Trong dịp kỉ niệm 50 năm Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ (7/5/1954 - 7/5/2004), tôi may mắn đã được theo chân Đại tướng về thăm lại Mường Phăng, nơi có khu rừng Phiêng Nặm, đặt trụ sở Bộ chỉ huy Chiến dịch năm xưa. Và tại Mường Phăng, tôi đã được nghe câu chuyện về ba cây bưởi trước hầm Đại tướng.
Khi máy bay chở Đại tướng Võ Nguyên Giáp hạ cánh xuống thửa ruộng cạnh cánh rừng Phiêng Tà Lét, hàng vạn đồng bào đã đứng chờ để đón chào Đại tướng. Điều tôi cảm động nhất là các cụ già trong xã Mường Phăng nghe tin Đại tướng lên đã thức từ ba bốn giờ sáng về rừng để chờ đón Đại tướng với những món quà giản dị như chút mật ong rừng, tấm khăn Piêu... Đại tướng lên xe chạy vào Sở chỉ huy, hàng trăm phóng viên bám theo xe ô tô để ghi nhận hình ảnh Đại tướng trở về Mường Phăng sau 50 năm. Đại tướng đi thăm lại khu rừng đại ngàn, nơi xưa kia Bộ chỉ huy chiến dịch làm việc. Đại tướng đã vào lại hầm tác chiến trải bản đồ, bên ông là Thượng tướng Trần Văn Quang, nguyên Cục trưởng Cục Tác chiến trong chiến dịch. Giờ đây rừng Phiêng Tà Lét được mang tên mới: rừng Đại Tướng. Đồng bào kể rằng, giờ đây ở Mường Phăng còn lưu truyền câu nói: “Ai muốn lấy vợ Mường Phăng thì phải biết hầm Đại Tướng”.
Lần trở lại Mường Phăng ấy, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã trồng cây đa lưu niệm và nói chuyện với đồng bào Mường Phăng. Khi nói chuyện với đồng bào các dân tộc Điện Biên, Đại tướng đã nhắc lại câu chuyện ba cây bưởi năm xưa được trồng ở hầm Đại tướng, trước cửa lán ở trong rừng Phiêng Nặm.
Bức ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp với đồng bào Mường Phăng do Đại tá, nhà văn Đoàn Hoài Trung chụp trong chuyến Đại tướng thăm lại Mường Phăng dịp Kỉ niệm 50 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ.
Câu chuyện như sau:
Sau khi chuyển phương châm “Đánh nhanh, thắng nhanh” sang “Đánh chắc, tiến chắc”, thì Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng Bộ chỉ huy chiến dịch đã rời từ hang Thẩm Púa (Tuần Giáo) về đóng tại khu rừng Phiêng Nặm trên núi Phăng (xã Mường Phăng, huyện Điện Biên) vào ngày 31/1/1954. Lúc đó vào dịp Tết Giáp Ngọ, Đại tướng cho ba quân ăn Tết trong rừng sâu. Để úy lạo ba quân và đoàn dân công tỉnh nhà, tỉnh Phú Thọ có cử đoàn đại biểu các cơ quan đoàn thể lên mặt trận động viên tặng quà. Đoàn đại biểu đã đến thăm Đại tướng Võ Nguyên Giáp và biếu Đại tướng ba quả bưởi Đoan Hùng. Đại tướng bổ bưởi cho anh em trong Bộ Chỉ huy cùng ăn, ai cũng khen bưởi thơm, ngọt. Đại tướng gọi ông Đỗ Hải, Đại đội trưởng cảnh vệ, bảo vệ Sở chỉ huy đến, giao cho nắm hạt bưởi và bảo: “Đồng chí đem những hạt bưởi này gieo xuống chỗ đất tốt, để các thế hệ sau được ăn quả”. Đại đội trưởng Đỗ Hải đã chọn những hạt to, mẩy, gieo xuống trước lán ở của Đại tướng. Chẳng bao lâu có ba cây bưởi con mọc lên, ông Đỗ Hải ra sức chăm bón và trồng ba cây bưởi theo thế “kiềng ba chân”. Đến tháng 5 năm 1954, quân ta đại thắng Điện Biên Phủ, Sở chỉ huy chiến dịch rút về chiến khu Việt Bắc. Ông Đỗ Hải nhớ lúc đó ba cây bưởi đã lên đến đầu gối, lá xanh tốt.
Bưởi Đoan Hùng. Ảnh minh họa.
Mãi đến năm 1973, có dịp quay lại tìm hầm Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ông Đỗ Hải mới được gặp lại ba cây bưởi trước hầm Đại tướng năm nào. Lúc này ba cây bưởi đã xanh tốt, và trên cành có rất nhiều quả nhỏ. Tháng 12 năm 2003, ông Đỗ Hải được mời quay lại Điện Biên Phủ để đóng góp cho việc tôn tạo di tích lịch sử Điện Biên. Quay lại chiến trường xưa, trong ông trỗi dậy bao tình cảm của những ngày gian khổ, đói khát. Ông đã lặng đi khi thấy ba cây bưởi năm xưa nay chỉ còn một cây. Điều an ủi là cây bưởi còn lại cành lá xum xuê, đường kính gốc đến 20cm, cao khoảng 8 mét. Bên cạnh cây bưởi này có một cây bưởi con đang vươn lên. Ông đã đề nghị Ban Quản lí dự án di tích Điện Biên Phủ phải giữ gìn, bảo vệ cây bưởi này như một “di tích lịch sử” trong khu Sở chỉ huy chiến dịch, thể hiện tấm lòng của Đại tướng với thế hệ sau.
Nhắc lại câu chuyện ba cây bưởi, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã đề nghị nhân dân chăm sóc cây bưởi còn lại thật tốt, để cây cho nhiều quả ngọt. Đại tướng rất xúc động trước tình cảm của đồng bào các dân tộc. Tôi đã thấy nhiều cháu bé được cha mẹ cõng lên vai để được nhìn rõ Đại tướng. Tôi đã nghe đâu đó tiếng hô của nhiều người: “Đại tướng Võ Nguyên Giáp! Đại tướng của nhân dân!”.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp là người luôn quan tâm đến việc trồng cây bảo vệ môi trường. Ảnh: TL
Lần theo Đại tướng về Mường Phăng ấy với tôi cũng là một kỉ niệm khó quên trong nghề báo. Vì mải bám theo Đại tướng chụp ảnh, tôi bị ngã từ trên dốc xuống, vỡ tan ống kính máy ảnh, hai khuỷu tay máu chảy ròng ròng vì gai cào. Lúc đó tôi không cảm thấy đau đớn mà chỉ lo mình không có phương tiện tác nghiệp. May mà tôi còn một máy kĩ thuật số nhỏ bên mình làm phương án dự phòng. Thấy phóng viên trong rừng rất đông tôi quyết định đi ra trước, đến khu vực sân rộng trước cửa rừng, nơi đồng bào các dân tộc và các em thiếu nhi đang chờ Đại tướng ra nói chuyện. Sau khi thăm hầm chỉ huy, Đại tướng lên xe chạy ra ngoài cửa rừng, các phóng viên bám theo không kịp, nên giây phút Đại tướng được các cháu thiếu nhi và các thiếu nữ Thái chào đón chỉ có tôi và một vài phóng viên địa phương chụp được. Tấm ảnh các cô gái Thái nắm tay Đại Tướng của tôi đã đoạt giải khuyến khích Giải thưởng Bộ Quốc phòng về Văn học nghệ thuật - Báo chí năm 2004. Và quan trọng hơn là tôi đã được nghe câu chuyện về ba cây bưởi trước hầm Đại tướng. Một câu chuyện giản dị mà thấm đẫm nhân văn.
Đại tá, nhà văn ĐOÀN HOÀI TRUNG
VNQD