Tọa đàm “Những giọng thơ nữ vượt khung thời đại”

Sáng ngày 4/12/2025 tại Hội trường tầng 2 Viện Văn học (20 Lý Thái Tổ, Hoàn Kiếm, Hà Nội) phòng Văn học nước ngoài, Viện Văn học đã tổ chức Tọa đàm Những giọng thơ nữ vượt khung thời đại.

Tham dự tọa đàm có TS. Nguyễn Huy Bỉnh - Phó viện trưởng phụ trách Viện Văn học, TS. Nguyễn Thị Thanh Nga - Phó viện trưởng Viện Văn học, PGS.TS. Trương Đăng Dung, nguyên Phó viện trưởng Viện Văn học, các nhà thơ, nhà văn, nhà nghiên cứu và đông đảo sinh viên, học viên thuộc các Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội… 6 diễn giả của toạ đàm gồm TS Hoàng Tố Mai; TS Trần Ngọc Hiếu; ThS Đặng Thị Thái Hà; TS Đỗ Thị Hường; TS Nguyễn Thị Thuý Hạnh; TS Bùi Duy Thanh Mai.

Trước khi buổi tọa đàm bắt đầu TS. Nguyễn Huy Bỉnh phát biểu khai mạc và giới thiệu về các diễn giả cũng như các nhà thơ nhà văn đến tham dự. TS. Nguyễn Huy Bỉnh nhấn mạnh sự quan tâm đặc biệt của Viện Văn học đến các hoạt động khoa học, dù công việc cuối năm của Viện rất bận rộn.

Quang cảnh buổi toạ đàm.

Mở đầu buổi tọa đàm TS. Đỗ Thị Hường đã trình bày tham luận “Marina Tsvetaeva - Khi nỗi đau trở thành sức mạnh và lẽ sống”. Bài tham luận đã đi sâu vào những chi tiết đầy bi kịch và ám ảnh trong cuộc đời nữ thi sĩ tài danh của nước Nga Marina Tsvetaeva - người đã trải qua những biến động lịch sử của nước Nga và thế giới: Chiến tranh thế giới thứ nhất, Cách mạng tháng Mười Nga, Nội chiến, Chiến tranh thế giới thứ hai. Cuộc đời bà là một chuỗi những bi kịch, nhưng tình yêu với nước Nga, lòng bao dung và sự hi sinh của một hình mẫu “tính nữ vĩnh hằng” trong Marina đã đem lại cho bà sức sáng tạo tuyệt vời. Thơ bà là sự cách tân dựa trên sự kết hợp thủ pháp của chủ nghĩa tượng trưng Nga (symbolism) và trường phái chủ nghĩa đỉnh cao Nga (acmeism) để tạo ra một lối thơ mới mẻ, vượt lên trên khung thời đại.

TS. Hoàng Tố Mai trình bày tham luận “Khi nhà thơ bước qua thời đại của mình: trường hợp Emily Dickinson”. Trong tham luận của mình TS. Hoàng Tố Mai đã nhấn mạnh đến những cách tân của Emily Dickinson: đảo ngược ý nghĩa của từ, nhóm từ và sử dụng nghịch lí. Đây là những thủ pháp rất độc đáo ở một cây bút nữ sống ở thế kỉ XIX. TS.Hoàng Tố Mai giới thiệu những mảng thơ rất tiêu biểu của Emily Dickinson: thơ về thế giới tự nhiên, thơ về thế giới nội tâm sâu thẳm và mãnh liệt, thơ chất vấn những tín điều tôn giáo. Ngoài ra TS. Hoàng Tố Mai còn giới thiệu thêm mảng thơ viết dành riêng cho Susan, người phụ nữ được cho là người tình đồng tính của bà trong bí mật.

TS. Hoàng Tố Mai trình bày tham luận "Khi nhà thơ bước qua thời đại của mình: trường hợp Emily Dickinson".

ThS. Đặng Thị Thái Hà trình bày tham luận “Tự nhiên, Người nữ và Thơ: Đọc Mary Oliver”. Trong bản tham luận của mình, ThS. Đặng Thị Thái Hà giới thiệu những ấn tượng về một nhà thơ nữ hiện - đương đại của Mỹ, một cây bút mà những sáng tác của bà đã được đánh giá rất cao thông qua rất nhiều những giải thưởng - những đánh giá của giới chuyên môn về thơ bà. Qua những phân tích của mình, ThS. Đặng Thị Thái Hà nhấn mạnh thơ của Mary Oliver chính là sự “vượt thoát khỏi khung nhân loại trung tâm luận”.

TS. Trần Ngọc Hiếu trình bày tham luận “Sự hài hước của phụ nữ: trải nghiệm đọc Wislawa Szymborska”. Trong phần trình bày của mình TS. Trần Ngọc Hiếu đi vào hai luận điểm chính: Phụ nữ có thể hài hước hay không? và Sự hài hước trong thơ Szymborska. Kết thúc phần trình bày, nhà nghiên cứu nhấn mạnh: Sự khôi hài, nhẹ nhõm, độ lượng và cũng quyết liệt khi cần của bà có thể là thứ mà chúng ta đang thật sự thiếu. Đó là sự khôi hài lí tính mà vẫn ấm áp, trí thức mà vẫn thân thiện, thứ rất cần được dung hợp vào đạo đức mới mà chúng ta đang cố gắng kiến tạo.

Các diễn giả tham dự toạ đàm. 

Điểm nhấn của buổi tọa đàm là phần đọc thơ Marina Tsvetaeva bằng tiếng Nga của bạn Trần Ngân Hà Anh, đọc thơ Emily Dickinson và thơ Mary Oliver bằng tiếng Anh do nhà nghiên cứu Bùi Duy Thanh Mai thực hiện, với rất nhiều xúc cảm. Ngoài ra, cây bút trẻ Cao Hà Trâm Anh cũng đọc một bài thơ của chính bạn - như một sự cất lời của thơ trẻ Việt đương đại, gợi mở cho ý tưởng về một buổi Toạ đàm về thơ nữ trẻ Việt Nam trong tương lai.

Phần trao đổi của tọa đàm đã diễn ra rất sôi nổi với những trao đổi của TS. Nguyễn Thị Thúy Hạnh, nhà nghiên cứu Bùi Duy Thanh Mai, ThS. Nguyễn Thị Kim Nhạn, đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp, nhà văn Trịnh Minh Hiếu về những lựa chọn chính trị và thơ ca của Marina Tsvetaeva, về sự vượt khung và cách tân của Emily Dickinson, về việc dịch thơ, về những khoảnh khắc đẹp đẽ mà thi ca mang lại…

Buổi tọa đàm với sự tham dự đông đảo của các nhà nghiên cứu, học viên, sinh viên, đặc biệt là các bạn trẻ đã chứng minh sức sống mãnh liệt và sự quan tâm tới thi ca tưởng như đã bị lãng quên trong thời đại công nghệ số - giải trí số ngày nay, đem lại cảm xúc và dư âm cho những người tham dự.

VÂN HƯỜNG