Văn xuôi Bút kí - Phóng sự

Odessa

Thứ Ba, 30/10/2018 15:11

Ghi chép. NGUYỄN VŨ ANH

Biết nói gì về Odessa nhỉ. Về cái thành phố mà tôi đã gắn bó trong vòng 8 năm trời nơi đất khách. Tôi coi nó là thành phố ruột thịt thứ hai của tôi sau Hà Nội. Odessa đã cho tôi nhiều lắm: kiến thức vô giá, tình yêu, tình bạn, nhận thức về cuộc sống. Odessa đồng thời cũng đem lại cho tôi nỗi buồn và sự thất vọng.

Tôi biết gì về Odessa khi tôi nhận được giấy báo đi học tại đây? Hầu như chẳng biết gì cả ngoài những gì tôi đã đọc được trên một tiểu thuyết trinh thám, qua bài hát trữ tình "Chiều hải cảng" hay qua một vài người đã từng học tại Liên Xô. Odessa, nằm trên bờ biển Đen là thành phố của tội phạm và mại dâm. Mẹ tôi đã lo lắng biết bao khi biết tin tôi phải đến đó.

Tháng 8, 1989 chúng tôi lên tàu hoả tại Moscow để xuống Odessa. Tôi không nhớ đoàn chúng tôi có bao nhiêu người gồm sinh viên của khá nhiều trường. Chúng tôi chiếm gần hết 1 toa và điều may nắm đầu tiên được cùng toa với một đoàn học sinh lớp 10 vừa đi tham quan về. Theo những gì tôi thấy trên TV, tôi luôn hình dung rằng người Liên Xô thật to béo và xấu xí. Các cô gái mặt tròn xoe với đầy tàn nhang. Giá các bạn thấy được cảm giác của tôi lúc nhìn thấy các cô bé Odessa ấy. Thật sự là shock nặng. Vẻ đẹp của các cô bé đã làm thay đổi mọi quan niệm của tôi về người Liên Xô. Cả ngày và tối hôm đó chúng tôi đã phải vận dụng vốn ngôn ngữ nghèo nàn của mình để làm quen và kết bạn với các cô bé và cậu bé chừng 15 - 16 tuổi. Thằng thì bày trò ảo thuật với quân bài, thằng thì ba hoa về võ thuật (thời gian này đài Liên Xô đang chiếu phim Shaolin Temple). Cái cảm giác đầu tiên thật đáng nhớ.

Một trong những bãi tắm ở Odessa

Sau 23 tiếng đi tàu chúng tôi đặt chân đến thành phố. Tôi không nhớ khoảng thời gian này lắm vì thời gian trên tàu quá lâu làm chúng tôi mệt lử. Chỉ nhớ được rằng các anh chị cùng trường ra đón. Đưa chúng tôi về ký túc xá và cho chén một bữa ngon ra trò. Chẳng còn nhớ là món gì nữa. Món nào chẳng ngon vì đã 23 giờ trôi qua chúng tôi chưa có gì bỏ bụng. Ngày hôm sau chúng tôi đã có phòng riêng. 4 thằng với 4 cái giường và 1 cái tủ, và sau đó được các anh chị dẫn đi chơi thành phố.

Odessa là một thành phố không nhỏ với hơn 1 triệu dân. Theo quy định của Liên Xô thì cứ thành phố nào có hơn 1 triệu dân sẽ được xây đường tàu điện ngầm. Odessa không có tàu điện ngầm chỉ vì cấu trúc địa chất của Odessa khá đặc biệt. Dưới lòng Odessa là cả một tầng đá rất rắn xen lẫn với cát nên việc xây đường tàu ngầm là rất tốn kém và không an toàn. Các bạn đã nghe về các hệ thống đường ngầm tự nhiên của Odessa chưa nhỉ? Thời chiến tranh thế giới thứ 2 du kích của thành phố đã ẩn náu trong đó để tiến hành các hoạt động chống lại quân phát xít. Odessa hẹp và trải dọc ven bờ biển Đen xinh đẹp với phía bắc là cảng dài vài cây số kéo xuống dưới là các bãi tắm nổi tiếng. Odessa có rất nhiều bãi tắm. Tôi chưa đi hết tất cả các bãi tắm vì nói chung nó cũng ná ná như nhau. Odessa nằm cao hơn mặt biển chừng 30 m đến 50 m nên để xuống được bãi tắm các bạn sẽ phải đi bộ qua một đường cầu thang khá dài. Xuống thì chưa sao đâu nhưng lên thì mỏi chân đấy. Hai bên trồng rất nhiều cây. Nó làm cho bãi biển xanh và đẹp hơn. Từ trên thành phố nhìn xuống bạn sẽ thấy một màu xanh của cây, sau đó là màu trắng của cát và màu xanh đậm của biển. Cát trên bãi tắm ở đây trắng hơn các bãi biển miền Bắc và thua xa các bãi biển miền Trung Việt Nam. Không hiểu sao lại gọi là biển Đen trong nước ở các bãi tắm có màu xanh hơi đậm. Cho đến giờ người ta vẫn chưa dừng lại việc tranh cãi về cái tên của nó. Nước trong các bãi tắm sạch hay có váng dầu phụ thuộc vào bãi tắm đó có gần cảng hay không. Chúng tôi có may mắn là năm thứ hai được chuyển sang một kí túc xá mới xây nằm không xa bờ biển và bạn có thể từ tầng 9 của KTX nhìn thấy một phần của bãi biển.

Nhà hát Opera và Ballet Odessa, xây năm 1887 - một trong hai nhà hát do cùng một kiến trúc sư người Áo thiết kế (01 ở Odessa, 01 ở Viena)

Trung tâm Odessa rất cổ kính và xanh. Odessa khiến tôi nhớ đến nao người Hà Nội ruột thịt của tôi. Cũng với các đường phố nhỏ có cây xanh được trồng ở hai bên đường. Một số đường phố trong trung tâm vẫn còn giữ lại được bề mặt với những phiến đá nhỏ hàng trăm năm tuổi. Nó làm xe ô tô xóc long xòng xọc và gây ra tiếng ồn. Biết làm sao được nhỉ. Các con đường bằng đá mang lại cho Odessa vẻ đẹp cổ kính đặc biệt.

Trung tâm Odessa có rất nhiều các toà nhà cổ với lối kiến trúc đặc phong cách Châu Âu. Chính phủ đã tốn không biết bao nhiêu tiền của để phục hồi lại cho thành phố vẻ đẹp cổ kính của mình. Trong chiến tranh thành phố đã bị tàn phá nặng nề. Đó là cái giá mà người dân Odessa đã phải trả để nhận được danh hiệu thành phố anh hùng. Những ai đã qua các thành phố Châu Âu chắc không lạ kiến trúc của những toà nhà cao tầng với các chàng Alias gồng mình gánh những Bancong hay tượng các nàng trinh nữ khoả thân ôm bình nước trên các cột bao quanh toà nhà.

Odessa không có nhiều các đài phun nước như các thành phố khác ở Châu Âu. Trong trí nhớ của tôi chỉ còn lại hai đài phun nằm tại hai công viên nhỏ trên phố Krasnoi Armi và trên phố chỉ dành riêng cho người đi bộ Deribasovskaia.

Odessa nổi tiếng với nhà hát lớn của mình. Đây là một trong hai nhà hát có kiến trúc độc đáo ở Châu Âu do một kiến trúc sư người Áo xây dựng. Tôi không phải là dân kiến trúc nên chỉ có thể cảm nhận được vẻ đẹp của nó qua hình dáng bên ngoài, cách bố trí các bức tượng xung quanh và trên mái, cộng với vẻ đẹp của các bức tượng. Bên trong nhà hát dọc theo cầu thang là các bức tượng thiên thần nhỏ được mạ vàng tuyệt đẹp. Tôi mới chỉ vào đó hai lần. Một lần cùng cả lớp tiếng Nga vào xem vở ba lê Carmen và một lần khác tôi dẫn bố tôi vào tham quan nhà hát. Tôi vốn rất ghét ba lê nhưng Carmen thực sự là một vở diễn đáng nhớ.

Các đường phố của Odessa thời Liên Xô cũng giống ở Việt Nam đều mang tên các nhà cách mạng hay các danh nhân. Bạn có thể tìm thấy tại trung tâm các phố mang tên Lenina, Carla Marsa, và thậm chí cả phố Ton Duc Thang. Tôi đã đến phố này. Đây là một phố nhỏ nằm gần một công viên không xa bờ biển. Người dân Odessa đã không quên công của người lính thợ Việt Nam cùng với các thuỳ thủ Pháp đình công giúp cho thành phố khỏi bị tàn phá. Sau khi Liên Xô tan vỡ, phố đã bị đổi lại tên như tất cả các phố mang tên các nhà cách mạng Xô Viết. Hiện nay các lưu học sinh, hội đồng hương Việt Nam tại Odessa đang đấu tranh để dành lại tên phố Ton Duc Thang. Tôi hy vọng một ngày khi quay lại Odessa tôi sẽ tìm thấy con phố này trên bản đồ thành phố.

Một người gốc Kavkaz bán lựu ở chợ Privoz

Odessa như tôi đã nói là một thành phố xanh. Cây trong thành phố được trồng rất nhiều hai bên đường và trong các công viên. Odessa có khá nhiều công viên. Hầu hết các công viên đều nhỏ với không nhiều các trò giải trí. Các công viên là lá phổi của thành phố và là nơi bạn sẽ có được bầu không khí trong lành. Công viên là thế giới của những chú quạ vào buổi tối. Chiều chiều bạn sẽ gặp từng đàn quạ bay từ khắp nơi trong thành phố về đây nghỉ ngơi sau một ngày kiếm ăn vất vả. Bạn sẽ điếc tai với những tiếng cãi nhau và đừng quên nhìn lên trời đấy nhé nếu không muốn bị dính “bom”.

Odessa được bao quanh bởi những cánh rừng với những cây thông, cây sồi. Vào mùa hè hoặc thu người dân Odessa hay vào rừng hái nấm. Đầu thu lá bắt đầu rụng cộng với mưa nhỏ là điều kiện lý tưởng cho nấm phát triển. Nấm được bán ở chợ Odessa rất nhiều và như tôi nghe nói, người bán nấm phải được cấp phép. Chúng tôi đã từng bắt chước người dân ở đây vào rừng hái nấm. Thật dễ, bạn chỉ việc lật lá cây mục và sẽ thấy những cây nấm to. Vấn đề khó nhất là phân biệt nấm độc thì chẳng ai biết cả. Cứ hái đã rồi về kí túc xa nhờ ai đó chọn hộ. Tôi đã tìm được một cô bé để nhờ, và kết quả là hai phần ba số nấm của chúng tôi bị quăng vào sọt rác.

Odessa không có vấn đề lắm với nạn kẹt xe vì giao thông cộng cộng với hệ thống tàu điện, xe ô tô điện và Bus rất phát triển. Bình thường bạn sẽ không phải đợi lâu và bạn sẽ đến được bất cứ điểm nào trong thành phố. Người dân Odessa dùng phương tiện công cộng là chủ yếu bởi rất rẻ và tiện lợi. Nếu bạn có ô tô bạn sẽ phải vất vả tìm chỗ đậu xe. Và rồi thì bạn cũng phải đi bộ để có thể ghé qua các cửa hàng khi muốn tìm mua cái gì đó. Là sinh viên bạn có thể mua vé tháng và có thể đi bất kỳ phương tiện công cộng nào. Đừng thử trốn vé nhé vì nếu bị phạt bạn sẽ phải trả gấp 60 lần giá trị của chiếc vé.

Odessa có rất nhiều rạp chiếu phim nằm rải rác khắp thành phố. Có thể nói tôi đã xem phim ở tất cả các rạp của thành phố. Thời đó hầu hết các rạp bạn chỉ có thể xem phim của Liên Xô sản xuất hoặc phim hài của Pháp, Ý. Đôi khi bạn có thể có may mắn được xem phim của Thành Long. Tôi và những người bạn Odessa của mình đã từng lang thang khắp các rạp chiếu phim để lùng xem những bộ phim chưởng Trung Quốc cũng như những bộ phim được coi là mới của Thành Long tại Odessa nhưng đã cũ rích đối với thị trường Hồng Kông. Một điều nữa là bạn có thể tìm xem các phim Erotica (Không phải Sex đâu nhé. Hai cái này khác nhau xa đấy) tại các rạp này.

Odessa nổi tiếng với chợ trời mà người dân gọi là Taltrok có nghĩa là "xô đẩy". Họ gọi như vậy vì chợ rất đông người mua bán và để đi bạn sẽ phải đẩy người khác để đi qua. Bạn có thể mua mọi thứ từ chợ này. Từ những đôi giày xịn, những bộ đồ da Trung Quốc hay Thổ, những chiếc áo len Ba Lan hay những đôi dép Việt Nam. Nói chung hàng hoá ở đây được mang đến từ khắp các nước. Vào thứ 7 và chủ nhật người từ khắp các nơi kéo đến chợ để mua đồ. Nhiều người trong số họ đến từ các vùng lân cận cách đó 200 km. Vào những năm đầu 90 đây là nơi lý tưởng để dân Việt Nam bán quần áo đánh từ Việt Nam như áo gió, áo may ô nam nữ, những thứ may loè loẹt, rất rẻ nhưng chất lượng thì cũng thấp như giá của chúng vậy. Chợ cũng là nơi lý tưởng để dân trôm cắp hoạt động. Chỉ với 1 đồng xu mài sắc. Một động tác rạch nhẹ và bạn chẳng còn gì.

Các chú hề trong ngày nói dối 1/4

Odessa là một thành phố đa chủng tộc. Theo thống kê có hơn 50 sắc tộc của các nước ven bờ biển Đen sống tại đây. Bạn có thể gặp rất nhiều người Gruzia, Armenia, Azecbaizan, người vùng Kavkaz nói chung, người Triều Tiên v.vv trên các đường phố, trong chợ thực phẩm và ngoài chợ trời. Ngoài chợ thực phẩm chính của thành phố bạn sẽ thấy những người bán hoa quả chủ yếu là người dân vùng Kavkaz. Họ bán rất đắt những thứ hoa quả đặc trưng của vùng họ như lựu, hồng.. và bán rất… điêu. Họ luôn đục quả cân lấy bớt sắt bên trong và trám lại bằng cái gì đó cho cùng mầu. Tôi không bao giờ mua bất cứ thứ hoa quả nào từ họ. Đơn giản là tôi chỉ thích ăn táo, lê, đào... những thứ hoa quả này bạn có thể mua từ tay những cư dân đến từ ngoại ô Odessa với giá rẻ.

Người dân Odessa thân thiện và hài hước. Truyện cười Odessa nổi tiếng thế giới. Có lẽ trên thế giới chỉ có Odessa coi ngày 1 tháng 4 là ngày hội chính thức. Ngày đó bọn chúng tôi vẽ mặt xanh đỏ hay bôi son rồi hôn lên mặt nhau để có hình đôi môi trên mặt. Ra đường ai cũng mặt vẽ nhằng nhịt. Các cô bé Odessa hay mang theo một con búc bê nhỏ bằng gỗ, bên trong rỗng để có thể cho những đồng xu vào đó. Muốn được hôn à? Bỏ vào một đồng xu nhé, bạn sẽ có thêm một đôi môi trên mặt. Đôi chỗ trong thành phố bạn sẽ được xem những ban nhạc biểu diễn hoặc những nhóm xiếc diễn trò. Họ thường đặt một cái hộp bên cạnh và nếu bạn hài lòng về họ hãy bỏ vào đó một ít tiền. Tuỳ bạn.

Mùa đông ở Odessa không thật sự khắc nghiệt. Rất hiếm khi nhiệt độ xuống dưới -15 độ C. -10 thì nhiều đấy. Rất lạnh nhưng bạn sẽ không cảm thấy cái lạnh buốt như mùa đông ở Việt Nam. Mùa hè thì rất nóng. Nhiệt độ đôi khi lên đến 33 độ.

Nóng vậy nên người dân Odessa rất thích ra biển phơi nắng. Đối với họ càng đen càng đẹp. Mùa hè nhiều người trong số họ trông không khác gì dân Châu Phi. Ra biển người Odessa rất tự nhiên. Trên các chuyến tàu điện từ trong thành phố ra biển bạn có thể gặp các chàng trai cởi trần mặc quần sort hay các cô gái chỉ có mỗi bộ bikini trên người. Có nên tả kỹ bộ đồ của các cô không nhỉ? Nó nhỏ đến mức không thể nhỏ hơn được và nó kích thích tối đa trí tưởng tưởng của các chàng trai trẻ chúng tôi. Ra biển bạn có thể thấy các cô gái nằm phơi nắng với tình trạng nude 50%. Các cánh mày râu muốn nhìn à. Cứ vô tư đi nhé. Các cô đang tham gia cuộc thi ai có bộ ngực đẹp đó. Nếu muốn hơn nữa bạn hãy chịu khó đi dọc bờ biển đến những chỗ vắng người. Nếu không thuộc loại "rắn thần kinh" thì đừng đến các bãi tắm tiên kẻo lại toàn nằm sấp không dám đứng lên.

Tôi đã đi nhiều thành phố nhưng một điều phải công nhân là các cư dân nữ của Odessa đẹp thật và rất bạo. Cái thói quen xấu của chúng tôi là khi thấy các cô gái chúng tôi hay nhìn thẳng vào mắt họ. Các cô gái ở thành phố khác đều cụp mắt xuống ngượng ngùng. Gái Odessa á. Quên đi nhé. Bạn sẽ được trả lời bằng một cái nhìn trực diện, một nụ cười khiêu khích và một câu hỏi mày muốn gì (chevo khotres?) và thường cười phá lên khi chúng tôi trả lời "em đấy" (chebia). Tôi có cậu bạn khá đẹp trai, hát hay và đàn cũng giỏi người TP HCM. Đôi khi đang ăn trong nhà ăn tự nhiên thấy mặt nó nghệt ra đưa tay hoa hoa trước mặt không có phản ứng quay lại nhìn đảm bảo sẽ thấy một em bé đẹp mê hồn đang đứng. Báo hại cu cậu fall in love theo kiểu bị sét đánh 3, 4 lần làm những thằng bạn chúng tôi tự dưng lại có thêm mấy đôi... "chân gỗ".

Từng đó đã đủ cho các bạn muốn đến Odessa chưa nhỉ. Đừng lo lắng lắm về an ninh nhé vì tốt nhất là sau 8 giờ tối đừng có ra đường. Suốt 8 năm ở Odessa tôi chưa một lần gặp dân Hooligan. Đôi khi với bọn bạn lang thang các quán Bar - Video đến tận 12 giờ đêm. Nhưng đó là trước kia còn bây giờ thì tôi... không dám chắc.

Odessa, thành phố tuyệt đẹp ấy đã lưu giữ lại những năm tháng thanh xuân đẹp đẽ của chúng tôi, những chàng trai Việt Nam trong sáng và đầy hoài bão.

Odessa, thật là nhiều điều để nhớ.

N.V.A

Tin tức khác

Bài đọc nhiều nhất

Video

Ống kính nhà văn

Hoà Lam, xóm nhỏ bình yên bên bờ sông Lam

Phố phường Hà Nội rợp sắc trong ngày thu lịch sử

Người thổi hồn vào đất

Trái tim của 'Tây Bắc đệ nhất động'

Bóng thầm mà rực rỡ trên mỗi trang văn

Sau những giờ lên lớp về lí thuyết, các ông chia nhau mỗi người kèm mấy học viên sáng tác... (CHÂU LA VIỆT)

Anh Tựu trong "Vượt lũ"

Anh Tựu của chúng tôi, ngoài đời là Thầy thuốc Ưu tú, tiến sĩ, dược sĩ chuyên khoa II Trần Tựu... (KIỀU BÍCH HẬU)

Giọt nước mắt mang hình vết thương

Cứ chiều chiều bà xay bột, tối tráng bánh rồi phơi, phơi đến khô thì mang ra chợ, vừa quạt than nướng vừa bán... (VŨ THANH LỊCH)

Tiếng chim bắt cô trói cột

Chẳng biết bắt đầu từ đâu, nhưng trong kí ức của một đứa trẻ đôi lần lên núi kiếm củi, bứt lá rừng về lót chuồng cho lợn cho bò, thi thoảng gặp bụi sim chín ửng… thì núi sau lưng làng tôi được bắt đầu từ mé sông... (HỒ MINH TÂM)

Sách từ Nhà số 4