Giải Pulitzer 2025 vừa công bố những người chiến thắng và lọt vào vòng chung khảo trong nhiều lĩnh vực, bao gồm báo chí, văn học, kịch nghệ cũng như âm nhạc. Trong đó, 19 cuốn sách vào vòng chung khảo ở các hạng mục hồi kí, thơ, sách phi hư cấu, hư cấu, tiểu sử và lịch sử đã tạo nên một bức tranh vô cùng độc đáo về nước Mĩ ngày nay.
Ở hạng mục Hư cấu, chiến thắng năm nay đã gọi tên nhà văn Percival Everett với cuốn tiểu thuyết James. Tác phẩm đã được đề cử ở hầu hết các giải thưởng văn chương lớn: lọt vào vòng rút gọn của giải Booker, chiến thắng giải Sách Quốc gia Mĩ và nằm trong danh sách 10 tiểu thuyết hay nhất của các thời báo.
Các tác phẩm chiến thắng năm nay.
James tái hiện Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn từ Mark Twain nhưng dưới góc nhìn của người nô lệ da đen Jim – nhân vật có phần mờ nhạt trong cuốn sách gốc. Cuốn sách đã sáng tạo Jim như một cá nhân có trí tuệ sâu sắc, sự tò mò thú vị cùng những tình thế ngặt nghèo khi phải sống trong bầu không khí ngột ngạt của miền Nam nước Mĩ. Ban giám khảo nhận định đây là tác phẩm đã phơi bày “sự phi lí của chế độ phân biệt chủng tộc, qua đó cung cấp một góc nhìn mới về hành trình tìm kiếm gia đình và tự do”.
Lọt vào vòng chung khảo cùng cuốn sách này là 3 tiểu thuyết khác gồm: Headshot của (Rita Bullwinkel), Mice 1961 (Stacey Levine) và The Unicorn Woman (Gayl Jones).
Ở lĩnh vực Thơ, tuyển tập New and Selected Poems của Marie Howe đã được gọi tên. Đây là cuốn sách chọn lọc tác phẩm từ 4 tập thơ trước đó, gồm 111 bài thơ làm nổi bật tài năng của bà từ tác phẩm đầu tay (1987) cho đến những bài mới đây nhất, cho thấy cả sự tầm thường lẫn vẻ siêu việt. Các nhà phê bình nhận định đây là tác phẩm khẳng định danh tiếng như một trong những nhà thơ lớn nhất trong thế hệ mình của Howe.
Cùng lọt vào vòng chung khảo là 2 tập thơ khác, gồm Bluff (Danez Smith) được ca ngợi là đã cân bằng giữa niềm vui và sự hoài nghi trong cách sử dụng ngôn ngữ cùng An Authentic Life của Jennifer Chang.
Ở hạng mục Lịch sử, năm nay có 2 tác phẩm đồng chiến thắng là Native Nations: A Millennium in North America (Kathleen DuVal) và Combee: Harriet Tubman, the Combahee River Raid, and Black Freedom During the Civil War (Edda L. Fields-Black). Trong đó, DuVal dựa trên các ghi chép truyền miệng hoặc bằng văn bản đã kể lại những câu chuyện về hàng trăm bộ tộc sinh sống vào nhiều thế kỉ trước, còn Edda đã xem xét lại một chương ít được biết đến trong cuộc đời của Harriet Tubman với tư cách là một nhà lãnh đạo trong một chiến dịch quân sự giải phóng khoảng 730 người nô lệ khỏi các đồn điền vào năm 1863.
Cũng lọt vào vòng chung khảo nhưng chưa được gọi tên là Plantation Goods: A Material History of American Slavery.
Các tác phẩm nằm trong danh sách chung khảo.
Every Living Thing: The Great and Deadly Race to Know All Life của Jason Roberts cũng được gọi tên là người chiến thắng ở hạng mục Tiểu sử. Theo đó bà đã “vén màn” những di sản đan xen của Carl Linnaeus - nhà sinh vật học và bác sĩ người Thụy Điển được biết đến là “cha đẻ” của ngành phân loại học và Georges-Louis Leclerc (hay Bá tược Buffon) - nhà tự nhiên học, toán học và vũ trụ học người Pháp. Cả hai người đều bắt đầu lập danh mục và định nghĩa sự sống trên trái đất, nhưng có cách tiếp cận và triết lí khác nhau.
2 tác phẩm khác lọt vào vòng chung khảo là những cuốn sách tiểu sử về John Lewi, biểu tượng dân quyền và Katharine White - biên tập viên có ảnh hưởng và tiên phong của tờ New Yorker.
Ở hạng mục Hồi kí hoặc tự truyện, Tessa Hulls giành chiến thắng với tác phẩm đồ họa Feeding Ghosts xoay quanh 3 thế hệ phụ nữ trong gia đình người Mĩ gốc Hoa. Trong khi đó, những ghi chép về sự qua đời của cậu con trai 21 tuổi (Fi: A Memoir of My Son của Alexandra Fuller) và hành trình sống thật với con người mình (I Heard Her Call My Name: A Memoir of Transition của Lucy Sante) cũng đi đến vòng cuối.
Benjamin Nathans với To the Success of Our Hopeless Cause khám phá những biến động của một trong hai phía đối đầu trong Chiến tranh Lạnh đã giành chiến thắng ở hạng mục sách Phi hư cấu. Các tác phẩm cũng vào chung khảo là Until I Find You: Disappeared Children and Capercive Adoptions in Guatemala của Rachel Nolan phơi bày thực trạng hàng chục ngàn trẻ em Guatemala đã bị bắt cóc khỏi gia đình một cách cưỡng bức và bất hợp pháp và I Am on the Hit List: A Journalist’s Murder and the Rise of Autocracy in India của Rollo Romig “vẽ nên bức tranh toàn cảnh nơi xã hội và nghề nghiệp bị xáo trộn” sau vụ ám sát nhà báo và nhà phê bình Gauri Lankesh.
NGÔ MINH dịch từ The New York Times
VNQD