Sáng 16/12/2025, trong không gian lắng đọng của Phòng Nghệ thuật Nhà xuất bản Hội Nhà văn (65 Nguyễn Du, Hà Nội), buổi ra mắt hai tập thơ Dưới bóng ô liu của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam và Hòn đá của Murad của nhà thơ Murad Sudani, Chủ tịch Hội Nhà văn Palestine đã diễn ra như một cuộc gặp gỡ của những tâm hồn thơ đến từ hai vùng đất lịch sử. Từ những trang thơ ấy, chiến tranh hiện lên không chỉ bằng đau thương và mất mát, mà còn bằng khát vọng bền bỉ về tự do và hòa bình, đó là tiếng nói chung, mạnh mẽ mà day dứt gửi đến toàn thể nhân loại.
Dưới bóng ô liu (Nhà xuất bản Hội Nhà văn) được viết từ chuyến đi tháng 5/2023 của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều cùng các nhà văn Việt Nam đến những miền đất của Palestine còn oằn mình trong vết thương chiến tranh. Những bài thơ ở đây như những lời thì thầm từ đổ nát, hoang tàn. Nhưng cũng ở đó, nỗi đau không khép lại thành oán hận mà hóa thành lời nguyện cầu cho hòa bình, đánh thức nhân tính, thắp lên niềm tin vào tự do và những điều lành thiện mà con người Palestine xứng đáng được sống cùng.
Hòn đá của Murad (Nhà xuất bản Hội Nhà văn) ra đời vào tháng 11/2023, khi hiện thực Palestine phủ đầy bóng tối và ám ảnh. Trong những câu thơ của Murad Sudani, bi thương và khát vọng lặng lẽ tích tụ, dồn nén đến nghẹn ngào. Con người, hòn đá, máu và chữ nhập làm một, dựng nên một không gian thi ca khốc liệt nhưng bền bỉ. Ở đó, khát vọng tự do vẫn cháy âm ỉ, không tắt, như mạch sống không cùng của một dân tộc.
Ông Saadi Salama, Đại sứ Palestine tại Việt Nam nhấn mạnh, hai tập thơ này không chỉ có ý nghĩa với bạn đọc Việt Nam, mà còn chạm tới trái tim người Palestine.
Phát biểu tại buổi lễ, Đại sứ Palestine tại Việt Nam, ông Saadi Salama chia sẻ rằng: ông đã tìm thấy trong hai tập thơ một tình cảm đặc biệt, đó là khát vọng hòa bình, độc lập và tự do gặp nhau từ hai dân tộc từng đi qua chiến tranh. Theo ông, chuyến đi của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều và các nhà thơ Việt Nam tới Palestine không đơn thuần là để nhìn, để nghe hay để ghi chép. Họ đã đến để cảm nhận sâu sắc trước những đau đớn mà đất nước Palestine đang gánh chịu. Đại sứ nhấn mạnh, từ những trang thơ ấy, ông nhận ra phong tục, lịch sử và văn hóa Việt Nam như một nguồn động lực tinh thần, tiếp thêm niềm tin cho Palestine trên con đường hướng tới hòa bình và giải phóng dân tộc, không chỉ cho riêng Palestine mà cho cả Trung Đông. Ông tin rằng những bài thơ này không chỉ có ý nghĩa với bạn đọc Việt Nam, mà còn chạm tới trái tim người Palestine. Đồng thời, hai thi tập cũng góp phần bồi đắp, gìn giữ mối quan hệ hữu nghị, đoàn kết bền chặt và sâu sắc giữa hai quốc gia.
Nhà thơ Trần Đăng Khoa, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam nhận định rằng: cả hai nhà thơ đều là những gương mặt lớn của thi ca, không chỉ giữ vị trí quan trọng trong nền văn học dân tộc mình mà còn đối thoại trực diện với những vấn đề chung của nhân loại đương đại. Với chiều sâu tư tưởng và tinh thần nhân văn thấm đẫm, thơ ca của họ có khả năng vượt qua mọi đường biên địa lý và lịch sử, lặng lẽ đi thẳng từ trái tim người viết sang trái tim người đọc.
Nhà thơ Murad và nhà thơ Nguyễn Quang Thiều chia sẻ tại buổi giới thiệu sách.
Nhà thơ Murad Sudani bày tỏ xúc động trước chuyến thăm mang ý nghĩa lịch sử của các nhà thơ Việt Nam tới các quốc gia Ả Rập và Palestine. Đó là một biểu tượng đẹp của tình hữu nghị, của mối liên kết bền chặt giữa hai dân tộc, hai nền cách mạng. Ông nhấn mạnh rằng sự gắn bó trong lĩnh vực văn học nghệ thuật giữa hai nước không phải mới hình thành, mà đã được bồi đắp từ lâu dài. Trong cuốn sách của mình, ông viết về tất cả những gì dân tộc Palestine đã và đang trải qua, bởi theo ông, những điều tận mắt chứng kiến luôn khác xa với những gì con người chỉ được nghe kể. Nhà thơ chia sẻ rằng vùng Bờ Tây quê hương ông là xứ sở của đá. Hòn đá, trước hết, là trải nghiệm và kí ức riêng tư của cá nhân ông; rộng hơn, đó là hình ảnh của quê hương, của đất nước Palestine. Trong lịch sử đấu tranh, hòn đá còn là biểu tượng của sự phản kháng trước áp bức, tinh thần bất khuất của người Palestine trước sự chiếm đóng của Israel. Chính những biểu tượng chung ấy, từ cá nhân đến dân tộc đã được ông gửi trọn vào Hòn đá của Murad, như một cách lưu giữ kí ức và khẳng định ý chí không khuất phục của nhân dân mình.
Chia sẻ về tập thơ của mình, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều cho biết, ông chỉ ở Palestine vỏn vẹn 9 ngày, nhưng quãng thời gian ấy với ông dài như 9 năm. Bởi trong những ngày ngắn ngủi đó, ông đã được gặp gỡ người Palestine, đứng trên chính mảnh đất của họ, lắng nghe và trực tiếp chạm vào lịch sử, văn hóa cùng khát vọng bền bỉ của một dân tộc luôn khao khát tự do. Những trải nghiệm ấy đã để lại trong ông một cảm nhận sâu sắc, không chỉ bằng lí trí mà bằng toàn bộ cảm xúc của người làm thơ. Các bài thơ trong Dưới bóng ô liu được ông viết ngay trên đất Palestine và tiếp tục hoàn thiện sau khi trở về Việt Nam, như sự nối dài của một cuộc đối thoại chưa khép lại giữa thi ca và số phận con người.
Từ hai tập thơ, có thể nhận ra thi ca không chỉ là tiếng nói của cảm xúc cá nhân, mà còn là nơi lịch sử, kí ức và khát vọng con người tìm được hình hài cũng như nuôi dưỡng niềm tin, sự bền lòng. Những vần thơ được viết lên từ trải nghiệm trực tiếp, từ đau đớn có thật và niềm tin không chịu khuất phục, đã vượt qua ranh giới của một cuộc ra mắt sách để trở thành sự sẻ chia sâu xa giữa các dân tộc. Ở đó, thơ ca làm công việc thầm lặng nhưng bền vững, giữ gìn kí ức, đánh thức nhân tính và nhắc con người tin rằng, giữa đổ nát và mất mát, khát vọng hòa bình và tự do vẫn luôn có khả năng được cất lên, như một tiếng nói chung của nhân loại.
Đông đảo các nhà thơ quốc tế và Việt Nam đến tham dự buổi giới thiệu sách.
Trước câu hỏi của nhà thơ Hữu Việt về chỗ đứng của thơ ca trong bối cảnh chiến tranh, nhà thơ Murad Sudani thẳng thắn chia sẻ rằng, khi xung đột đẩy con người đến chỗ không còn khả năng đối thoại, văn học cũng phải đối mặt với những thử thách khắc nghiệt. Trong những hoàn cảnh ấy, nhà thơ nhiều khi không còn đủ sức mạnh để sáng tác. Theo ông, cái đẹp không thể tự mình giữ lấy thế giới, mà chính thế giới phải có trách nhiệm gìn giữ cái đẹp. Ông nhấn mạnh, người Palestine làm thơ để cất lên tiếng nói của dân tộc mình, bởi không thể có sáng tạo nếu không có tự do. Từ trải nghiệm của Việt Nam, một đất nước đã đi qua chiến tranh để giành lấy tự do, ông muốn gửi gắm khát vọng của dân tộc Palestine được thoát khỏi chiến tranh và đói nghèo. Nếu với nhiều nơi, công cụ sáng tác chỉ là bút và mực, thì với người Palestine, thơ ca được viết bằng máu, bằng cả ngòi bút lẫn vũ khí trong cuộc đấu tranh sinh tồn. Ông kêu gọi ngòi bút của các nhà thơ trên thế giới cùng lên tiếng, như một hình thức phản kháng tinh thần, để chống lại thảm họa diệt chủng đang diễn ra ở Gaza.
Trong bối cảnh ấy ở Palestine, nhà thơ Nguyễn Quang Thiều "đã kể cho chúng ta bằng trái tim thi sĩ câu chuyện về một vùng đất đau thương và nhẫn nhịn, lạc quan và can đảm”, nhà thơ Hữu Việt nhấn mạnh.
HOÀI PHƯƠNG
VNQD