Ngày 11/01/2020, tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, Trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên phối hợp với Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Thái Nguyên tổ chức Hội thảo khoa học “Then Việt Bắc với phát triển du lịch”.
Hội thảo được tổ chức nhằm chào mừng sự kiện Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào ngày 13/12/2019, đồng thời tạo diễn đàn trao đổi học thuật để các nhà khoa học, nhà quản lí văn hóa, nhà kinh doanh du lịch hướng đến kiến tạo đường đi của Di sản Thực hành Then nói chung và hướng đi của Then trong phát triển du lịch nói riêng.
Ngày nay, di sản văn hóa được coi là yếu tố quan trọng để khai thác, phát triển du lịch; ngược lại, du lịch cũng mang lại sức sống, góp phần tạo ra nguồn lực để tôn tạo, tu bổ, phát huy giá trị di sản. Việt Bắc được đánh giá là khu vực có hệ thống tài nguyên du lịch nhân văn nổi trội. Một trong những di sản văn hóa tiêu biểu của Việt Bắc là Then. Đây là loại hình diễn xướng nghi lễ độc đáo của các dân tộc Tày - Nùng - Thái ở Việt Nam. Then thường được bà con tổ chức mỗi dịp tết đến xuân về hay khi gia đình có việc gì đó liên quan đến đời sống tâm linh như giải hạn, cầu mùa, cầu an, cầu phúc, mừng thọ… Then là một phức thể văn hóa có nguồn gốc từ một loại hình tín ngưỡng phức hợp, đã và đang tiếp tục chuyển hóa theo hướng phân hóa và thế tục hóa. Then tích hợp trong nó nhiều loại hình nghệ thuật và lấy nghệ thuật diễn xướng làm phương tiện thực hành.
Một tiết mụcThen được các nghệ sĩ, nghệ nhân dân gian trình diễn tại Hội thảo
Then Việt Bắc đã thể hiện đầy đủ bản chất nhân sinh qua việc phản ánh đời sống người Tày, Nùng trên một không - thời gian rộng lớn; chứa đựng vô vàn tri thức và thực hành xã hội Tày, Nùng: từ hệ thống quan niệm tín ngưỡng đến việc giải thích thế giới hiện thực khách quan; từ việc chuẩn bị đến tổ chức nghi lễ; từ việc bảo tồn đến phát huy các giá trị hiện có.
Dưới góc nhìn du lịch, Di sản Thực hành Then được coi là thế mạnh độc đáo để phát triển, đặc biệt loại hình du lịch văn hóa tâm linh đặc sắc. Khai thác những yếu tố nguyên hợp, tích hợp của Then với tư cách là loại hình văn hóa dân gian đặc sắc của dân tộc thiểu số (nghi thức, tích truyện, âm nhạc, nhạc cụ, trang phục…) để tạo ra điểm nhấn trong du lịch của khu vực Đông Bắc và Tây Bắc sẽ là một hướng phát triển tất yếu. Với những giá trị độc đáo, nhiều mã số văn hóa kì thú, du khách sẽ được trải nghiệm không gian văn hóa tâm linh Tày, Nùng, Thái - những cộng đồng dân tộc được xem là chủ thể văn hóa khu vực Việt Bắc. Đồng thời, khai thác giá trị văn hóa trong Then trong hoạt động du lịch cũng là một trong những giải pháp bảo tồn, quảng bá hữu hiệu.
Với ý nghĩa thiết thực như vậy, Hội thảo khoa học “Then Việt Bắc với phát triển du lịch” hướng đến: Khẳng định và tôn vinh những giá trị trường tồn của Di sản thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái đã chính thức được UNESCO vinh danh; Tạo diễn đàn học thuật và thực tiễn cho các nhà nghiên cứu, các nhà quản lí, kinh doanh du lịch, giảng viên, sinh viên quan tâm về Di sản thực hành Then nói chung và khai thác Then Việt Bắc trong phát triển du lịch nói riêng; Tạo cơ hội cho giảng viên, sinh viên Khoa Du lịch được giao lưu học hỏi với các nhà khoa học, nghệ sĩ nhân dân chuyên nghiệp và nghệ nhân dân gian trình diễn Di sản thực hành Then; Tìm kiếm các hướng nghiên cứu mới và các giải pháp khả thi trong việc khai thác Then Việt Bắc trong phát triển du lịch…
Thay lời Ban tổ chức Hội thảo, PGS.TS Phạm Thị Phương Thái, Trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên phát biểu: “Tuy khai thác vấn đề, góc nhìn khác nhau, đa chiều, nhưng về cơ bản các tham luận, trao đổi tại Hội thảo đều thể hiện sự tâm huyết, nỗi trăn trở của các học giả đối với vấn đề Then Việt Bắc với phát triển du lịch. Làm thế nào để Then Việt Bắc nói riêng và Then Tày - Nùng - Thái nói chung được bảo tồn một cách bền vững, xứng đáng với tầm vóc Di sản văn hóa thế giới, và đặc biệt, làm thế nào để những hằng số giá trị của Then tạo thành sức hút, điểm nhấn trong phát triển du lịch miền núi phía Bắc Việt Nam mà không để Then bị biến tướng, tổn thương… đó là đích hướng tới của Hội thảo”.
THANH HẰNG
VNQD