Từ khát vọng gìn giữ, kế thừa và lan tỏa mạch nguồn văn hóa dân tộc, họa sĩ Nguyễn Minh (Minh Phố) đã sáng lập nhóm nghệ sĩ Heritage And Art (H & A), đồng thời khởi xướng dự án “Di sản văn hóa Việt qua góc nhìn nghệ sĩ đương đại”. Dự án như một cuộc trở về nguồn cội, nơi nghệ sĩ tìm lại những giá trị truyền thống để khơi mở dòng chảy sáng tạo cho hôm nay. Những chuyến điền dã nơi làng quê, những buổi trực họa dưới bóng mái đình cổ, những cuộc trò chuyện lắng sâu với những người lặng lẽ giữ gìn di sản… tất cả đã hóa thành chất liệu sống động, nuôi dưỡng tâm hồn nghệ sĩ. Và rồi, từ mạch nguồn ấy, mỗi người đã lặng lẽ chưng cất thành sáng tạo, kiến tạo nên những tác phẩm đương đại vừa thấm đẫm tinh thần truyền thống, vừa vang vọng nhịp thở thời đại.
Tác phẩm Câu chuyện đình làng 01, của hoạ sĩ Nguyễn Minh (Minh Phố)
Sau thành công của triển lãm tranh - tượng năm 2024 mang tên Ngày xửa ngày xưa với chủ đề “Bảo vật Quốc gia”, năm 2025 nhóm H & A tiếp tục dấn bước, đưa ánh nhìn nghệ thuật hướng về Đình làng Bắc Bộ - một biểu tượng vừa gần gũi, vừa thiêng liêng của văn hóa Việt. Trong số ấy, Đình Tây Đằng (Hà Nội) được chọn làm đề tài. Đó là ngôi đình cổ kính, nằm trong hệ thống “Tứ trấn” linh thiêng: phía Đông có Đình Hàng Kênh (Hải Phòng), phía Tây là Đình Tây Đằng (Hà Nội), phía Nam là Đình Hưng Lộc (Nam Định, nay thuộc Ninh Bình) và phía Bắc là Đình Bảng (Bắc Ninh).
Họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam bày tỏ về triển lãm này: "Dòng chảy vẫn mát mái, xuôi chèo từ ngày xửa ngày xưa chưa bao giờ tắt giọng. Di sản văn hóa dân tộc như cội rễ ngàn năm cứ quánh chặt rồi mở lòng, khẽ khàng đánh thức và cho không với bất kì ai được duyên, được nghiệp.
Chuyện của ngày xửa ngày xưa hay chuyện của bây giờ thật khó biết. Tiên nữ vẫn mềm mại đôi cánh tiên khi cưỡi rồng, hái sen và dâng hoa. Cảnh quê, người quê, vẫn ấm áp, mộc mạc và sống động trong đình làng Việt.
Người Việt mới, người trẻ mới thế hệ 7x, 8x, 9x không núp bóng mà tự tin thừa hưởng để làm khác những kho báu khó cũ mà các bậc tiền nhân và tổ tiên, ông bà, cha mẹ ta xưa trao truyền lại.
Nghệ thuật đương đại tưởng dễ mà khó khi mọi cánh cửa đồ sộ của di sản vẫn nhẹ nhõm mở cho những con mắt mới và để ngỏ muôn nẻo vào, lối ra.
Gái làng xưa vẫn nhún nhảy múa hát cửa đình trong không gian thiêng và khúc nhạc thiêng. Các bạn tôi, ai tung nét, ai thả màu để kiếm tìm sự hòa điệu ngàn năm miên viễn..."
Tác phẩm Xuôi dòng ký ức của hoạ sĩ Nguyễn Tiến Dũng.
Với sự hiện diện của 17 nghệ sĩ là những họa sĩ và nhà điêu khắc, nhóm H & A đã đi sâu khám phá từng lớp lang tạo hình của đình cổ. Tín ngưỡng và kiến trúc, chạm khắc và tượng tròn, những câu chuyện văn hóa và phong tục nơi cộng đồng bản địa. Từ nguồn mạch ấy, 36 tác phẩm đã ra đời, như những lát cắt của kí ức và sáng tạo. Hội họa, điêu khắc, đồ họa… hiện hình trên nhiều chất liệu như sơn mài, sơn dầu, lụa, gốm, khắc gỗ, tổng hợp. Mỗi tác phẩm vừa như nhịp cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, vừa là tiếng nói riêng tư mang mĩ cảm riêng của nghệ sĩ trước di sản.
Hoạ sĩ Vũ Thuỳ Mai chia sẻ: “Tôi đã sử dụng những hình ảnh chạm khắc của đình Tây Đằng từ những tư liệu mà chính bản thân đã ghi chép, chụp lại trong dịp tới tham quan, nghiên cứu cùng nhóm nghệ sĩ Haritage and Art và bằng chính những cảm quan, cảm giác của mình để đưa vào tác phẩm theo cách riêng của mình với mong muốn lưu giữ lại một phần những nét chạm khắc tinh tế, tinh xảo này qua các tác phẩm nghệ thuật. Điều đặc biệt nữa là, mặc dù được xây dựng trong thời kì phong kiến, nhưng hình ảnh người phụ nữ xuất hiện nhiều qua các mảng chạm khắc, thể hiện tình yêu thương, sự tần tảo, và cả những hình ảnh tiên giới, hòa quyện hai thái cực thần tiên và đời thường một cách độc đáo, xóa bỏ quan niệm "trọng nam khinh nữ" truyền thống, như minh chứng cho sự phát triển tư tưởng. Và điều này cũng được tôi đưa vào tác phẩm của mình qua việc phác lại nét chạm khắc mẹ gánh con rất đời thường bình dị.”
Tác phẩm Cảm thức mùa hạ của hoạ sĩ Vũ Thuỳ Mai.
Mang trong mình thông điệp: “Kế thừa, gìn giữ, phát triển và lan tỏa di sản văn hóa Việt chính là cách thể hiện sự tôn trọng quá khứ, hướng tới tương lai”, nhóm H & A mong muốn được tiếp tục đồng hành cùng nhiều nghệ sĩ, tổ chức và cá nhân trên hành trình mai sau. Bằng tinh thần ấy, họ cùng nhau thắp sáng di sản trong nghệ thuật đương đại để những giá trị văn hóa Việt, đặc biệt là văn hóa đình làng, không ngừng được tiếp nối, bồi đắp và lan tỏa, như mạch nguồn bất tận chảy trong đời sống hôm nay và mai sau.
PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội nhấn mạnh: "Tôi tin rằng, với tâm huyết và tài năng của các nghệ sĩ, cùng sự ủng hộ của cộng đồng, “Di sản văn hóa Việt Nam qua góc nhìn Nghệ sĩ đương đại” sẽ không chỉ dừng lại ở một triển lãm, mà sẽ trở thành một hành trình dài hơi, góp phần “thắp sáng di sản trong nghệ thuật đương đại”, để di sản Việt Nam tiếp tục vang vọng, tỏa sáng và sống mãi trong trái tim mỗi người."
Tác phẩm Đối Thoại 1 của hoạ sĩ Nguyễn Bá Thanh.
Triển lãm tranh - tượng Ngày xửa ngày xưa - Câu chuyện đình làng - Đình Tây Đằng thuộc dự án “Di sản văn hóa Việt qua góc nhìn nghệ sĩ đương đại” do nhóm Heritage And Art (H & A) tổ chức, sẽ khai mạc vào lúc 17h00 ngày 25/9/2025, tại Tầng 2, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, số 66 Nguyễn Thái Học, quận Ba Đình, Hà Nội, và kéo dài đến hết ngày 29/9/2025.
THU HÀ
VNQD