Có rất nhiều điều chúng ta không thể dự đoán trước về những gì sẽ xảy ra vào năm 2021, nhưng có một tin tức chúng ta biết đó là các điều luật bảo vệ bản quyền đã hết hạn với các tác phẩm văn học, âm nhạc, phim ảnh được xuất bản vào năm 1925.
Có rất nhiều điều chúng ta không thể dự đoán trước về những gì sẽ xảy ra vào năm 2021, nhưng có một tin tức chúng ta biết đó là các điều luật bảo vệ bản quyền đã hết hạn với các tác phẩm văn học, âm nhạc, phim ảnh được xuất bản vào năm 1925.
Cuốn sách Gatsby vĩ đại của nhà văn F. Scott Fitzgerald.
Vào tháng 1, các tác phẩm đó sẽ được tiếp cận miễn phí cho đông đảo khán thính giả. Trong số đó, các nhạc phẩm của các nhạc sĩ Irving Berlin, Duke Ellington và Bessie Smith sẽ ra mắt công chúng.
Trong lĩnh vực phim ảnh, bộ phim hài câm nổi tiếng nước Mĩ có tên gọi Lovers in Quarantine, dựa trên vở kịch Broadway Quarantine năm 1924 của F. Tennyson Jesse vốn được lưu giữ tại Thư viện Quốc hội Mĩ, sẽ được chiếu công khai trong tháng 1 này.
Lĩnh vực văn học, cuốn tiểu thuyết của F. Scott Fitzgerald, The Great Gatsby (tạm dịch: Gatsby vĩ đại) cũng nằm trong danh sách được đưa vào miền công cộng. Xuất bản lần đầu năm 1925, tiểu thuyết lấy bối cảnh tại Long Island vào thời kì nhạc Jazz được yêu thích, qua lời kể của Nick Carraway đã tái hiện lại một câu chuyện bí ẩn xung quanh một triệu phú trẻ tuổi Jay Gatsby và mối tình với nàng Daisy Buchanan. Cuốn sách không chỉ là một câu chuyện tình lãng mạn, mà là câu chuyện về xã hội, thời đại, như kể lại thời kì sống của tác giả.
Sau cú sốc và hỗn loạn của Chiến tranh thế giới lần thứ nhất, nước Mĩ bước vào thời kì thịnh vượng chưa từng thấy trong những năm 1920 do sự cất cánh của nền kinh tế. Cũng trong thời gian này, Luật cấm buôn bán và sản xuất rượu được ban hành, làm tăng lên các tội phạm có tổ chức. Mặc dù nhà văn Fitzgerald, giống như Nick Carraway trong tác phẩm của mình, tôn sùng sự giàu có, nhưng ông không thấy thoải mái với xã hội tôn sung vật chất quá mức nhưng lại coi nhẹ các giá trị đạo đức. Gatsby vĩ đại chỉ được tiếp cận với phạm vi nhỏ trong lần xuất bản đầu tiên, có 25.000 cuốn được bán ra trong suốt 15 năm khi Fitzgerald còn sống. Dù được chuyển thể thành kịch và phim ảnh của Hollywood trong năm 1925, nhưng tiểu thuyết gần như bị lãng quên trong thời kì Đại suy thoái và Chiến tranh thế giới lần II. Tác phẩm được xuất bản lại vào năm 1945 và năm 1953 và lần này nhanh được tiếp cận rộng rãi. Hiện nay cuốn sách được coi là một trong những tiểu thuyết vĩ đại nhất của người Mĩ và toàn thế giới đón nhận.
Ngoài tác phẩm Gatsby vĩ đại, các tác phẩm văn học khác đều được xuất bản năm 1925, vừa tròn 95 năm tại Mĩ, cũng bắt đầu được tiếp cận miễn phí như: tiểu thuyết Bà Dalloway của nhà văn nữ Virginia Woolf; truyện ngắn In Our Time của Ernest Hemingway, tiểu thuyết trinh thám The Secret of Chimneys của Agatha Christie, tiểu thuyết Vụ án bản tiếng Đức của Franz Kafka, Those Barren Leaves của Aldous Huxley…
Lucy Jewel, giáo sư tại Đại học Luật Tennessee, cho biết cô hi vọng "giá của cuốn sách Gatsby vĩ đại sẽ giảm trên Amazon, bởi vì bây giờ không có nhà xuất bản độc quyền nữa." Phần tiền truyện mới của Gatsby vĩ đại cũng đã sẵn sàng xuất bản đầu tháng 1.
Giáo sư luật Barton Beebe của Đại học New York cho biết, khi những tác phẩm văn học và âm nhạc kinh điển được phát hành miễn phí cho độc giả, thường sẽ có một sự bùng nổ về sáng tạo. Các tác phẩm được sử dụng hợp lý hơn nhiều, độc giả sẽ có nhiều cơ hội để thưởng thức chúng hơn.
Ở phần lớn các quốc gia trên thế giới, thời hạn bảo hộ quyền tác giả sẽ hết hạn vào ngày 1/1, tính 70 năm sau ngày mất của tác giả. Một số quốc gia có thời hạn bản quyền ngắn hơn hoặc dài hơn, lâu nhất là ở Mexico, kéo dài 100 năm kể từ khi tác giả qua đời, bắt đầu áp dụng từ tháng 7/1928.
Một ngoại lệ áp dụng ở Mĩ là mọi câu chuyện và cuốn sách được xuất bản trước năm 1926 thì đều trở thành sách được sử dụng phạm vi công cộng. Trong khi đó, thời hạn bảo hộ bản quyền tại Mĩ sẽ kéo dài 95 năm cho các cuốn sách được xuất bản lần đầu từ năm 1925 đến 1978 nếu bản quyền vẫn được đăng kí đầy đủ.
BÌNH NGUYÊN theo The Guardian và marketplace