Thứ Bảy, 20/07/2019 09:40

Những giai điệu vẽ bằng màu sắc

Tâm hồn Nguyễn Đức Toàn là tâm hồn của một nghệ sĩ yêu nước, yêu quê hương, chiến đấu vì tự do và cái đẹp.

 Đó là tên cuộc triển lãm tranh kỉ niệm 90 năm sinh Đại tá, họa sĩ, nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn. Triển lãm diễn ra tại Hà Nội chiều 19/7 do Hội Mĩ thuật Việt Nam tổ chức. Cũng nhân dịp này, cuốn sách tranh Nguyễn Đức Toàn được xuất bản và giới thiệu đến công chúng.

Họp báo khai mạc triển lãm Những giai điệu vẽ bằng màu sắc

Nguyễn Đức Toàn sinh ngày 10/3/1929 tại Hà Nội. Ông là nhạc sĩ nổi tiếng với các ca khúc như: Quê em, Biết ơn chị Võ Thị Sáu, Đảng là cuộc sống của tôi, Chiều trên bến cảng, Tình em biển cả, Hà Nội trái tim hồng... Bên cạnh đó, Nguyễn Đức Toàn còn được biết đến là một trong số ít nhạc sĩ ở Việt Nam vẽ tranh như một họa sĩ chuyên nghiệp. Gia tài hội họa của ông là hàng trăm bức tranh được vẽ bằng nhiều chất liệu, nhiều đề tài, nhiều phong cách.

Nhà phê bình mĩ thuật Quang Việt, Giám tuyển của triển lãm cho biết: Âm nhạc không chỉ tạo cho hội họa Nguyễn Đức Toàn những khoảng cách cần thiết với sự thật, với thực tại, cũng như khoảng cách giữa thực nghiệm và đề tài (hay nói khác đi, âm nhạc đã giúp ông tiếp cận được với “hiện thực nhiệm màu của họa sĩ”) - mà âm nhạc còn tạo cho ông một năng lực “nghe” hình-màu mà không phải họa sĩ nào cũng có. Tranh của ông có rất nhiều “giọng” lạ, đôi khi chỉ khác bình thường một chút là đã đủ trở nên đặc sắc. Ông vẽ phong cảnh, tĩnh vật bằng sơn dầu, bột màu như sáng tác các Cantate, khi một bè, khi nhiều bè, với các tầng nhạc đệm phong phú. Ông vẽ phong cảnh bằng sơn mài, tranh thiếu nữ trên nền lụa như sáng tác các Prélude, với những nốt nhạc du dương, huyền ảo, lắm khi chỉ như bản vẽ phác mà vẫn gây hiệu quả hoàn thiện; vẽ các bố cục trừu tượng hoặc bán trừu tượng, các bố cục ứng tấu (improvisation) tựa như sáng tác các bản Fuga, đầy những mảng màu, đường nét chuyển động “thoát- đuổi” vô cùng linh động...

Nhạc sĩ, họa sĩ Nguyễn Đức Toàn học tại trường Cao đẳng Mĩ thuật Đông Dương năm 1944. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ông gia nhập các đoàn biểu tình, tham gia mít tinh ở quảng trường Nhà hát lớn Hà Nội. Ông lập một dàn nhạc nhỏ, tập và hòa tấu những bài ca cách mạng, hoạt động âm nhạc cùng Huy Du, Đỗ Nhuận, Lưu Bách Thụ, Bùi Công Kỳ, Thương Huyền, Mai Khanh… Năm 1946, Nguyễn Đức Toàn tham gia kháng chiến chống Pháp, đến năm 1948, ông về công tác tại Bộ tư lệnh Việt Bắc, tại đây ông vẽ, sáng tác ca khúc và làm báo. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ, Nguyễn Đức Toàn được phân công phụ trách Đoàn Văn công 3 của Tổng cục Chính trị (TCCT), làm nhiệm vụ đón tiếp các chiến sĩ và đồng bào miền Nam tập kết ra Bắc. Năm 1955, sau khi ba đoàn văn công của TCCT sát nhập, ông được cử làm đoàn trưởng phụ trách Đoàn ca múa TCCT, chủ yếu làm chỉ đạo nghệ thuật. Năm 1970 ông công tác tại Phòng Văn nghệ, Cục Tuyên huấn, TCCT, là chuyên viên nghệ thuật của toàn quân. Năm 1980 trở thành hội viên Hội nghệ sĩ tạo hình Việt Nam (Hội Mĩ thuật Việt Nam), bắt đầu chuyên tâm vào hội họa.

Chân dung Nguyễn Đức Toàn

Phát biểu tại triển lãm tranh Những giai điệu vẽ bằng màu sắc, nhạc sĩ Nguyễn Chính Nghĩa - con trai nhạc sĩ, họa sĩ Nguyễn Đức Toàn bày tỏ: bằng những tác phẩm của mình, bố tôi một lần nữa đã hiện diện trong lòng mọi người. Sinh thời, bố tôi đã có nhiều triển lãm riêng nhưng triển lãm lần này khá đặc biệt, vừa để kỉ niệm 90 năm sinh của ông, vừa khắc họa lại con đường hội họa mà ông đã đi qua. Cũng nhân dịp này, cuốn sách in tập hợp các tác phẩm hội họa từ thập niên 70 của thế kỉ trước được ra mắt công chúng. Đây có thể là cuốn sách khá toàn diện về hội họa của ông.

Chất hội họa Nguyễn Đức Toàn đã được thể hiện rõ nét trong cuốn sách tranh Nguyễn Đức Toàn. Tranh của ông được vẽ theo nhiều phong cách, trong tổng thể cuốn sách, người xem có cảm giác các phong cách như lồng vào nhau, đan cài để làm nổi bật lên sự thống nhất, đó là trữ tình. Tâm hồn Nguyễn Đức Toàn là tâm hồn của một nghệ sĩ yêu nước, yêu quê hương, chiến đấu vì tự do và cái đẹp. Ông cũng rất thích khai thác vốn cổ dân tộc, tìm về quá khứ cha ông, cả trong âm nhạc lẫn hội họa. Nhà phê bình mĩ thuật Quang Việt chia sẻ: Cái chất lính trong con người ông có thể xuề xòa, bất cần ở ngoài đời, nhưng bao giờ cũng đầy khí phách, tráng kiện trong nghệ thuật.

Đại tá, nhạc sĩ, họa sĩ Nguyễn Đức Toàn được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000. Ông mất ngày 10/7/2016 tại Hà Nội.

Triển lãm Những giai điệu vẽ bằng màu sắc kéo dài đến ngày 28/7/2019 tại Nhà Triển lãm Mĩ thuật (16 Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội).

MỘT SỐ TÁC PHẨM TRƯNG BÀY TẠI TRIỂN LÃM:

HÀN SƠN