Lễ trao Tặng thưởng các tác phẩm lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật xuất bản năm 2024 do Hội đồng Lý luận Trung ương tổ chức đã diễn ra trang trọng tại Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, trong không khí tổng kết một năm nhiều dấu mốc quan trọng của đất nước và hướng tới năm mới 2026 với niềm tin, khát vọng về một giai đoạn phát triển mới của văn hóa, văn nghệ Việt Nam. Không chỉ là hoạt động thường niên mang tính học thuật cao, lễ trao Tặng thưởng còn khẳng định vai trò đặc biệt quan trọng của lý luận, phê bình trong việc định hướng sáng tạo, nâng cao đời sống thẩm mĩ xã hội và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên lĩnh vực văn học, nghệ thuật.
16 cơ quan báo chí, và xuất bản đã được Hội đồng lý luận Trung ương trao thưởng để ghi nhận những đóng góp trong công tác tuyên truyền, phổ biến và nâng cao chất lượng lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật.
Phát biểu tại buổi lễ, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, nhấn mạnh rằng Tặng thưởng các tác phẩm lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật không đơn thuần là sự ghi nhận thành quả nghiên cứu, mà còn là dịp nhìn lại chặng đường gần 40 năm văn học, nghệ thuật đồng hành cùng công cuộc Đổi mới của đất nước và gần 20 năm thực hiện Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị. Ông khẳng định, trong bối cảnh đất nước chuẩn bị bước vào kỉ nguyên phát triển mới, công tác lý luận, phê bình cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy và phương thức tiếp cận, vừa kiên định nền tảng tư tưởng của Đảng, vừa bảo đảm tự do, dân chủ trong sáng tạo, khơi dậy khát vọng cống hiến và năng lực sáng tạo của đội ngũ văn nghệ sĩ. Theo GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, lý luận, phê bình phải nâng cao hơn nữa tính khoa học, tính thuyết phục và tính chiến đấu, thực sự trở thành lực lượng nòng cốt trong việc bảo vệ trận địa tư tưởng, đồng thời chủ động thích ứng với chuyển đổi số để lan tỏa các giá trị văn hóa, nghệ thuật đến đông đảo công chúng.
GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phát biểu tại buổi lễ.
Ở góc độ tổng kết và đánh giá, PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó Trưởng ban Tuyên giáo, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, cho rằng kết quả xét chọn và trao Tặng thưởng năm nay phản ánh rõ sự trưởng thành của đời sống lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật cả về số lượng lẫn chất lượng. Từ nền tảng chính trị - tư tưởng của Nghị quyết 23-NQ/TW và Kết luận số 84-KL/TW của Bộ Chính trị, hoạt động xét thưởng ngày càng đi vào chiều sâu, tiếp cận kịp thời những vấn đề mới đặt ra từ thực tiễn đời sống văn hóa, văn nghệ, đặc biệt là mối quan hệ giữa văn học, nghệ thuật với công nghiệp văn hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ hiện đại. Theo ông, thành công của giải thưởng không chỉ đến từ quy trình xét chọn nghiêm túc, khoa học, mà trước hết là kết quả của sự lao động bền bỉ, bản lĩnh nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội của đội ngũ các nhà lý luận, phê bình; đồng thời có sự đồng hành quan trọng của các cơ quan báo chí, xuất bản trong việc lan tỏa giá trị học thuật đến đời sống xã hội.
PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Phó Trưởng ban Tuyên giáo, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương phát biểu trong buổi lễ.
Tặng thưởng các tác phẩm lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật là giải thưởng mang tính học thuật cao, được Hội đồng Lý luận Trung ương tổ chức liên tục từ năm 2010 đến nay. Qua 11 kì xét chọn, Hội đồng đã tiếp nhận gần một nghìn công trình nghiên cứu dưới nhiều hình thức như sách chuyên khảo, công trình khoa học, bài viết, cụm bài viết đăng tải trên các ấn phẩm báo chí, tạp chí chuyên ngành; trong đó, 241 tác phẩm tiêu biểu đã được vinh danh. Tỉ lệ lựa chọn luôn được giữ ở mức chặt chẽ, bảo đảm chất lượng khoa học, tính tư tưởng và hiệu quả thực tiễn là tiêu chí xuyên suốt. Riêng đợt xét Tặng thưởng năm nay, Hội đồng đã quyết định trao thưởng cho 23 công trình, gồm các mức A, B, C và Khuyến khích. Việc duy trì cơ cấu giải thưởng nhiều cấp độ không chỉ thể hiện sự thận trọng trong đánh giá học thuật, mà còn tạo động lực khuyến khích rộng rãi đội ngũ nghiên cứu tiếp tục dấn thân, tìm tòi, đổi mới phương pháp và tư duy tiếp cận.
GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh trao giải A cho các tác giả Nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền và PGS.TS Trần Văn Toàn
Một điểm nổi bật của mùa Tặng thưởng năm nay là sự cân đối ngày càng rõ nét giữa các công trình nghiên cứu về văn học và các loại hình nghệ thuật như âm nhạc, điện ảnh, sân khấu, múa, nhiếp ảnh, cũng như những vấn đề mang tính thời sự của đời sống văn hóa đương đại như công nghiệp văn hóa, di sản văn hóa. Điều này cho thấy lý luận, phê bình đang từng bước mở rộng biên độ tiếp cận, phản ánh đa chiều và sâu sắc hơn thực tiễn phong phú của đời sống văn nghệ nước nhà.
PGS.TS Đoàn Minh Huấn, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó giám đốc Học viện Chính trị và Nhà báo Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Tổng biên tập Báo Nhân dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam trao giải B cho các tác giả.
Ở mức cao nhất của giải thưởng, hai công trình đạt mức A đã để lại dấu ấn rõ nét về chiều sâu học thuật và tính mới trong tiếp cận. Nhà nghiên cứu Bùi Trọng Hiền, tác giả công trình Ả đào - một khảo cứu về lịch sử và hệ âm luật, cho biết đây là kết quả của gần 9 năm nghiên cứu bền bỉ, với mong muốn làm sáng tỏ một cách hệ thống giá trị lịch sử, âm nhạc và văn hóa của nghệ thuật Ả đào. Theo ông, việc nghiên cứu nghiêm túc, khoa học về loại hình nghệ thuật truyền thống này không chỉ góp phần bảo tồn di sản, mà còn cung cấp tri thức nền tảng cho những người quan tâm đến đời sống văn hóa Việt Nam hôm nay, qua đó khẳng định sức sống bền bỉ của nghệ thuật dân tộc trong bối cảnh hiện đại.
Cùng đạt giải A, PGS.TS Trần Văn Toàn với công trình Văn học như một diễn ngôn (Lý thuyết diễn ngôn của Michel Foucault và văn học sử Việt Nam) đã mở ra một hướng tiếp cận mới trong nghiên cứu văn học sử. Ông cho rằng nhiều hiện tượng của văn học Việt Nam không thể được lí giải thấu đáo nếu chỉ dựa vào các khung lí thuyết truyền thống; vì vậy, việc vận dụng lí thuyết diễn ngôn của Michel Foucault giúp mở rộng khả năng bao quát, tiếp cận sâu hơn tính phức tạp và đa dạng của đời sống văn học. Theo PGS.TS Trần Văn Toàn, việc tiếp thu có chọn lọc các lí thuyết khoa học của thế giới không nhằm “ngoại lai hóa” nghiên cứu trong nước, mà để làm giàu thêm tư duy lí luận và phương pháp nghiên cứu văn học Việt Nam trong bối cảnh hội nhập.
GS.TS Tạ Ngọc Tấn, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Phó chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương và PGS.TS Lê Hải Bình, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Thứ trưởng thường trực Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch trao Giải C cho các tác giả.
Cùng với việc tôn vinh các tác giả có công trình xuất sắc, Hội đồng Lý luận Trung ương cũng khen thưởng 16 cơ quan báo chí, tạp chí và nhà xuất bản tiêu biểu, ghi nhận những đóng góp quan trọng trong công tác tuyên truyền, phổ biến và nâng cao chất lượng lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật. Sự ghi nhận này khẳng định vai trò không thể thiếu của báo chí và xuất bản trong việc đưa các kết quả nghiên cứu khoa học đến với đời sống xã hội, tạo cầu nối giữa giới nghiên cứu, sáng tác với công chúng, đồng thời góp phần hình thành môi trường học thuật lành mạnh, cởi mở và có chiều sâu.
Nhà báo Trần Thanh Lâm Phó trưởng Ban Tuyên giáo Dân vận Trung ương và Nhà báo Nguyễn Thanh Lâm, Tổng giám đốc Đài Truyền hình Việt Nam trao giải Khuyến khích cho các tác giả.
Từ tổng thể hoạt động xét chọn và trao Tặng thưởng năm nay có thể thấy rõ rằng, đây không chỉ là sự kiện tôn vinh các công trình khoa học, mà còn là điểm hội tụ của trí tuệ, trách nhiệm và khát vọng cống hiến của đội ngũ những người làm công tác lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật. Trong bối cảnh công nghiệp văn hóa và công nghệ số đang phát triển mạnh mẽ, Tặng thưởng tiếp tục khẳng định vai trò then chốt của lý luận, phê bình trong việc định hướng sáng tạo, bảo vệ các giá trị cốt lõi, góp phần xây dựng nền văn hóa, văn nghệ Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.
THÀNH DUY
VNQD