Trong thế giới của nhà văn Ocean Vương, gia đình không chỉ đơn thuần là những người cùng huyết thống hay sống chung dưới một mái nhà. Với anh, có ba loại gia đình hiện diện trong cuộc sống mỗi người: gia đình hạt nhân truyền thống, gia đình hình thành từ sự đồng cảm giữa những người bị xã hội gạt ra bên lề, và cuối cùng - cũng là dạng ít được nhắc đến nhất nhưng hiện hữu rõ rệt - là gia đình trong môi trường làm việc.
Nhà văn gốc Việt Ocean Vương.
Quan điểm này là mạch ngầm xuyên suốt cuốn tiểu thuyết mới nhất của anh - The Emperor of Gladness, nơi mà các nhân vật, từ người mẹ nhập cư Việt Nam, đến những đồng nghiệp tại một nhà hàng thức ăn nhanh, đều thể hiện các hình thái khác nhau của tình thân, sự chăm sóc và đồng hành. Cuốn tiểu thuyết không chỉ đơn thuần là một câu chuyện kể, mà là một lát cắt đầy tinh tế về cuộc sống của tầng lớp lao động Mĩ, nơi tình người tồn tại giữa những mảnh vỡ và dối trá, nhưng cũng đầy ấm áp và hi vọng.
The Emperor of Gladness xoay quanh nhân vật chính là Hải, một chàng trai 19 tuổi, người đã bỏ học đại học và giấu mẹ để vào trại cai nghiện. Người mẹ, một phụ nữ Việt Nam nhập cư, tin rằng con trai đã vào đại học - một giấc mơ Mĩ điển hình mà bà theo đuổi cho con. Hành động giấu giếm này, theo Vương, không chỉ là sự dối trá mà còn là một cách để bảo vệ. Anh đặt câu hỏi: “Liệu một lời nói dối vì yêu thương có thể được xem là cứu rỗi?”
Song song với câu chuyện giữa Hải và mẹ, là mối quan hệ cảm động giữa Hải và Grazina - một góa phụ người Lithuania mắc chứng mất trí nhớ. Chính bà là người đã dang tay cứu vớt Hải trong khoảnh khắc tuyệt vọng nhất của đời cậu khi cậu đứng trên cầu, định kết thúc tất cả. Grazina, với những kí ức rời rạc và lối sống cô độc, trở thành biểu tượng của một kiểu gia đình được hình thành từ tình thương không điều kiện, nơi người ta nhìn thấy và chấp nhận nhau không vì lí do gì ngoài lòng trắc ẩn.
2 tiểu thuyết nổi tiếng, làm nên tên tuổi cho Ocean Vương.
Một phần không thể thiếu trong tiểu thuyết là thế giới của HomeMarket - nhà hàng thức ăn nhanh nơi Hải làm việc. Ở đó, các nhân viên với đủ loại tính cách, từ lập dị đến mẫn cảm, phải đối mặt với nhiều kiểu khách hàng khác nhau. Chính môi trường công việc này lại trở thành chất liệu giàu có để Ocean Vương khai thác đời sống nội tâm và những xung đột trong con người.
Anh từng chia sẻ về một trải nghiệm cá nhân: trong thời niên thiếu, khi làm việc tại một nhà hàng, anh đã chứng kiến những cuộc trò chuyện sâu sắc, mang tính thú nhận giữa các đồng nghiệp. Một người đàn ông 50 tuổi, trong lúc cùng anh dọn tủ đông, đã nói một câu đầy nghẹn ngào: “Tôi không thể để vợ mình biết là tôi đang làm công việc này. Điều đó sẽ giết chết bà ấy. Tôi có ba đứa con trai, nhưng chỉ yêu một đứa.” Những khoảnh khắc như vậy, dù ngắn ngủi, nhưng đã để lại dấu ấn sâu sắc trong anh, là nguồn cảm hứng để tạo nên một thế giới nhân vật sống động trong tiểu thuyết.
Nếu như Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian là tuyên ngôn văn học đầu đời thì The Emperor of Gladness là sự thể hiện trưởng thành hơn, thực tế hơn. Nó không né tránh những khoảnh khắc đau đớn đến không thể chịu nổi, như cảnh tượng trong lò mổ, nhưng cũng không thiếu những đoạn mô tả dịu dàng về hip-hop, du lịch, đấu vật, hay các mối quan hệ phi truyền thống.
Ocean Vương không ngại bước ra khỏi giới hạn. Là người từng không biết đọc, biết viết cho đến năm 11 tuổi, anh đã vượt qua nhiều rào cản từ khó khăn kinh tế, định kiến xã hội đến chứng khó đọc. Anh lấy cảm hứng từ nhà văn D.H. Lawrence, đặc biệt là cuốn Sons and Lovers, để viết một tác phẩm không tô hồng hiện thực. Như Lawrence đã khắc họa vùng Nottinghamshire hậu công nghiệp, Vương tái hiện Connecticut không phải là hình ảnh áo len và khăn buộc cổ sang trọng, mà là vùng đất của người lao động, người nhập cư, và một nước Mĩ thật sự khắc nghiệt.
Tuổi thơ của Ocean Vương gắn liền với tiệm làm móng của mẹ. Là đứa trẻ phải trả lời điện thoại thay mẹ, anh sớm tiếp xúc với sự biến chuyển tinh tế trong ngôn ngữ, đặc biệt là cách phụ nữ nói chuyện với chồng, rồi ngay sau đó là với nhau. Anh gọi đó là “chuyển mã”, một khả năng thích nghi tinh tế mà anh tiếp tục khám phá trong văn chương.
Sau nhiều năm vượt khó, Vương được trao Học bổng Thiên tài MacArthur danh giá. Anh cũng trở thành bạn thân với ca sĩ Björk - người từng tìm gặp anh vì quá yêu thích tác phẩm của anh. Họ chia sẻ với nhau cả thành công lẫn mất mát. Khi mẹ Ocean qua đời vì ung thư, chính Björk- người cũng mất mẹ chỉ sáu tháng trước đó đã là chỗ dựa tinh thần cho anh, đặc biệt khi anh phải học cách đối mặt với sự nổi tiếng mà anh miêu tả là “một trong những thử thách lớn nhất cuộc đời”.
Khi không giảng dạy ở New York, Ocean Vương sống tại một trang trại cổ ở vùng nông thôn Massachusetts. Anh cùng bạn thân và em trai - người anh nhận nuôi sau khi mẹ qua đời, tạo nên một kiểu gia đình mới. Không dừng lại ở đó, anh còn mở cửa ngôi nhà của mình cho các nhà văn, đặc biệt là người chuyển giới và LGBTQ+, những người đang tìm kiếm không gian sáng tạo an toàn.
Anh chia sẻ: “Làm nhà văn ở Mĩ không dễ. Không có nhiều người sẵn lòng đón nhận người khác, vì thế tôi thử làm điều đó. Họ chỉ cần gọi điện, còn tôi sẽ chuẩn bị phòng.” Với anh, đây là một thử nghiệm khác về định nghĩa gia đình, nơi sự đón nhận và tình người không cần danh phận hay huyết thống.
Trong cuộc sống, Vương tìm đến Thiền tông như một cách giữ thăng bằng nội tâm. Anh đặc biệt tâm đắc với khái niệm “bát phong” - tám ngọn gió cuộc đời: lợi, suy, hủy, dự, xưng, cơ, khổ, lạc. Những điều này, nếu không có nhận thức vững chắc về bản thân, sẽ cuốn con người đi như chiếc lá trong gió. “Tôi luôn phải nhắc mình: nếu không có thứ gì níu lại, mình sẽ bay mất,” anh nói.
The Emperor of Gladness là một bản giao hưởng đa thanh về gia đình, tình bạn, sự đổ vỡ và hàn gắn. Nó không chỉ là câu chuyện của riêng Ocean Vương, mà còn là câu chuyện của hàng triệu con người đang sống bên rìa xã hội, tìm kiếm một nơi thuộc về. Và trong thế giới của anh, đôi khi một cái ôm, một lời nói dối dịu dàng hay một phòng trọ ấm áp cũng đủ để tạo nên một gia đình.
LINH TRANG dịch
VNQD