Sáng nay, ngày 21/10/2025, tại Phòng Nghệ thuật – Nhà xuất bản Hội Nhà văn Việt Nam, đã diễn ra chương trình tọa đàm khoa học với chủ đề “Thơ Nguyễn Tiến Thanh trong sự vận động của thơ Việt Nam đương đại”. Chương trình do Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp với Viện Văn học tổ chức.
Tham dự tọa đàm có sự hiện diện của PGS. TS. Nguyễn Thế Kỷ – nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học nghệ thuật Trung ương; nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam; nhà văn Nguyễn Bình Phương, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam - Tổng Biên tập Tạp chí Văn nghệ Quân đội, cùng đông đảo các nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu, nhà phê bình, học giả và đại diện các cơ quan báo chí.
Chương trình tọa đàm được dẫn dắt bởi: nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam; TS. Nguyễn Huy Bỉnh - Phó Viện trưởng phụ trách Viện Văn học và TS. Đỗ Hải Ninh - Phó trưởng phòng Văn học Việt Nam Cận - Hiện đại, Viện Văn học. Thư ký tọa đàm: ThS. Nguyễn Thị Kim Nhạn (Viện Văn học).
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam trong nhận định về tập Viễn ca, một trong số những tập thơ nổi bật của nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh có viết: “Viễn ca có nhiều bài thơ lục bát, khiến tôi nghĩ tới hình ảnh cây trầm, lá vẫn vậy, cây vẫn vậy nhưng trong ruột cây làm nên hương trầm tích lũy. Thơ Tiến Thanh giống như vậy, anh đi qua cuộc đời này, những buồn vui, cảm hứng, với con mắt mở rộng để nhìn đời sống này, mang lại cho anh những trải nghiệm, tích lũy. Vẫn là phong cách đấy, không thay đổi hình thức, vẫn rất truyền thống nhưng sự lãng mạn, sự phiêu lưu vẫn như tuổi thanh xuân, nhưng mỗi một ngày lại mang thông điệp lớn hơn, bởi nó chảy trong dòng chảy tư tưởng. Chính vì thế, nhiều bạn bè khi đọc thơ anh trước kia, đón nhận tập thơ này với sự bất ngờ, sự chiêm nghiệm. Thi ca có nhiều con đường, Tiến Thanh chọn con đường, đi ngầm trong đời sống, đến ngày hiển lộ ra. Viễn ca vẫn chứa đựng sự run rẩy của thơ ca song đầy tính triết lí của đời sống này”.
Dự khán là những gương mặt thân thuộc của thi ca đương đại.
Trong khuôn khổ tọa đàm, nhiều tham luận có giá trị học thuật và thực tiễn đã được trình bày, phân tích sâu sắc về thơ Nguyễn Tiến Thanh từ các góc nhìn lí luận, phê bình, văn hóa và ngôn ngữ. PGS.TS. Lý Hoài Thu, nhà nghiên cứu và Giảng viên tại Đại học Tổng hợp, là người thầy từng đồng hành cùng Nguyễn Tiến Thanh trên con đường thi ca chia sẻ về quá trình bước vào thế giới thơ ca của anh, từ những bước đầu chập chững đến sự trưởng thành và phát triển trong phong cách sáng tác. Qua những năm tháng học tập và rèn luyện, Nguyễn Tiến Thanh dần khẳng định vị trí riêng trong nền thi ca đương đại, mang đậm dấu ấn cá nhân và sự chân thật trong từng câu chữ.
Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên (Viện Văn học) chia sẻ những đóng góp thi ca của Nguyễn Tiến Thanh từ chất liệu hiện thực đến cấu trúc nghệ thuật sáng tạo, thẳng thắn trao đổi về thơ ca và khích lệ nhà thơ trên con đường sáng tác.
Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến với bài tham luận “Lãng tử’ như một căn cước thi ca của Nguyễn Tiến Thanh”. Theo nhà thơ, chất “lãng tử” thể hiện trong hành trình ba thập niên sáng tác với ba tập thơ tiêu biểu. Giai đoạn đầu (1985 - 1989) mang đậm chất trữ tình tuổi trẻ, mơ mộng là tập thơ Chiều không tên như vết mực giữa đời gắn với hình ảnh “nhà thơ quảng trường”. Giai đoạn hai bắt đầu từ tập Loạn bút hành (1990), đánh dấu bước chuyển mạnh mẽ về ngôn ngữ và tư tưởng, với giọng thơ đa tầng, phóng khoáng và chiêm nghiệm. Và giai đoạn ba là tập Viễn ca (2024) từ thơ tình đến thơ thế sự, Nguyễn Tiến Thanh định hình bản sắc riêng: lãng tử, sâu sắc và không ngừng dịch chuyển.
TS. Hà Thanh Vân (Viện Văn hóa) đóng góp cho toạ đàm với bài tham luận “Thơ Nguyễn Tiến Thanh: Hành trình viễn ca của một thế hệ thơ “Thanh xuân trường học”. Cô cho rằng, trong mạch thơ “thanh xuân trường học” có Nguyễn Tiến Thanh là một trường hợp đặc biệt. Thơ ông không dừng lại ở tuổi trẻ, mà đã chuyển hóa nó thành một kí ức sống động, một tâm thế triết lí của người từng trải. Đồng thời, trong hành trình sáng tác của ông cũng chứa đựng rất nhiều giá trị nghệ thuật và nhân văn…
Nhà phê bình Hoàng Đăng Khoa phát biểu tại buổi toạ đàm.
Bài viết “Viễn ca, hay là khúc hoan ca chống lại ngày quên lãng” của nhà phê bình Hoàng Đăng Khoa nhìn nhận thơ Nguyễn Tiến Thanh như một khúc ca miên man về kí ức, thời gian và nỗi buồn. Thi sĩ sống và viết giữa giấc mơ tình yêu dang dở, trong nỗi cô đơn nhưng không bi lụy. Thơ anh là hành trình kháng cự lại sự lãng quên, tôn vinh kí ức và ca ngợi cuộc sống. Viễn ca vì thế trở thành bản tụng ca nhân văn, sâu lắng và tự do của một tâm hồn thi sĩ không ngừng đi và hát trong thời gian.
Bài tham luận của nhà thơ Hồ Minh Tâm phân tích tính triết học trữ tình trong thơ Nguyễn Tiến Thanh, cho thấy thơ anh không chỉ là tiếng lòng mà còn là suy nghiệm sâu sắc về đời sống và tồn tại. Thơ anh là sự giao hòa giữa triết lí và cảm xúc, giữa cái đẹp và cái đúng. Với hình ảnh giàu ẩn dụ như “mây trôi”, “xương rồng”, “chiều không tên”, thơ anh chạm đến những câu hỏi bản thể. Nguyễn Tiến Thanh làm thơ như một cách "tự chữa lành", khiêng vác kí ức, và biến những trăn trở nhân sinh thành nghệ thuật giàu chất thơ lẫn chất triết.
Bài tham luận “Thơ như là sự kháng cự lại xã hội kiệt quệ (Trường hợp Nguyễn Tiến Thanh)” của ThS Đặng Thị Thái Hà là một văn bản giàu chất tư tưởng, kết nối nhuần nhị giữa triết học đương đại (đặc biệt là tư tưởng của Byung-Chul Han) và thơ ca đương đại (trường hợp thơ Nguyễn Tiến Thanh), để từ đó mở ra một góc nhìn rất đặc sắc về vai trò của thơ trong thời đại bị chi phối bởi chủ nghĩa thành tích, sự kiệt quệ, và guồng máy của nền kinh tế tân tự do.
Nhà phê bình Nguyễn Hoài Nam lại nhìn nhận Nguyễn Tiến Thanh như một nhà báo và một thi sĩ. Là nhà báo, anh Tiến Thanh đã phân tích sự chuyển mình của báo chí, chỉ ra báo chí truyền thống đang khủng hoảng, cần đổi mới bằng cách “tạp chí hóa” tập trung sâu sắc, đa chiều, khác biệt thay vì chạy theo số lượng và xu hướng mạng xã hội. Đồng thời, với Viễn ca (2024) anh mang những suy tưởng về nỗi buồn và nhân sinh sâu sắc.
Nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh với những chia sẻ về thơ ca, về công việc và đời sống tại buổi toạ đàm.
Cuối chương trình, nhà thơ Nguyễn Tiến Thanh có đôi lời chia sẻ với những người quan tâm và yêu mến thơ ca. Anh biểu lộ lòng biết ơn trân trọng khi được đứng đây và ngượng ngùng khi nói về thơ, cho rằng người viết thơ nhiều khi lại hiểu thơ ít nhất. Anh không cố chạy theo khuynh hướng nào, chỉ viết khi cảm xúc thôi thúc, như cách giữ lại phần nguyên vẹn trong mình. Với anh, thơ không thuộc về tác giả, mà sống trong kí ức, cảm xúc của người đọc, như những mảnh tiếng nói nhỏ rơi ra từ đời sống và sự im lặng.
Anh khẳng định thơ vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống hiện đại - không để phục vụ hay chạy theo thời đại, mà để con người được dừng lại, lắng nghe và cảm nhận. Thơ không cần hợp thời, chỉ cần trung thực. Dù viết bằng công nghệ hay giấy bút, thơ vẫn cần rung cảm thật. Anh cho rằng thơ là nơi ngôn ngữ nghỉ ngơi, nơi cảm xúc lên tiếng, và là cách con người giữ lại phần tinh tế, mong manh, nhưng sâu sắc nhất của chính mình.
Chương trình tọa đàm khép lại trong không khí học thuật sôi nổi, khẳng định thơ Nguyễn Tiến Thanh như một màu sắc trong thơ ca đương đại và góp phần gợi mở thêm nhiều hướng tiếp cận, nghiên cứu về thi pháp thơ Việt Nam hiện nay.
THÀNH NAM
VNQD