Tiểu thuyết Bóng đêm và mặt trời của nhà văn Dương Hướng đem đến câu chuyện về làng Nguyệt Hạ, ngôi làng có bề dày về văn hóa, lịch sử. Tiểu thuyết trải dài từ cải cách ruộng đất, chiến tranh loạn lạc cho tới thời mở cửa, xoay quanh cuộc sống của các nhân vật Ngô Quất, Hoàng Đô, gia đình lão Kình (gồm có Cả Lạnh, Mát, Bức) và Hạnh, cô gái xinh đẹp, nết na, có giọng hát chèo nổi tiếng trong vùng.
Ngô Quất được nhà văn Dương Hướng miêu tả có tạng người lòng khòng, chân dài hơn lưng, nếu “không làm chân cán bộ văn hóa chắc là ế vợ tới già”. Quất sinh ra ở làng Gồi, bố mẹ làm nghề “mùi sung” (nghề gắp cứt), đã từng li khai khỏi gia đình và đấu tố cả bố mẹ mình khi cơn bão cải cách ruộng đất ở làng tới hồi khốc liệt.
Về làm cán bộ văn hóa tại làng Nguyệt Hạ, Ngô Quất đã gây nên những mối thâm thù với sáng kiến “Gầu sòng”. Mối thù giữa gia đình ông Kình với gia đình bà Nghĩa, mẹ Thu Nga và đã dẫn đến bi kịch giữa Hoàng Đô, con vợ Quất, Bứt, cháu nội ông Kình và Thu Nga. Hoàng Đô và Thu Nga yêu nhau, nhưng lại bị ông Kình giở trò, dùng tiền mua lại chiếc vòng hẹn ước của hai người, một tục lệ nghiêm khắc, lâu đời của làng Nguyệt Hạ.
Cũng chính một tay Ngô Quất với danh nghĩa cải cách văn hóa mà phá đình, phá đi nét thanh bình của làng Nguyệt Hạ. Rồi cả việc cấm người dân chơi sáo diều, việc đổi tên làng...
Sách do Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam ấn hành.
Cuộc tình tay ba giữa Hoàng Đô, Bức và Thu Nga là nỗi day dứt, gợi nhiều tiếc nuối trong cuốn tiểu thuyết. Thu Nga và Hoàng Đô vốn yêu nhau nhưng không thể nên duyên vợ chồng. Bức yêu Nga nhưng lại tự ti về phận mình sau chiến tranh trở về không còn lành lặn nữa. Và chính Nga cũng vì nỗi tự ti, không giữ được mình, có con với cán bộ của Ty văn hóa tỉnh mà Nga không dám về đối diện với Bức. Suốt thời gian dài, cả ba lênh đênh, luẩn quẩn trong nỗi day dứt của chính mình.
Ngoài ra, Bóng đêm và mặt trời miêu tả chân thực lối sống dung tục, buông thả của những con người bị cuồng địa vị, bị danh tiếng làm cho mờ mắt mà đánh mất mình trong thời mở cửa. Từ người vợ mới của Hoàng Đô sẵn sàng lên giường với bất kì tay cán bộ nào có thể đem lại lợi lộc cho cô, cho tới bộ mặt thật của cán bộ Ty văn hóa tỉnh, một đời chạy theo những hào quang, danh tiếng mà bất chấp mọi thủ đoạn, quên đi những giá trị cốt lõi, quên đi đạo đức nghề nghiệp của chính mình.
Bên cạnh đó là cuộc sống của người lính trở về sau chiến tranh. Từ bi kịch mất mát thời chiến cho tới cuộc sống thời bình, Bức và Hoàng Đô như những người lạc lõng giữa quê nhà tưởng như đã quá quen thuộc...
Dương Hướng là một trong những nhà văn có đóng góp quan trọng cho văn chương Việt Nam hiện đại, sau 1975. Ông sinh năm 1949, tại Thái Bình. Hiện đang sống và làm việc tại Quảng Ninh. Các giải thưởng văn học tiêu biểu mà ông đã có được như: Giải thưởng truyện ngắn Tạp chí Văn nghệ quân đội (1990); Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam (1991) với tiểu thuyết Bến không chồng; Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2017.
Bóng đêm và mặt trời cùng với Bến không chồng đã được đạo diễn Lưu Trọng Ninh và Bùi Thọ Thịnh chuyển thể thành phim với tên Thương nhớ ở ai? (Năm 2017). Cùng năm, bộ phim được giải Cánh Diều Vàng.
HỮU SƠN
VNQD