Những câu thơ viết trong miên cảm

(Đọc người đàn bà sinh ra từ mưa, tập thơ của Hoàng Thụy Anh, Nxb Hội Nhà văn, 2017)

. NGUYỄN MINH KHIÊM

người đàn bà sinh ra từ mưa/ ăn mùi hoàng hôn rớt lại của mùa đông trước/ ăn nhánh khô gầy trên môi gió/ ăn chồi buồn vừa nở trong đôi mắt ngập nước/ người đàn bà rướn mình vào bóng tối/ thấy đêm không thể thoát ra ngoài gương mặt bồ hóng cũ kĩ/ giống hệt sợi đau mãi nằm co ro giữa vùng trũng/... khép cơn khóc rỗng giọng sau tiếng thở dài (người đàn bà sinh ra từ mưa)(1). Đây là những câu thơ tiêu biểu nhất cho bút pháp sáng tạo, tư duy duy cảm, gam màu sáng chủ đạo xuyên suốt thi tập của Hoàng Thụy Anh. 

Thơ Hoàng Thụy Anh không phải là cái gì nhìn thấy, trông thấy. Ngôn ngữ thơ chị là ngôn ngữ của trải nghiệm, của những cảm giác mong manh, bất chợt. Tên các bài thơ được chị đặt đã cho ta thấy điều đó: giấc rời, rời giấc, đêm quỳnh, người đàn bà ăn bóng tối, trang em, giấc ngủ nào đang thừa nước mắt, em ngồi gấp mép chữ làm chi… Sáu mươi chín bài trong tập là sáu mươi chín khoảnh khắc chợt lóe, sáu mươi chín ô nhịp có chỗ đảo phách, nghịch phách, có chỗ trường ngân, luyến láy, nốt đơn nốt kép, có chỗ thăng giáng nhưng thống nhất trong một bản nhạc tâm thức tâm hồn chị. Có một cái gì đó sâu kín như hố đen, khoảng lặng đen, xung lực đen thôi thúc chị viết, thôi thúc chị giãi bày. Trang chữ của chị là tất cả những gì chị thâu tóm được, hiện hình hay chưa hiện hình, được kiểm chứng hay chưa được kiểm chứng. Những câu thơ được chị viết trong miên cảm, bằng miên cảm. 

Thơ Hoàng Thụy Anh, như đã nói, không đề cập đến các vấn đề xã hội. Toàn bộ câu chữ là sự tượng hình những bức xúc của tâm hồn, những ẩn ức chữ. Đọc câu thơ em kì cọ đánh răng làm mới nỗi đau/ mới hay trong cuộc đối kháng này/ nỗi đau chưa hề biết ngủ bao giờ (nỗi đau chưa hề biết ngủ bao giờ), ta thấy, ở đây nỗi đau, nỗi dằn vặt, trăn trở về câu chữ nhiều hơn là về thân phận. Nỗi đau, như vậy, chỉ là cái cớ để chị tìm tòi, sáng tạo, đặt chữ, dụng chữ, thể nghiệm chữ. Tất nhiên, người làm thơ cốt là để nói lòng mình, tình mình, suy ngẫm mình, kí ức mình, khát vọng mình. Nhưng một người làm thơ không phải cứ giải phóng được ẩn ức là thành công. Sự trưởng thành của một cây bút còn phụ thuộc rất lớn vào sự đóng góp ở phương diện ngôn ngữ. hãy cùng anh nhổ hết chán chường tuyệt vọng/ đừng để chúng mọc cánh và nhảy múa trong ngực đêm (rót). Viết như thế là truyền thống. Thơ như thế là thơ mặt phẳng. Đôi khi, Hoàng Thụy Anh phải từ cái truyền thống, cái mặt phẳng để hướng tới cái mới, cái lồi lõm không mặt phẳng: nhặt chuyện lỗi nhịp bên tách cà phê tập chảy kết thành một tràng/ 14/ 21/ hay 1080/ em cứu niềm tin đang rạc cánh trong chiếc phễu đời” (phục sinh).
 

 Có thể hơi sớm để kết luận, nhưng rõ ràng thi tập người đàn bà sinh ra từ mưa lồ lộ một thi pháp Hoàng Thụy Anh. đêm chìa tay đón những linh hồn hồi sinh sau tấm màn đêm/... nỗi nhớ cứ thế dâng đầy cào nát mặt đêm/... chưa kịp xóa đi vết xước rỉ máu/ chằng chịt đường thêu (dấu tích); anh len em/ những dòng hôn vắt mình trên lớp thông khô/ rụng xuống đường cong dấu chấm ngọt (mùa len); gánh nắng ế ẩm lang bạt khắp cơ thể em/ có ai thương nhớ gì đâu khi mồ hôi cứ lần hồi rỏ nhịp/ đường truyền từ tim đến tim nghẽn mạch chẳng thể nào bay lên như những con diều mê say nuốt gió/ nắng và em xâu tay lần tìm dấu vết còn vương mùi đất cõi bên kia/ chỗ lồi chỗ lõm chỗ vuông chỗ tròn đều chà xát buồn vào nhau/ riêng góc chéo của anh vẫn định vị giờ yên ả (mua nắng)… Chưa cần hiểu, hãy cảm những câu thơ ấy. Chúng là hang động của tâm hồn. Nhiều ngóc ngách. Nhiều khuất lấp. Nhiều mảng miếng. Nhiều tầng vỉa. Sự riêng tư dành riêng cho sự riêng tư. Địa chỉ đến của những câu thơ chỉ riêng giấc mơ của chủ thể viết biết.  

Hoàng Thụy Anh liên tục ép cho mình chín, ép cho mình thơm, ép cho mình chìm đắm trong mê cảm, miên cảm. Nói ép không có nghĩa là gượng gạo, là giả. Ép mình lao động chữ là cách thế của một cây bút chuyên nghiệp. Phải biết gọi cảm xúc đến. Gọi con chữ đến. Gọi kí ức đến. Gọi hoài niệm đến. Phải thường trực tâm thế chủ động. chiều gội tóc trong mưa/ cong cong buông khuy nằm đợi/ anh nghe lòng mình bung cánh thuở trăng non (hướng nào cũng từ tim anh); em yêu anh bằng trái tim tình si của người đàn bà cỏ may/ chỉ biết thêu cuộc tình bằng đường bay của gió/... anh trôi em/ em trôi anh/ đường thời gian xoáy lõm liên chương thương nhớ (căn cước tình). Chẳng biết bão tình lên đến mấy độ richter trong những câu thơ ấy. Mỗi người sẽ cảm nhận được một rung chấn riêng. Tôi quan tâm đến cách phát hiện, cách khai thác, cách biểu đạt từng khía cạnh, tình huống các cung bậc tình cảm của tác giả. Ý thức tìm tòi, sáng tạo chữ ở đây là rất rõ. Ta thường bắt gặp kiểu tư duy ngôn ngữ này của Hoàng Thụy Anh: cuống ngày non, ý nghĩ di cư, con dối lăn dấu vân tay, đóng dấu giáp lai bằng tráp lưỡi… Khi đọc những câu thơ như những ngã rẽ thong dong ngụp lặn/ những bóng cây đong đưa lần giở cúc/ những ánh nhìn như nút bần khao khát bay/ như cánh chim thênh thang gió nắng (chờ), cơn mưa diễn tập nhiều vở kịch tử tế/ thò đôi tay hoen rỉ ra ngoài giấc mơ/ chuốt lại cái miệng lê thê rác rưởi (trò chuyện với hai chú cá về những điều ngoài cơn mưa), có ý kiến cho là cầu kì, lạm dụng sáng tạo. Nói gì thì nói, lạ hóa được ngôn từ thơ là kết quả của một quá trình đọc, sàng đãi, luyện lọc công phu. Người khôn giả dốt được chứ người dốt không giả khôn được. Người không có chữ làm sao giả có chữ được. này anh đừng ẩn trong lời em/ đừng chòi đạp bằng những nhận định sần sùi/ còn nhiều lí do để túi bão thoát ra ngoài căn bệnh trầm cảm/... em chẳng chít lại giấc khập khiễng giữa đêm giá rét đâu (nói với anh); đêm qua những giọt nước mắt em lẩn thẩn vắt ngang tờ giấy trắng/ búng vào đó vệt xước như một tiếng thở dài mùa cũ/ nhắc em về hình hài nắng thuở ban đầu (giấc rời). Nếu không đủ sóng nội tâm, không đủ tri thức diễn đạt nội tâm, không đủ ngôn ngữ để sinh thiết nội tâm thì làm sao có được những câu thơ đa thức ấy. Càng giàu nội tâm, nội lực càng mạnh. Càng lắm cung bậc, khúc thức tình cảm, tâm sự, tâm trạng, nỗi niềm càng cần nhiều chữ nghĩa chuyển tải. Yếu đi đường dài hay vấp. Ít chữ nói dài hay vập. Sáu mươi chín bài thơ trong tập người đàn bà sinh ra từ mưa giàu hình ảnh, giàu gợi mở, giàu sức sống, không vấp váp, dồi dào cả khí và chất, không có biểu hiện đoản hơi. 

Nhà thơ Nguyễn Bình Phương đã có lần cho rằng, tạo ra cá tính riêng, cái riêng biệt trong văn học quan trọng hơn tạo ra tác phẩm văn học. Là một cây bút nghiên cứu, phê bình văn học (đã in ba đầu sách tiểu luận - phê bình), hơn ai hết, Hoàng Thụy Anh ý thức sâu sắc điều này. Chị dám đối diện với sự thật câu chữ, dám vượt qua sự thật câu chữ để kiến tạo chữ: đêm qua những con chữ rửng mỡ tiếp tục nhai lại bọt quá hạn/... khi bị tịt thế này/ thằng tôi nhảy xổ ra bảo cứ quất roi đét vào mông nó/... kí tự bất kham sẽ lồng lên/ vốc ra một nhúm abc/ kẹp cổ giật mũi bắt chúng nôn ra/... chúng không chỉ rỗng ruột mà còn đui điếc bẩm sinh (may ra). Là thi sĩ tất nhiên trong người cuồn cuộn dòng máu duy mĩ, duy cảm. Nhưng để bứt phá, đột phá, những câu thơ vừa dẫn cho thấy Hoàng Thụy Anh đang duy ý chí.

29 kí tự mũm mĩm trong trò chơi tính dục đích thị là giống cái/ em thấy chúng đẻ ra nhiều đám mây xám ngoẹt/... những con chữ đầu đông của em dẫu chưa đủ tuổi để cảm nhận cơn buồn nôn giấu trong họng phố/ chưa đủ chìa khóa để xoay lớp sương mù đầy mưu mẹo/ chưa đủ lạnh lùng để bóc tách từng cái mụn mủ dập dềnh ham muốn/ nhưng chúng chưa bao giờ đeo cái miệng bù nhìn (những con chữ của em). Tre già từng đốt. Mía ngọt từng gióng. người đàn bà sinh ra từ mưa đã cho ta cảm nhận được những đốt tre già, những gióng mía ngọt đầu mùa. Ta tin sẽ có những đốt tre già tiếp theo, những gióng mía ngọt tiếp theo. Bởi Hoàng Thụy Anh đã hình dung ra tất cả, nhìn thấy tất cả sự khốc liệt, và chị đủ lạc quan để dấn thân vào con đường chữ của mình: trên chỏm đau/ những con chữ của em có thể bị xước bên này hoặc xước bên kia/ thậm chí bị giẫm bẹp rúm/ chúng vẫn tiếp tục chức năng sinh sản/ vẫn phơi phới nhũ hoa dậy thì/ quyến rũ núm đời đêm đêm (những con chữ của em).

N.M.K
______
1. Hoàng Thụy Anh chủ ý không viết hoa tên tập thơ, tên các bài thơ và chữ cái đầu mỗi dòng thơ.
 

VNQD

• Công chúng với vấn đề tính dục trong văn chương

• Sự biến mất của một thể loại

• Thân phận di dân và xung đột văn hóa trong văn học viết về đề tài tha hương

• Nguyên lí đối thoại của M.Bakhtin trong hệ hình lí luận đương đại

• Cơ chế tồn tại của ngành xuất bản trong đời sống văn học đương đại

• Hoàng Đăng Khoa và cuộc phiêu lưu của những cách đọc

• Sách điện tử Việt còn khó khăn trăm bề

• Nhà văn Phạm Hoa

• "Kỷ niệm thời thơ ấu": Lịch sử và sự kiêu hãnh của nỗi buồn

• Lịch sử, văn chương và cõi người