Ludwig van Beethoven là một nhà soạn nhạc cổ điển người Đức. Ông là một hình tượng âm nhạc quan trọng và có thể được coi là người mở đường từ thời kỳ âm nhạc cổ điển chuyển sang thời kỳ âm nhạc lãng mạn. Beethoven được khắp nơi công nhận là một trong những nhà soạn nhạc vĩ đại nhất, nổi tiếng nhất và có ảnh hưởng tới rất nhiều những nhà soạn nhạc, nhạc sĩ, và khán giả về sau này.
Cuốn sách Beethoven: Âm nhạc & Cuộc đời là một nỗ lực của nhà âm nhạc học người Mỹ - Lewis Lockwood, nhằm khắc họa Beethoven với tư cách một con người và một nghệ sĩ, tập trung chủ yếu vào âm nhạc nhưng cũng chú trọng đến cuộc đời, sự nghiệp và hoàn cảnh của ông. Mục tiêu của tác phẩm là trình bày cuộc đời ông chủ yếu qua hành trình của một nhà soạn nhạc. Những độc giả quan tâm nhiều hơn đến cuộc đời Beethoven sẽ được đọc các chương đề cập đến tác phẩm và thể loại; những độc giả chủ yếu hứng thú với âm nhạc cũng sẽ được băng qua cây cầu dẫn đến tiểu sử cuộc đời ông.
Đối với những độc giả đặc biệt quan tâm đến bối cảnh lịch sử, chính trị và văn hóa của thời Beethoven - một châu Âu hỗn loạn thời Cách mạng Pháp, Triều đại Khủng bố, những năm chiến tranh trước và trong triều đại Napoleon, và bước ngoặt lớn của bánh xe lịch sử mang tới cuộc Cách mạng Công nghiệp và Thời kỳ Lãng mạn - cũng sẽ có cơ hội tiếp cận các tác phẩm của Beethoven vừa như sự phản chiếu những ảnh hưởng bên ngoài vừa như sản phẩm giàu tưởng tượng của một trí óc âm nhạc dồi dào thiên phú.
Các chương đầu nêu lên vấn đề đặc biệt mà Beethoven phải đối mặt khi còn là một nghệ sĩ trẻ tuổi tài năng ngộ ra rằng những người cùng thời đã hy vọng ông sẽ trở thành một “Mozart thứ hai”, vai trò mà không chỉ những người thầy và nhà bảo trợ am tường chỉ định cho ông mà chính ông cũng tự nguyện gánh vác trong những năm đầu sự nghiệp. Khó khăn Beethoven trẻ tuổi gặp phải khi là một cá nhân độc đáo nổi loạn và khi chấp nhận số phận như là người kế tục chính của Mozart - tấm gương chói sáng từng tồn tại trong âm nhạc - là khía cạnh quan trọng trong sự phát triển ban đầu của Beethoven, đóng vai trò trong suốt sự nghiệp của ông theo những cách khác nhau.
Các chương sau, có phần tương tự, cho ta thấy Beethoven trong những năm cuối đời, với những thành tựu to lớn ở phía sau, giờ đây đang vượt qua cơn khủng hoảng tìm kiếm con đường nghệ thuật mới mẻ khác để tiếp bước, vươn trở lại vài thế hệ và tìm tòi ra các hình mẫu mới trong âm nhạc của Handel và đặc biệt là của Bach.
Beethoven: Âm nhạc & Cuộc đời đem đến cho độc giả những phác họa chân thực về âm nhạc và cuộc đời của Beethoven với sự lôi cuốn của ngôn ngữ sống động. Ở đó ta không thấy dấu vết của không khí huyền thoại như vốn vẫn nhuốm màu khi ta đọc ở đâu đó về Beethoven. Tài năng của ông và sự kính ngưỡng của nhân loại đã dệt nên một vị thánh trong âm nhạc. Bằng những tư liệu tin cậy và xác đáng, Lewis Lockwood dường như đã tái hiện lại một Beethoven gần gũi, ấm áp hơn và “người” hơn. Qua đây bạn đọc có lẽ sẽ thấu suốt hơn về thời đại của Beethoven cũng như thấu suốt hơn con người của ông. Tác giả đã không đưa ra những nhận định, phán xét, đằng sau những câu chuyện, những vấn đề được đặt ra, tác giả tinh tế nhường chỗ cho bạn đọc cảm nhận. Cách này góp phần kéo Beethoven, âm nhạc của ông và thời đại của ông đến gần hơn với độc giả hôm nay.
Bút tích bản nhạc của Beethoven
Cũng không thể không nhắc đến những phân tích sâu sắc và hàn lâm về âm nhạc của Beethoven. Điều này thực sự có ý nghĩa với những người yêu âm nhạc của ông. Có lẽ đi từ sự am hiểu, tường tận âm nhạc Beethoven mà Lewis Lockwood đã dày công nghiên cứu, kiếm tìm để rồi bạn đọc được đón nhận cuốn sách đồ sộ này - sự đồ sộ xứng tầm với tên tuổi, tài năng của Beethoven. Trong kho tàng âm nhạc mênh mông và đầy màu sắc của mình để lại cho nhân loại, Beethoven đã đồng thời để lại ở đó ý chí và cái-không-cùng của mình. Dù chọn bơi hay chọn thả trôi trong sự vô tận mà ông để lại thì chúng ta đều cảm thấy chắc chắn rằng, âm nhạc đã nâng đỡ, dìu chở chúng ta. Trong một bức thư gửi cô bé chưa gặp mặt, Beethoven đã thể hiện sự lớn lao của mình: “Nghệ sĩ đích thực thì không ngạo mạn. Thật không may, anh ta thấy rằng nghệ thuật không có giới hạn. Anh ta có một nhận thức mơ hồ về mức độ đạt được mục tiêu của mình; và trong khi những người khác có thể ngưỡng mộ anh ta thì anh ta than vãn rằng mình chưa đạt tới điểm mà thiên tài giỏi hơn đã soi đường cho anh ta như một mặt trời xa”. Sự lớn lao trong tư duy nghệ thuật ấy đã làm Beethoven trở nên bao trùm và diệu vợi trong mỗi người yêu âm nhạc của ông.
Cuộc đời, số phận, những thăng trầm… điều này có vẻ quen thuộc và đáng quan tâm khi chúng ta tìm đọc về những thiên tài. Nhưng âm nhạc của Beethoven thì chỉ có một và duy nhất. Những bản giao hưởng của ông là “vẻ đẹp điên cuồng của âm nhạc”, vẻ đẹp ấy sẽ đi thẳng vào tim của mỗi người.
Tác phẩm Beethoven: Âm nhạc & Cuộc đời của Lewis Lockwood do Omega Plus Books xuất bản bản tiếng Việt, lần đầu được giới thiệu ở Việt Nam tháng 3/2020. Cuốn sách hứa hẹn sẽ đưa người yêu nhạc Việt Nam đến gần hơn với âm nhạc cổ điển, cũng như đưa thiên tài Beethoven đến gần hơn với chúng ta. Và đằng sau cuốn sách là những trăn trở, kiếm tìm thứ nghệ thuật đỉnh cao của nhân loại.
HOÀI PHƯƠNG
VNQD