Chắt chiu từng giọt dầu tràm

. LÊ THỊ HUYỀN
 

Ấn tượng đặc biệt

Trở lại miền đất tâm linh Quảng Trị lần thứ hai trong đời, điều đặc biệt với tôi vẫn là màu xanh của sự sinh sôi cùng sức sống mạnh mẽ của con người và vạn vật trước những khắc nghiệt của thời tiết “nắng lửa, mưa dầu”. May mắn trong chuyến đi lần này tôi được gặp gỡ một quân nhân đã có hơn 20 năm gắn bó với mảnh đất Cam Lộ - Quảng Trị, đó là Thượng uý QNCN Phan Hữu Trưởng, nhân viên của Tiểu đoàn 5, Trung đoàn 19, Sư đoàn 968/ Quân khu 4 anh hùng. Dáng người nhỏ, gương mặt rám nắng, đôi tay chai sần của anh thoăn thoắt đưa những cành tràm gió vào lò đã thu hút sự chú ý của tôi. Nhìn anh, nghe anh hạnh phúc chia sẻ về công việc hằng ngày, tôi cảm thấy cuộc sống ở mảnh đất từng là túi bom của giặc Mĩ sao mà bình yên đến thế. Sự bình yên ấy có lẽ bắt nguồn từ chính sự gắn bó, nâng niu, chăm chút từng chút từng chút một của những con người nơi đây, trong đó có anh để mảnh đất đã từng là đất chết này được hồi sinh, vươn lên mạnh mẽ.

Đồng chí Phạm Hữu Trưởng (người mặc rằn ri) giới thiệu quy trình
chiết xuất tinh dầu (Ảnh do tác giả bài viết cung cấp)

Dù chỉ được gặp gỡ và quan sát không gian làm việc ở đơn vị anh trong khoảng thời gian ngắn nhưng tôi đã phần nào hiểu được tình yêu của anh dành cho mảnh đất Quảng Trị “đã hoá quê hương” và lòng say mê đối với công việc bình dị mà anh đang làm. Nhìn vườn tràm gió hơn 10ha rộng vút tầm mắt, những thân tràm to bằng cổ tay được trồng thẳng hàng, cành lá rung rinh trong gió, những búp tràm non mỡn, lá căng dày đầy sức sống, chắc nhiều bạn trẻ không thể hình dung được hơn 50 năm trước, nơi đây giặc Mĩ đã trút bom đạn và rải chất độc màu da cam xuống nhiều nhất, với mật độ dày đặc nhất so với toàn tỉnh Quảng Trị và trên cả nước.

Chia tay Quảng Trị nhưng màu xanh vút tầm mắt của vườn tràm và hương tràm dịu nhẹ cứ làm tôi vương vấn. Tôi ngỏ ý muốn được viết gì đó về công việc thầm lặng và bình dị của anh, nhưng anh khiêm tốn nói rằng đó là công sức của nhiều thế hệ cán bộ, chiến sĩ đơn vị trong nhiều năm qua. Anh chỉ là người được thủ trưởng tin tưởng giao nhiệm vụ trực tiếp tìm hiểu, khảo sát, học hỏi kinh nghiệm của bà con nhân dân để thực hành trồng, chăm sóc cây tràm gió và thử nghiệm chiết xuất tinh dầu để phục vụ, đảm bảo chăm sóc sức khoẻ cho bộ đội của đơn vị. Chính sự khiêm nhường ấy đã thôi thúc tôi tìm hiểu về công việc bình dị và phẩm chất cao đẹp của con người say mê lao động nơi anh.

Sức sống từ đôi bàn tay

Sinh ra, lớn lên ở mảnh đất Nghệ An có truyền thống cách mạng, sau khi học xong phổ thông trung học, năm 2001, Phan Hữu Trưởng đã đăng kí thực hiện nghĩa vụ quân sự. Trong thời gian quân ngũ, đồng chí Trưởng đã được cử đi học lớp y tá để chăm sóc sức khoẻ cho chiến sĩ tại đơn vị. Và môi trường quân ngũ đã thực sự trở thành ngôi nhà thứ hai mà đồng chí Trưởng lựa chọn gắn bó cả cuộc đời mình.

Năm 2008, đồng chí Trưởng được điều động công tác về Trung đoàn 19, thực hiện nhiệm vụ tại khu chăn nuôi tập trung của Trung đoàn. 16 năm gắn bó với Trung đoàn 19, đồng chí luôn cần mẫn trong công việc. Với trách nhiệm của một người lính, đồng chí Trưởng không chỉ sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt nhiệm vụ, mà còn có nhiều đóng góp cho hoạt động tăng gia sản xuất của đơn vị. Là người chăm chỉ, chịu khó, khi phụ trách khu chăn nuôi, tăng gia với diện tích rộng, đồng chí Trưởng đã luôn chủ động tìm hiểu đặc điểm khí hậu, thổ nhưỡng đất đai của đơn vị và học hỏi nhiều kinh nghiệm của nhân dân địa phương để trồng các giống cây, vật nuôi phù hợp, vừa đảm bảo sinh trưởng tốt, vừa cung cấp đủ nhu yếu phẩm cần thiết cho đơn vị.

Nhận thấy điều kiện đất đai, thổ nhưỡng và khí hậu địa bàn đơn vị đóng quân rất phù hợp trồng cây tràm gió để chiết xuất tinh dầu, không chỉ góp phần chăm sóc sức khoẻ cho cán bộ, chiến sĩ mà về lâu dài còn mang lại lợi ích kinh tế, đồng chí Trưởng đã tham mưu, đề xuất với chỉ huy đơn vị việc trồng và chiết xuất tinh dầu tràm trên quỹ đất đơn vị được giao nhiệm vụ quản lí. Được thủ trưởng đơn vị đồng ý, từ năm 2018, những cây tràm gió đầu tiên đã bén rễ tại khu vực K600 của Trung đoàn 19.

Đồng chí Trưởng cho biết: “Tràm gió là cây thân gỗ, vốn là loài cây hoang dại nên dễ trồng, dễ chăm sóc, thích nghi trên mọi loại đất. Ở nước ta, tinh dầu tràm gió đã được cha ông ta chiết xuất, sử dụng trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mĩ và vẫn được người dân tự khai thác để phục vụ cho cuộc sống của mình. Tuy nhiên, từ sau khi có quyết định số 206/QĐ-BYT ngày 22/01/2015 của Bộ Y tế về việc ban hành danh mục cây dược liệu ưu tiên phát triển giai đoạn 2015 - 2020 thì cây tràm được nhiều địa phương quan tâm trồng để phát triển kinh tế.” Thực tiễn cho thấy, mặc dù trồng cây tràm gió vốn đầu tư ban đầu lớn, nhưng chỉ đầu tư một lần là có thể khai thác đến tận 20 năm. Cây tràm gió khi được trồng tập trung, thuần loài và được chăm sóc tốt thì trong vòng từ 2 đến 3 năm sẽ bắt đầu khai thác được. Giờ đây, mỗi ngày được nhìn vườn tràm gió xanh tốt, lò nấu tràm đỏ lửa quanh năm, có lẽ đồng chí Trưởng là người hạnh phúc nhất. Phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” thời bình vẫn luôn thật ngời sáng, thật bình dị và thật cao đẹp.

Thành quả của sự miệt mài

Theo dấu chân anh tham quan một góc vườn tràm, hít thở bầu không khí trong lành giữa vườn tràm bát ngát cảm giác thật bình yên, thư thái. Dừng lại ở khu vực chiết xuất tinh dầu, đúng lúc bếp đang đỏ lửa, những giọt tinh dầu đang chầm chậm chảy xuống nồi chứa. Từ nụ cười và ánh mắt lấp lánh niềm vui ấy tôi đã phần nào cảm nhận được niềm hạnh phúc của anh và cán bộ, chiến sĩ đơn vị vào giây phút được nhìn những giọt tinh dầu tràm đầu tiên. Anh Trưởng chia sẻ: “Trong thời gian chăm sóc cây tràm lớn lên chờ ngày khai thác, thủ trưởng đơn vị đã cử anh ra nhà dân học hỏi kinh nghiệm để xây lò, mua dụng cụ về tự lắp đặt. Để tận dụng không gian của đơn vị và nguồn củi đun sẵn có, phương pháp chiết xuất tinh dầu truyền thống đã được đơn vị lựa chọn.” Lựa chọn này đã thực sự đáp ứng tiêu chí “tiết kiệm, hiệu quả” mà vẫn đảm bảo tiêu chuẩn “chất lượng”.

Anh Trưởng còn chia sẻ: “Đầu năm 2022, những cành tràm gió đầu tiên đã bước vào hành trình mới khi phải chịu nhiệt độ gần 100 độ C trong nồi để chiết ra từng giọt tinh dầu từ những chiếc lá xanh. Để chuẩn bị cho lần chiết xuất tinh dầu đầu tiên, chúng tôi đã cùng nhau cắt cành tràm, cẩn thận phân loại, sơ chế từng cành tràm gió. Khoảng 3 tạ tràm gió lá đều nhau, dày dặn được lựa chọn cho mẻ đầu tiên với hi vọng chiết xuất được nhiều tinh dầu nhất. Ngồi bên nhau trò chuyện, chờ đợi khoảng 6 tiếng thì những giọt tinh dầu tràm màu trắng hơi ngả xanh lục đầu tiên đã chảy xuống, mùi thơm pha chút hăng nồng đã nhanh chóng lan toả xung quanh. Chúng tôi đã nhìn nhau thật hạnh phúc, ai cũng cười thật tươi.”

Khi tôi hỏi anh về kinh nghiệm rút ra cho quá trình chiết xuất tinh dầu từ cây tràm gió, anh Trưởng tâm sự: “Tôi đã học hỏi và thực hành theo kinh nghiệm của bà con nhân dân, suốt quá trình chưng cất phải chú ý đảm bảo lượng nước vừa đủ; lửa phải đều, nhiệt độ không được quá lớn vì nhiệt độ quá cao dễ tạo ra tạp nhiễm và đảm bảo thời gian nấu. Đảm bảo các yếu tố đó thì tinh dầu sẽ đạt chất lượng tốt, đạt tiêu chuẩn tỉ lệ chất cineol chiếm khoảng 60-70% và sử dụng được luôn.”

Qua lời kể của anh tôi còn được biết: Toàn bộ sản phẩm liên quan đến quá trình chiết xuất tinh dầu tràm gió đều được sử dụng cho sinh hoạt của đơn vị. Phần tinh dầu nguyên chất được dùng cho bộ đội để tránh gió, cảm sốt, đau nhức xương khớp, viêm da dị ứng và phòng muỗi đốt; phần nước cất được dùng để khử khuẩn như lau nhà ăn, lau bàn ghế, đun nước tắm; phần nước trong nồi đun được tận dụng để sát khuẩn chuồng trại… Có lẽ chính nhờ vậy mà chuồng trại luôn sạch sẽ, không gian đơn vị luôn thật sạch đẹp, thoáng mát.

Vườn tràm gió giờ đây đã đảm bảo cho quá trình khai thác, chiết xuất tinh dầu diễn ra quanh năm và lượng tinh dầu thu được sẽ ngày càng nhiều. Những chai tinh dầu tràm không nhãn mác, tem hiệu của cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 19 đã trở thành người bạn theo bước chân chiến sĩ từ doanh trại ra đến thao trường. Tinh dầu tràm gió còn là món quà quý của những người lính dành tặng bà con nhân dân địa phương hoặc khách quý có dịp đến thăm đơn vị. Đồng chí Thiếu tá Nguyễn Thông, Phó Chính uỷ Trung đoàn 19 khẳng định: “Với quy mô của vườn tràm gió hiện nay, tin tưởng đồng chí Trưởng cùng với cán bộ, chiến sĩ sẽ mở rộng thêm quy mô, chiết xuất được nhiều tinh dầu hơn để ngoài đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khoẻ cho bộ đội, còn chia sẻ với nhân dân địa phương và xa hơn nữa sẽ trở thành đầu mối cung cấp nguyên liệu thô hoặc tinh dầu cho một số công ty dược phẩm ở địa phương, thực hiện tốt chức năng “đội quân lao động sản xuất” của Quân đội ta hiện nay.”

Tinh dầu tràm gió không chỉ đem lại lợi ích chăm sóc sức khoẻ cho bộ đội, đảm bảo phòng, chống dịch bệnh mà còn khẳng định sự sáng tạo trong cách nghĩ, cách làm của người lính Cụ Hồ. Với những đóng góp cho đơn vị, mô hình chiết xuất tinh dầu tràm gió đã được Sư đoàn 968 biểu dương, cá nhân đồng chí Trưởng đã được tặng các danh hiệu chiến sĩ tiên tiến, chiến sĩ thi đua cơ sở. Nhớ lại hình dáng anh, tôi thấy màu xanh áo lính hoà cùng màu xanh bạt ngàn của vườn tràm, nụ cười hạnh phúc của anh dường như đã đượm hương tràm.

Thành quả của mô hình trồng cây tràm gió để chiết xuất tinh dầu mới chỉ là bước đầu nhưng với cá nhân tôi và chắc chắn nhiều người khác nữa, nếu đã một lần được đặt chân đến vùng đất này hẳn đều rất ấn tượng với vườn tràm, với lò nấu tràm của những người lính “Bộ đội Cụ Hồ” ở Trung đoàn 19 anh hùng. Những người lính Cụ Hồ thời bình luôn sẵn sàng hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, khó khăn gian khổ không làm họ chùn bước, họ luôn thật bình dị giữa đời thường và luôn thật đẹp trong con mắt của người dân đất Việt.

L.T.H