. PGS. TS NGUYỄN HỒNG VINH
Vấn đề đạo đức trong văn học, nghệ thuật hiện nay không hoàn toàn mới nhưng lại là vấn đề bức xúc được thực tiễn đặt ra và có ý nghĩa lâu dài trong xây dựng nền văn hóa, con người Việt Nam thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.
Quan hệ giữa đạo đức xã hội với văn học, nghệ thuật
Đạo đức xã hội là một phạm trù lịch sử ra đời cùng với sự hình thành xã hội loài người. Đạo đức là những quan niệm, những nguyên tắc, chuẩn mực, hành vi ứng xử của con người đối với con người, đối với xã hội, đối với tự nhiên và đối với chính bản thân mình, có ý nghĩa tích cực thúc đẩy xã hội phát triển, hướng con người tới chân - thiện - mỹ. Từ xưa, cha ông ta qua nhiều thế hệ đều coi trọng đạo đức như chính đạo với những quy tắc, lễ nghi mà nhân dân tôn trọng, tự nguyện làm theo trong cuộc sống hằng ngày…
Giữa văn học, nghệ thuật và đạo đức xã hội có mối quan hệ biện chứng. Đó là mối quan hệ thẩm mỹ giữa văn học nghệ thuật với hiện thực, vừa mang tính chủ quan của người nghệ sĩ, vừa tuân theo những đòi hỏi nghiêm ngặt của lý luận phản ánh và quy luật sáng tạo. Đạo đức là một đối tượng phản ánh rộng lớn của văn học, nghệ thuật. Lịch sử văn học, nghệ thuật nhân loại từ Đông sang Tây, từ cổ chí kim, trong tất cả ý nghĩa chân chính và cao cả của nó, đều trực tiếp hoặc gián tiếp tìm đến phản ánh, cảnh báo, dự báo và bộc lộ khát vọng về đạo đức con người. Những chuẩn mực đạo đức không phải là một quan niệm nhất thành, bất biến mà được hình thành, kế thừa, phát triển và biến đổi theo quá trình lịch sử. Phản ánh đạo đức xã hội, đấu tranh chống cái ác, cái thấp hèn, bảo vệ cái cao thượng, cái tốt đẹp là nhiệm vụ tự thân của văn học, nghệ thuật. Và qua văn học, nghệ thuật, đạo đức được hun đúc, ý thức đẩy lùi cái ác được bồi đắp, cổ vũ khát vọng hướng tới cái thiện, cái đẹp, thổi lửa tin yêu con người và cuộc sống.
Văn học, nghệ thuật tham gia xây dựng đạo đức xã hội
Hiện nay, đạo đức xã hội đang xuống cấp; ở một số lĩnh vực, một số bộ phận, thậm chí đã chạm báo động đỏ, cái xấu, cái ác đang lộng hành, tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng. Xã hội đang diễn ra một cuộc phân hóa dữ dội, đan xen cái tốt và cái xấu với phạm vi rộng khắp, trong cùng ý thức hệ, cùng một tập thể, một chi bộ, cơ quan; phân hóa trong từng gia đình, trong từng con người cụ thể. Tình trạng xuống cấp đạo đức đang diễn ra trong phạm vi toàn xã hội, trong đó có bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, kể cả những người có chức, có quyền, gây bức xúc trong xã hội, là điều đáng báo động, không thể xem thường.
Nguyên nhân trực tiếp là sự tác động mặt trái của kinh tế thị trường, tạo điều kiện cho chủ nghĩa cá nhân, lối sống thực dụng, vụ lợi, vị kỷ, hưởng lạc, sa đọa, cái xấu, cái ác phát triển. Môi trường đạo đức và văn hóa lành mạnh bị đe dọa nghiêm trọng, có nguy cơ dẫn đến khủng hoảng tinh thần, bào mòn các giá trị văn hóa tốt đẹp, làm rạn vỡ niềm tin của công chúng. Đi liền đó là âm mưu thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực cơ hội, thù địch trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa, sự “xâm lăng văn hóa” ngày càng gia tăng. Các sản phẩm văn hóa độc hại xâm nhập nước ta đang làm xói mòn, băng hoại nền tảng và những giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc. Tình hình đó tác động xấu đến trật tự, an ninh xã hội, thúc đẩy “tự diễn biến” về chính trị, tư tưởng, về đạo đức, lối sống, gây tác hại lâu dài đến các thế hệ hôm nay và mai sau.
Nguyên nhân chủ quan là công tác lãnh đạo, quản lý văn hóa, văn học, nghệ thuật có lúc buông lỏng, thiếu nhạy bén; sự chỉ đạo thiếu cụ thể, thiếu kiên quyết, dẫn đến tình hình đạo đức diễn biến ngày thêm phức tạp. Những kẽ hở của pháp lý cùng với biểu hiện vi phạm đạo đức nghề nghiệp của một số nhà văn, nhà báo, người làm xuất bản… đã tác động tiêu cực đến tình hình đạo đức xã hội và hạ thấp nhân cách nhà văn, nhà báo. Việc thực hiện không nghiêm các quy định của pháp luật càng tạo điều kiện để khuynh hướng “thương mại hóa”, vọng ngoại, lai căng… đã lấn lướt trong các hoạt động văn hóa, văn học, nghệ thuật, gây nên sự rối loạn trong nhận thức, làm “lạc chuẩn”, “lệch chuẩn” các giá trị, chuẩn mực đạo đức xã hội. Đối với lĩnh vực giáo dục - đào tạo, nhìn chung, chưa chú trọng đúng mức việc “dạy người”, chỉ nặng về “dạy chữ”. Chưa quan tâm thật sự việc giáo dục đạo đức công dân, chưa chú ý xây dựng cơ chế phối hợp giáo dục đồng bộ từ trong gia đình, cộng đồng và trường học; giữa những người làm giáo dục với những người hoạt động sáng tạo văn học, nghệ thuật. Bên cạnh đó, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, nhất là những người đứng đầu trong các đơn vị, cơ quan hành chính, kinh tế, doanh nghiệp thiếu tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, thiếu gương mẫu trong lời nói và việc làm, gây ảnh hưởng xấu đối với xã hội, đặc biệt đối với thế hệ trẻ. Một bộ phận văn nghệ sỹ, trước các hiện tượng tiêu cực về đạo đức, lối sống, đã tỏ ra vô cảm, hoặc né tránh, chưa có thái độ “dấn thân” vào cuộc đấu tranh chống lại những thói hư, tật xấu nên phản ánh hời hợt hiện thực đời sống xã hội. Cũng còn số ít người chưa thật sự giữ gìn nhân cách của mình, coi nhẹ trách nhiệm công dân, đã cho ra đời một số tác phẩm phản văn hóa...
Lịch sử phát triển của văn học, nghệ thuật nước ta đã cho thấy văn học, nghệ thuật đóng vai trò quan trọng và tham gia tích cực vào việc xây dựng đạo đức xã hội. Trong các cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc, bảo vệ độc lập và trong sự nghiệp đổi mới đất nước, văn học, nghệ thuật đã để lại hàng loạt tác phẩm có giá trị thức tỉnh, bồi đắp tâm hồn, trí tuệ, lòng yêu nước, tự hào dân tộc, hướng tới lý tưởng, lẽ sống trong sáng, cao đẹp của con người Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh, như các tác phẩm của những tác giả Tố Hữu, Chế Lan Viên, Huy Cận, Xuân Diệu, Đỗ Nhuận, Văn Cao, Hữu Thỉnh, Phạm Tiến Duật, Đỗ Chu, Ma Văn Kháng, Nguyễn Thi, Chu Cẩm Phong, Thu Bồn, Lưu Quang Vũ… Từ những năm tám mươi của thế kỷ XX đến nay, xuất hiện thêm nhiều tác phẩm mới như Mùa lá rụng trong vườn của nhà văn Ma Văn Kháng, Mảnh đất lắm người nhiều ma của Nguyễn Khắc Trường, Bến không chồng của Dương Hướng, Đàn trời của Cao Duy Sơn; những năm gần đây là Đồ tể, Bãi vàng, Đá quý, Trầm hương của Nguyễn Trí… được dư luận xã hội quan tâm, nhiều bạn đọc yêu thích. Điều đáng mừng là các tiểu thuyết viết về chiến tranh, về đề tài lịch sử được tăng lên cả về lượng và chất. Kế tục thế hệ các nhà thơ chống Mỹ, trước những chuyển động lớn của đất nước và trước diễn biến phức tạp ở biển Đông, nhiều nhà thơ đã viết những tác phẩm gây xúc động công chúng, khơi dậy lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc, bồi đắp niềm tin, nhân lên sức mạnh con người Việt Nam vượt qua những thử thách mới của Tổ quốc và dân tộc, như thơ của Thanh Thảo, Nguyễn Đức Mậu, Nguyễn Việt Chiến, Trần Quang Quý, Trần Đăng Khoa, Nguyễn Hữu Quý, Mai Nam Thắng, Trần Ninh Hồ, Nguyễn Quang Thiều, Nguyễn Ngọc Phú, Đặng Huy Giang, Trịnh Công Lộc…
Sân khấu những năm đổi mới chứng kiến sự trở lại của những tác phẩm chính kịch, nhạy bén với những vấn đề lớn của đời sống, những mâu thuẫn quyết liệt, những bức xúc của cuộc sống và được công chúng đón nhận, tiêu biểu là Hà Mi của tôi của Doãn Hoàng Giang, Tôi và chúng ta của Lưu Quang Vũ, Cát bụi của Triệu Huấn,Những mặt người thấp thoáng của Xuân Đức, Biển và bờ của Nguyễn Đăng Chương, Vòng vây bất tử của Lê Quý Hiền, Huyết lệnh của Phạm Dũng…
Về điện ảnh và phim truyền hình, đã có nhiều bộ phim phản ánh sinh động cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc, ca ngợi lòng dũng cảm, đức hi sinh trong đấu tranh chống các hành vi tiêu cực lộng hành; đồng thời đề cao tình yêu quê hương, đất nước của cán bộ, đảng viên và nhân dân ta. Đó là những bộ phim truyền hình như: Ma làng, Đất và người, Mùa lá rụng, Chạy án, Luật đời, Bí thư tỉnh ủy, Chủ tịch tỉnh; là những bộ phim điện ảnh: Ngã ba Đồng Lộc, Sống cùng lịch sử, Mùi cỏ cháy, Những người viết huyền thoại…
Âm nhạc có những sáng tác mới nổi bật như Thanh xướng kịch (Oratoreo), kịch múa Những khoảnh khắc bất tửcủa Đỗ Hồng Quân, Hoa lư - Thăng Long - bài ca dời đô của nhạc sĩ Doãn Nho, Ngàn năm nhớ về ngày ấy của nhạc sĩ Đinh Quang Hợp, ca khúc hợp xướng Phương Nam nhớ về hào khí Thăng Long của nhạc sĩ Vũ Thành…
Chưa bao giờ như năm 2014, các ca khúc về biển đảo quê hương nở rộ như Khúc tráng ca biển của nhạc sĩ Vũ Thiết, Đảo chìm của nhạc sĩ Lê Mây, Biển đảo anh hùng, Tổ quốc quang vinh của nhạc sĩ Nguyễn Tôn Nghiêm… Và tập ca khúc Dậy sóng biển Đông gồm gần 100 ca khúc của các thế hệ nhạc sĩ Việt Nam hướng về biển đảo, cổ vũ ý chí bảo vệ độc lập, toàn vẹn chủ quyền, lãnh thổ của Tổ quốc ta.
Về kịch bản múa, có các tác phẩm tiêu biểu như Cánh chim biên giới của NSND Đỗ Minh Tiến, Nguồn sáng của NSND Lê Ngọc Canh, Đất mới của NSND Ứng Duy Thịnh, Một thời và mãi mãi của NSND Lê Huân, Huyền thoại đường Hồ Chí Minh trên biển của NSND Nguyễn Thị Hiền, Huyền tích Trường Sơn của NSƯT Nguyễn Văn Thịnh…
Về mỹ thuật, nhiều tác phẩm hội họa, điêu khắc mới thể hiện những gương mặt, hành động điển hình về lòng yêu nước, về khí thế xây dựng và bảo vệ Tổ quốc như Chuyện quê của Cù Cao Khải, Dự án mới của Trần An, Nhà ba tầng của Đỗ Hiệp, Người Hà Nội của Đào Quốc Huy, Bác Hồ ở Lán Hang Bòng của Mai Mạnh Hùng, Chợ Đồng Văn của Đàm Thế Nam…
Văn học, nghệ thuật dân tộc thiểu số những năm gần đây xuất hiện thêm một số tác giả, tác phẩm mới viết về những con người gắn bó với bản, làng heo hút, tận tụy cải biến, làm giàu mảnh đất ở vùng cao đầy gian khó, đồng thời chú trọng xây dựng lối sống mới sâu nặng tình nghĩa con người, các hoạt động văn hóa - văn nghệ đậm đà bản sắc dân tộc như tiểu thuyết Mặt trời Pác Bó của Hoàng Quảng Uyên, Người cô sầu của Y Phương, Một nửa của người đàn bà của Hà Thị Cẩm Anh; tập thơ Núi vẫn còn mưa của Mai Liễu, Giữa hai khoảng trống của Kiều Mai Ly…
Văn xuôi trong thời kỳ đổi mới đã thể hiện tính đa dạng các chủ đề nảy sinh từ những vấn đề bức xúc của đời sống xã hội và thân phận con người, sự suy thoái, xuống cấp của đạo đức xã hội được đặt ra trực diện, không né tránh. Rất nhiều tên tuổi các cây bút văn thuộc nhiều thế hệ nối tiếp nhau cho ra đời những tác phẩm gây ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc như các tác giả Nguyễn Khắc Trường, Chu Lai, Nguyễn Bảo, Sương Nguyệt Minh, Dương Hướng, Lê Minh Khuê…; gần đây như Mạc Can, Đỗ Bảo Chân, Thiên Sơn, Phạm Thị Bích Thúy… Ở một bình diện nào đó, những tác phẩm của các tác giả trên đây vừa nêu bật thực trạng xã hội, vừa thức tỉnh lương tri, hướng thiện, cùng hành động vượt lên các rào cản của tiêu cực, để xây dựng cuộc sống mới...
Tác phẩm văn học, nghệ thuật khi khai thác những mặt trái của đạo đức xã hội với mục đích là khơi gợi, thức tỉnh con người tránh xa cái ác, cái xấu để nuôi dưỡng, nâng đỡ, bồi đắp cái thiện vốn có trong cuộc sống, chứ không phải vùi dập, chà đạp nhân cách con người. Văn học cần đấu tranh không khoan nhượng với những thói hư, tật xấu của con người, nhưng viết về mặt trái của xã hội, không thể chỉ là nơi gợi ra sự căm ghét, không chỉ là nơi nhà văn trút bỏ ẩn ức của mình. Cao hơn, văn học còn biết giúp công chúng nhận thức vết thương đau và tìm cách vượt qua nó bằng niềm tin sâu sắc vào tương lai. Đây là sứ mệnh cao quý, đồng thời cũng là trọng trách nặng nề của văn nghệ sỹ. Nhà văn không nhất thiết phải viết tác phẩm nhuốm màu đạo đức một cách gượng ép, hoặc cố khoác cho nhân vật thứ đạo đức mà nó không có. Ngay cả những tác phẩm viết về cái ác, người ta vẫn thấy tác giả giúp người đọc hướng tới cái thiện. Văn chương đích thực luôn mang tư tưởng nhân văn sâu sắc, thì tự thân nó có giá trị đạo đức rất cao.
Bên cạnh những thành tựu đạt được trong thời kỳ đổi mới cần được khẳng định và ghi nhận, thì sáng tạo văn học, nghệ thuật về đạo đức xã hội tuy được phản ánh với số lượng lớn về những mặt tốt cũng như mặt trái của đạo đức xã hội, song lại chưa khắc họa được rõ nét những nhân vật điển hình, mang tính tích cực xã hội, do đó chưa đọng lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc. Hoạt động văn học, nghệ thuật ít tạo được sự đột phá đáng kể về cả chiều rộng và chiều sâu trong việc phản ánh xã hội chứa đựng cái tốt, cái xấu đan xen. Thực tế văn học, nghệ thuật những năm gần đây đã xuất hiện không ít những tác phẩm “lệch pha”, lạm dụng khai thác quá đà các hành vi tiêu cực, các tệ nạn xã hội…, dẫn tới phản tác dụng giáo dục đạo đức và lối sống. Đó là những hiện tượng bôi nhọ, xuyên tạc lịch sử, một số tác phẩm khai thác tỉ mỉ các khía cạnh tình dục, chú trọng quá nhiều đến tính chất giải trí, bỏ qua những nội dung cốt lõi, bản chất của đạo đức mà chỉ đi vào miêu tả con người mất nhân tính, bản năng thú vật, xúc phạm nhân cách con người, xóa nhòa những tinh hoa văn hóa, đạo đức dân tộc.
Giải pháp nâng cao vai trò của văn học, nghệ thuật trong xây dựng đạo đức xã hội
Một là, đề cao trách nhiệm của văn nghệ sỹ trong việc xây dựng đạo đức, nhân cách, lối sống của con người Việt Nam.
Trước hết, cần nhận thức sâu sắc một yêu cầu quan trọng nêu trong Nghị quyết Trung ương 9, khóa XI đối với văn học, nghệ thuật, đó là hoàn thiện các chuẩn mực giá trị văn hóa và con người Việt Nam, tạo môi trường và điều kiện để phát triển về nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật; đề cao tinh thần yêu nước; tự hào dân tộc, lương tâm, trách nhiệm của mỗi người với bản thân mình, với gia đình, cộng đồng, xã hội và đất nước. Đây thật sự là sứ mệnh, là trọng trách cao cả của văn nghệ sỹ với tư cách là người chiến sỹ tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa.
Xây dựng đạo đức xã hội ngày càng là đòi hỏi bức thiết, nóng bỏng của toàn xã hội, là công việc cực kỳ to lớn, nặng nề, phức tạp nhưng cũng rất vẻ vang, là cuộc chiến đấu chống lại những gì đã cũ kỹ, hư hỏng để tạo ra những cái mới mẻ, tốt tươi (theo lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh). Cũng chính vì thế, vấn đề đạo đức xã hội đã trở thành nhu cầu, cảm hứng sáng tạo của đội ngũ văn nghệ sỹ cả nước. Biến cảm hứng sáng tạo thành tác phẩm cụ thể để góp sức xây dựng đạo đức, nhân cách con người Việt Nam là một quá trình không đơn giản. Văn học vốn có sứ mệnh vượt lên sự thông thường. Viết về sự xuống cấp đạo đức hôm nay, cần vượt qua những sự thông thường để nắm bắt được phần cốt lõi của hiện thực. Giữ cho ngòi bút mang đầy đủ tinh thần công dân, nhưng biết dừng lại trước sự thăng bằng lý trí của sự phẫn nộ, để xem xét sự việc một cách điềm tĩnh, khách quan, không chối bỏ sự thật, nhưng cũng không làm trang viết trở nên u ám, không rơi vào hư vô chủ nghĩa…, là cuộc chiến riêng của nhà văn, không kém phần cam go. Yếu tố quan trọng cần có để vượt lên “cuộc chiến” ấy, chính là LƯƠNG TÂM và TÀI NĂNG. Nói cách khác là cái TÂM, cái TẦM cái TÀI của mỗi văn nghệ sỹ; đặc biệt, việc nâng tầm tư tưởng của mỗi tác phẩm đang là đòi hỏi bức thiết của công chúng hiện nay. Trên cơ sở đề cao trách nhiệm nghệ sĩ - chiến sĩ, mỗi văn nghệ sĩ cần cố gắng hướng về cơ sở, nghiên cứu sâu thực tiễn đang vận động đa dạng, phức tạp nhưng đã và đang xuất hiện không ít điển hình cá nhân, tập thể học tập làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Điều tiết cho được sự hài hòa giữa yêu cầu xã hội và khát vọng chân chính của người nghệ sỹ, phát huy tối đa yếu tố cá nhân trong sáng tạo, đó là biểu hiện cụ thể tài năng, bản lĩnh của người cầm bút. Muốn vậy, mỗi văn nghệ sỹ cần thường xuyên tự nhắc mình phải trung thực, lương thiện, chú ý bồi đắp năng lực tư duy, khả năng dự báo và có định hướng đúng khi viết về cái xấu, cái ác…
Hai là, tăng cường công tác lý luận, phê bình, tuyên truyền, quảng bá, định hướng hoạt động sáng tạo văn học, nghệ thuật.
Cần sớm khắc phục tình trạng đề cao quá mức chức năng giải trí, tôn sùng chủ nghĩa hình thức, dẫn đến “lệch chuẩn” trong tất cả các loại hình văn học, nghệ thuật. Tăng cường công tác nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, đẩy mạnh công tác lý luận, phê bình, kịp thời phát hiện, cổ vũ những tác phẩm hay viết về đạo đức, phê phán chiều hướng “giải thiêng” các giá trị đạo đức của dân tộc. Tăng cường phối hợp giữa Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương với các hội chuyên ngành của Trung ương, với các cơ quan chức năng ở địa phương, các cơ quan báo chí, xuất bản và cả hệ thống chính trị các cấp trong việc tuyên truyền, quảng bá các tác phẩm văn học, nghệ thuật viết về đạo đức xã hội. Đề cao vai trò, trách nhiệm của trường học các cấp trong việc giáo dục đạo đức, nhân cách cho học sinh, sinh viên; muốn vậy phải đổi mới, cải tiến mạnh mẽ nội dung chương trình, sách giáo khoa về các môn văn học, văn hóa học, mỹ học, giáo dục công dân... Đây là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, trong đó nhà trường các cấp học đóng vai trò nòng cốt. Các trường đại học, cao đẳng thuộc khối văn hóa - văn nghệ cần quan tâm hơn nữa việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chuyên sâu làm công tác lý luận, phê bình. Hội đồng lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương thường xuyên phối hợp các cơ quan chức năng tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng phê bình văn nghệ, góp sức xây dựng đội ngũ làm công tác lý luận, phê bình thật sự am tường văn hóa - văn nghệ.
Ba là, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với văn nghệ; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Cần cụ thể hóa những định hướng lớn là đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đã nêu trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 9, khóa XI, nhằm “vừa bảo đảm để văn hóa, văn học, nghệ thuật, báo chí phát triển đúng định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng, vừa bảo đảm quyền tự do, dân chủ, cá nhân trong sáng tạo trên cơ sở phát huy tính tự giác cao với mục đích đúng đắn; khắc phục tình trạng buông lỏng sự lãnh đạo hoặc mất dân chủ, hạn chế tự do sáng tạo”. Để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa - văn nghệ, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch cùng các cơ quan chức năng phối hợp chặt chẽ với tổ chức Hội các cấp, với Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương, tập trung triển khai một số vấn đề quan trọng như: hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật; đặc biệt, khẩn trương cụ thể hóa các quy định về quản lý mạng in-tơ-nét, các trang mạng xã hội; điều chỉnh và hoàn thiện cơ chế, chính sách phù hợp tính đặc thù của văn học, nghệ thuật; tăng cường công tác thanh tra, xử lý kịp thời những đơn vị, cá nhân có những tác phẩm vi phạm thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa tốt đẹp của dân tộc, đi ngược lại lợi ích của nhân dân, của đất nước. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ, “đặt hàng” các tác giả viết về đạo đức xã hội, tôn vinh xứng đáng các sản phẩm có giá trị giáo dục, bồi dưỡng đạo đức, nhân cách con người Việt Nam; tổ chức tốt việc quảng bá các tác phẩm có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật trong lĩnh vực này; chủ động góp sức tích cực phòng, chống các biểu hiện suy thoái về tư tưởng, đạo đức, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trên lĩnh vực văn hóa - văn nghệ, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, góp phần xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước./.
N.H.V