Trong không khí hướng tới kỉ niệm 81 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam, Tạp chí Văn nghệ Quân đội trân trọng giới thiệu số đặc biệt với hình ảnh người lính là trung tâm, là biểu tượng của lòng trung dũng, kiên cường và tình yêu Tổ quốc dưới góc nhìn nghệ thuật. Số báo này là lời tri ân sâu sắc gửi tới những người đã và đang khoác lên mình màu xanh áo lính, những người gìn giữ bình yên cho đất nước trong suốt chiều dài lịch sử của dân tộc.
Tôi luôn được sống giữa các đồng chí Việt Nam là nhan đề bài đối thoại nhân cuộc gặp gỡ giữa các nhà văn của Tạp chí Văn nghệ Quân đội và ông Nikolai Kolesnik, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh Nga tham gia công tác tại Việt Nam. Bài đối thoại thể hiện sự gắn bó sâu sắc, thân ái và tôn trọng mà những người lính Nga dành cho những người lính Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử. Bài đối thoại sẽ ở đầu Tạp chí số đặc biệt này.
Trong cuộc trò chuyện ấm áp tại Moscow với đoàn nhà văn của Tạp chí Văn nghệ Quân đội, nhà thơ Vadim Terekhin, một gương mặt quan trọng của văn học Nga đương đại và của Phong trào Thơ thế giới đã chia sẻ những suy tư sâu sắc về sứ mệnh của văn chương, tình hữu nghị Việt - Nga và vai trò của người đọc trong việc nuôi dưỡng tác phẩm. Với trải nghiệm của một quân nhân, một nhà thơ, một người hoạt động văn hóa quốc tế, ông đem đến cái nhìn rộng mở về giao lưu văn học, về sức mạnh của ngôn từ và về những cơ hội hợp tác giữa các nhà văn hai nước trong bối cảnh mới. Cuộc trò chuyện không chỉ hé mở chân dung một nhà thơ tài năng mà còn gợi suy ngẫm về giá trị tinh thần bền bỉ mà văn chương mang lại cho nhân loại. Tất cả sẽ có trong bài trò chuyện Nhà văn tài năng cần có bạn đọc tài năng do nhà văn Đỗ Bích Thuý ghi.
Phần Văn xuôi được tiếp nối với nhiều tác phẩm, bài viết ấn tượng.
Truyện ngắn Người về từ Cali là hành trình trở về đầy giằng xé của một người con xa xứ. Bùi Tuấn Minh dẫn người đọc đi sâu vào lịch sử, thời gian, nơi nỗi đau chiến tranh, li tán và hiểu lầm được soi chiếu bằng cái nhìn nhân bản. Sự trở về của David Son không chỉ để thực hiện hai di nguyện của mẹ, đó còn là cuộc đối thoại với sự thật từng bị che đi bởi bóng tối của hận thù. Pho tượng Phật nhỏ bé đã hé mở cánh cửa nhìn lại quá khứ bằng lòng tin vào chính nghĩa. Truyện khép lại bằng sự lắng đọng của những hóa giải, như dòng sông Tiền đón lấy tro bụi hai thân phận, trả họ về đúng nơi nguồn cội. Đây là một câu chuyện đẹp và thấm thía về hành trình tìm lại quê hương của một con người tha hương.
Truyện ngắn Quán trọ Hoa Sở Trắng của Hoàng Kiến Bình hé lộ một câu chuyện lớn về định mệnh, lòng trung nghĩa và sự lặng lẽ của những người đã khuất phía sau bụi mờ quá khứ. Giữa miền núi mịt mù sương và những nẻo đường buôn chuyến hun hút, quán trọ Hoa Sở Trắng hiện lên như một điểm dừng chân của những phận người giữa thời cuộc rối ren. Cũng ở đó, những bí mật, những toan tính và cả những thân phận giấu mặt âm thầm giao nhau. Một đêm bão lửa bất ngờ ập đến, phơi lộ những lớp ngầm của lịch sử, của lòng người, của những lựa chọn sinh tử. Truyện viết chậm rãi, cô nén mà tạo độ căng thẳng, tái hiện một lát cắt dữ dội nhưng giàu nhân tính của giai đọa đất nước nhiều biến cố.
Truyện ngắn Vũ điệu sóng của Nguyễn Thu Hằng khắc hoạ không gian nơi đảo xa được nhìn bằng đôi mắt vừa hồn nhiên vừa sâu lắng. Trong sự mặn mòi của biển, đời sống người lính hiện lên chân thật qua tiếng cười, nỗi nhớ nhà, và những khoảnh khắc lặng thầm của lòng trung hậu. Sự gặp gỡ giữa chàng lính đảo và cô gái đất liền tạo nên những giao cảm mong manh mà ấm áp. Nghệ thuật kể chuyện tinh tế ở cách tác giả để những chi tiết nhỏ tự nói lên những điều lớn lao. Vũ điệu sóng vì thế không chỉ kể về biển, mà còn kể về vẻ đẹp bền bỉ và trong trẻo của con người khi đối diện những ngã rẽ đời mình.
Truyện ngắn Trăng cuối mùa vẫn sáng của Đỗ Ngọc Thứ mở ra hành trình của hai thế hệ, những người trẻ hôm nay và những người đã đi qua chiến tranh. Họ đã gặp nhau trong những va đập thầm kín của số phận. Tác phẩm đan cài hai mạch chuyện, tình yêu chân thành giữa Tuấn và Phương và dần hé lộ mối duyên dang dở dưới trăng Trường Sơn của mẹ Phương với người lính năm xưa. Nghệ thuật kể chuyện của Đỗ Ngọc Thứ nổi bật ở việc tạo nên những lớp sáng tối giao thoa. Ánh trăng chiến trường soi vào hiện tại, tình yêu hôm nay soi vào kí ức chưa khép lại. Truyện được viết với ngôn ngữ mềm mại, mộc mạc, giàu cảm giác. Và trên tất cả, câu chuyện gợi lên vẻ đẹp bền bỉ của lòng thủy chung, sự thấu hiểu, sẻ chia của những người trong cuộc.
Truyện ngắn Dưới chân thành Điện Hải của Nguyễn Anh Tuấn giàu chất sử thi mà vẫn thấm đẫm chiều sâu nhân bản. Tác phẩm tái hiện trận mở màn xâm lược Đà Nẵng năm 1858 qua hai phía nhìn đối lập. Sự tự tin kiêu ngạo của kẻ chinh phạt và sự bền bỉ, bi tráng của người giữ đất. Những bức thư của viên sĩ quan Pháp đan xen với hiện thực khói lửa đã làm nổi bật nghịch lí chiến tranh. Kẻ đi xâm lược hoang mang, hoài nghi còn dân tộc bị xâm lược lại có một niềm tín nghĩa không gì lay chuyển. Truyện ấn tượng bởi những chi tiết ám ảnh tạo nên một trường cảm xúc lắng đọng về phẩm giá và nỗi đau. Từ đó mở ra một góc nhìn nhân văn, tinh tế về lòng trung liệt của dân tộc ta trong những ngày đầu chống Pháp.
Ghi chép Lời thề người lính của Trần Thu Hương khắc họa hành trình phi thường của Anh hùng Lao động Trần Hồng Quảng và tập thể thương binh Xí nghiệp Quang Minh. Bài viết làm nổi bật sức mạnh của ý chí, tình đồng đội và lời thề sống vì nhau. Đây là câu chuyện truyền cảm hứng về một mô hình kinh tế nhân văn độc đáo, khắc họa ý chí người lính được tiếp tục thắp sáng trong thời bình.
"Kí ức lính" Nàng vọng phu xứ Thanh tái hiện những ngày dừng quân trước giờ vào chiến trường ở một vùng quê Thanh Hóa bình dị. Và nơi này đã trở thành điểm tựa tinh thần cho người lính trẻ trong khói lửa. Đây là bài viết giàu cảm xúc, thấm đẫm nỗi chia xa, tình người và sự nâng đỡ của quê hương dành cho những người ra trận.
Những mảnh tách lặng thầm là bút kí thấm đượm chất suy tư của Ngọc Tấn về dải đất biên cương Gia Lai, nơi thiên nhiên khắc nghiệt mà vẫn lặng lẽ hồi sinh. Bài viết khắc họa chân thực cuộc đời hai cựu binh chọn ở lại làng Kuk, gánh chịu bao mất mát nhưng bền bỉ gây dựng một cuộc sống mới.
“Truyện ngắn hay tác giả tự chọn” giới thiệu tác phẩm Đêm chiến tranh của Nguyễn Trường.
Phần Thơ với sự góp mặt của các tác giả: Nguyễn Minh Khiêm, Tô Hoàn, Nguyễn Đức Bá, Đàm Chu Văn, Nam Thanh, Đỗ Văn Nhâm, Hoàng Quý, Trần Việt Hoàng, Nguyễn Trác, Hoàng Thu Oanh, Nguyễn Nhật Huy, Đặng Bá Khanh, Trần Kế Hoàn, Lâm Minh Thường, Đinh Tiến Hải, Đinh Tiến Hải, Bùi Việt Phương, Lại Quốc Biểu, Nguyễn Quốc Học, Hoàng Dương, Phan Văn Ấu, Chung Tiến Lực, Minh Hạ, Bùi Quốc Bình, Nguyễn Thị Thanh Long.
Những trang thơ số này mang đậm dấu ấn, cảm hứng sáng tác về người lính, chiến tranh, cách mạng và cả hình ảnh về những người lính hôm nay. Vừa có tính lịch sử vừa có tính thời đại trang thơ tạo nên không khí vừa hào hùng vừa lãng mạn, chân thực mà đầy mĩ cảm. Bên cạnh đó là những sáng tác về đề tài văn hoá, đời sống, quê hương, đất nước…
“VNQĐ giới thiệu” là chân dung tác giả Bùi Minh Vũ cùng chùm thơ ấn tượng của anh.
“Thơ trong những tập thơ” là bài viết Sinh mệnh của nhà thơ của Đoàn Minh Tâm giới thiệu thi tập Trong những ngày đợi quên của nhà thơ Đinh Thị Như Thuý.
Văn học nước ngoài giới thiệu tác phẩm Giờ vàng của nhà văn Claire Aman do Trần Như Luận lược dịch từ nguyên bản tiếng Anh.
Phần Bình luận văn nghệ với sự tham gia của các tác giả: Trịnh Bá Đĩnh, Nguyễn Hữu Quý, Hữu Thỉnh, Vũ Hoàng, Tâm Anh, Hiền Trang, Đoàn Ánh Dương, Lê Thị Tuyết Hạnh, Võ Thị Xuân Hà.
Bài viết Giá trị - ý nghĩa của đề tài chiến tranh và người lính trong văn học hôm nay khẳng định chiều sâu bền vững của đề tài chiến tranh và người lính trong văn học Việt Nam, một dòng chảy nối quá khứ bi tráng với những trăn trở của hôm nay. Tác giả chỉ ra sự chuyển dịch quan trọng, từ cảm hứng anh hùng ca sang cái nhìn nhân văn, đa diện, soi thấu những mất mát, bi kịch và thân phận con người trong chiến tranh và hậu chiến. Đồng thời, bài viết mở ra niềm tin, hình tượng người lính vẫn tiếp tục hấp dẫn các nhà văn trẻ, vẫn là điểm tựa tinh thần cho văn học hướng thiện, nuôi dưỡng tình yêu nước và gìn giữ giá trị nhân bản của dân tộc.
Nhìn lại đội ngũ nhà văn nhà thơ ưu tú trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước, có không ít người ngã xuống nơi chiến trường khi tài năng nghệ thuật đang bắt đầu vào độ chín. Có thể kể đến những cái tên sáng chói như Vũ Đình Văn, Chu Cẩm Phong, Nguyễn Trọng Định, Dương Thị Xuân Quý, Nguyễn Thi… Và trong số đó, không thể quên nhà thơ - liệt sĩ Lê Anh Xuân. Bài viết Lê Anh Xuân - "dáng đứng Việt Nam tạc vào thế kỉ” sẽ đưa đến những góc nhìn sâu sắc về tác nhà thơ này.
Bài viết Văn chương ở điểm kì dị hay là niềm hi vọng của con người chỉ ra rằng nhà văn hôm nay đang đứng trước “điểm kì dị” của văn chương, nơi trí tuệ nhân tạo làm lung lay những giới hạn cũ và khiến nghề viết đối diện thách thức chưa từng có. Từ việc soi lại lịch sử những bộ óc khoa học, những người đã mở ra cả ánh sáng lẫn hiểm họa của thời đại kĩ thuật số, tác giả cho thấy văn chương vẫn phải đi vào vùng hỗn loạn ấy để hiểu và ghi lại tinh thần thời đại. Và chính trong khủng hoảng đó, hi vọng của văn chương vẫn nuôi dưỡng, nhà văn càng bị đe dọa càng có lí do để viết, để gìn giữ phần người mà máy móc không thể thay thế.
Còn nhiều bài viết hấp dẫn, mang tính phân tích, kiến giải, luận bình về các lĩnh vực của văn học nghệ thuật. Những đề tài cũ được nhìn nhận theo những nghiên cứu mới; những chân dung và tác phẩm được lí giải, phân tích kĩ lưỡng; những câu chuyện, trao đổi về nghề viết sẽ góp phần làm nên sự phong phú cho phần này.
Tạp chí VNQĐ số đặc biệt 1074 + 1075 dày 200 trang dự kiến sẽ phát hành ngày 10/12/2025. Thân mời các bạn đón đọc!
Văn
VNQĐ Ông Nikolai Kolesnik, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh Nga tham gia công tác tại Việt Nam: Tôi luôn được sống giữa các đồng chí Việt Nam 3. Bùi Tuấn Minh Người về từ Cali 14. Trần Thu Hương Lời thề người lính 23. Nguyễn Trường Đêm chiến tranh 42. Nguyễn Trọng Luân Nàng vọng phu xứ Thanh 51. Hoàng Kiến Bình Quán trọ Hoa Sở Trắng 62. Nguyễn Thu Hằng Vũ điệu sóng 75. Vadim Terekhin - Đỗ Bích Thuý Nhà văn tài năng cần có bạn đọc tài năng 106. Đỗ Ngọc Thứ Trăng cuối mùa vẫn sáng 115. Nguyễn Anh Tuấn Dưới chân thành Điện Hải 147. Ngọc Tấn Những mảnh tách lặng thầm 158.
Thơ
Nguyễn Minh Khiêm Lí lịch tôi trong lí lịch con tàu; Hương thơm quả ngọt xin dành tặng quê; Thuở rừng xưa 30. Tô Hoàn Phía mẹ; Tỉnh lẻ 34. Nguyễn Đức Bá Chạm miền kí ức 36. Đàm Chu Văn Đảo Trần; Sương mù Đà Lạt 38. Nam Thanh Nụ cười mãi tuổi đôi mươi; Thấy từ nắm đất 40. Đỗ Văn Nhâm Vùng biên; Về lại thanh xuân; Thì cứ hát 54. Hoàng Quý Tôi, cao nguyên và mưa; Đi với chiều A Vương 56. Trần Việt Hoàng Bên đường băng sư đoàn; Ngựa ở miền biên 59. VNQĐ giới thiệu thơ Bùi Minh Vũ: Niềm đôn hậu; Một đêm gác; Trồng hoa 72. Nguyễn Trác Vị Xuyên; Ông già ngồi vẽ gốm; Tàu đi bên biển 124. Hoàng Thu Oanh Quà của biển; Nơi sóng hát 127. Nguyễn Nhật Huy Mùi khói bếp; Con cất thời gian vào chiếc hộp 129. Đặng Bá Khanh Trận địa cũ trên đồi sa mộc; Ngơ ngác 131. Trần Kế Hoàn Thương nhớ Thái Nguyên; Gửi em từ Trường Sa 133. Lâm Minh Thường Đất đỏ; Gương mặt đồng bằng 135. Đinh Tiến Hải Khói và em; Biết nói gì trước thời gian 138. Bùi Việt Phương Dốc bộ đội 165. Lại Quốc Biểu Chị tôi 166. Nguyễn Quốc Học Miền kí ức đỏ 167. Hoàng Dương Trở về 168. Phan Văn Ấu Mẹ kể 169. Chung Tiến Lực Lửa bếp ở Trường Sơn 170. Minh Hạ Những tiếng thì thầm 171. Bùi Quốc Bình Những người đàn bà làng chài 172. Nguyễn Thị Thanh Long Chải tóc 173. Đoàn Minh Tâm Sinh mệnh của nhà thơ (Đọc Trong những ngày đợi quên của Đinh Thị Như Thuý) 174.
Văn học nước ngoài
Claire Aman
Giờ vàng (Trần Như Luận lược dịch từ nguyên bản tiếng Anh) 139.
Bình luận văn nghệ
Trịnh Bá Đĩnh Các thế hệ nhà văn cách mạng 85. Nguyễn Hữu Quý Giá trị - ý nghĩa của đề tài chiến tranh và người lính trong văn học hôm nay 90. Hữu Thỉnh Nguyễn Trí Huân với vẻ đẹp tinh chất của Bất chợt mai vàng 94. Vũ Hoàng Lê Anh Xuân - “dáng đứng Việt Nam tạc vào thế kỉ” 102. Tâm Anh Một cuốn sách song ngữ bổ ích về cuộc đời hoạt động cách mạng của Bác 179. Hiền Trang Văn chương ở điểm kì dị hay là niềm hi vọng của con người 182. Đoàn Ánh Dương Dấu ấn Vũ Đình Long trong văn học Việt Nam nửa đầu thế kỉ XX 187. Lê Thị Tuyết Hạnh Lắng nghe tiếng thì thầm 194. Võ Thị Xuân Hà Chỉ bởi một tia sáng mà dốc cạn sắc màu 197.
Minh hoạ, ảnh
Bìa 1: Tình yêu hoà bình Tranh của hoạ sĩ Nguyễn Thị Hải Hoà
Minh hoạ: Thành Chương, Đỗ Dũng, Bùi Quang Đức, Nguyễn Văn Đức, Ngô Xuân Khôi, Nguyễn Bá Kiên, Phạm Hà Hải, Vũ Đình Tuấn, Lê Anh Vân, PV,..
VNQD