. TRẦN HỒNG HOA
Là nhân vật xuất hiện xuyên suốt bộ tiểu thuyết dài 7 tập Harry Potter của nữ văn sĩ J.K.Rowling, Severus Tobias Snape luôn gây cảm giác khó chịu và căng thẳng đối với người đọc từ lúc xuất hiện cho đến khi hạ màn. Ông là một người thầy vô cùng đặc biệt và khó quên với các học sinh trường phép thuật Hogwarts, cũng là nhân vật bí ẩn nhất, phức tạp nhất và mang đến nhiều bất ngờ nhất. Nữ nhà văn đã mượn nguyên mẫu từ thầy giáo thời trung học của mình để xây dựng nhân vật người thầy có một không hai này.
Trước tiên, về tên gọi của nhân vật, tác giả J.K.Rowling cho biết bà chọn tên của nhân vật này là Severus vì trong tiếng Latin từ này có nghĩa là “nghiêm khắc”, “khô cứng”. Tên gọi này đồng thời được rút ra từ tên của Hoàng đế La Mã Lucius Septimius Severus. Họ của nhân vật, Snape, lấy theo tên một ngôi làng ở hạt Suffolk, vương quốc liên hiệp Anh và Bắc Ireland.
Hình ảnh Severus Snape trong phim.
Cái tên vận vào người, điều ấy không sai chút nào khi nói về Severus. Trong tập 1 của Harry Potter, ấn tượng đầu tiên của Harry đối với vị giáo sư là ông có nét gì đó “hiểm ác” với chiếc mũi khoằm vĩ đại, làn da nhợt nhạt, hàm răng vàng ởn, không đều, mái tóc đen nhờn dài chấm vai, ánh nhìn lạnh lẽo phát ra từ đôi mắt đen càng làm tăng thêm cảm giác u ám đến lạnh người. Cánh tay trái của ông có hình ảnh mờ nhạt của dấu hiệu Hắc Ám. Dáng người cao gầy ẩn trong chiếc áo choàng đen trông như “một con dơi già quá khổ”. Tính cách của Snape cũng tương đồng với vẻ bề ngoài băng giá của ông. Là thầy giáo dạy môn độc dược tại trường phép thuật Hogwarts, ông được coi là nhân vật trung tâm gây ra những rắc rối, một người hà khắc đến nghẹt thơ - “điều duy nhất mà ông ấy có thể làm tốt hơn cả đó là bắt nạt tất cả các học sinh”. Ông đối xử với học trò nghiệt ngã đến mức tàn nhẫn, luôn toan tính tỉ mỉ đến chi li, vô cùng ích kỉ, xấu tính, luôn tìm cách mỉa mai đối với những đứa học trò mà ông không thích, trong đó có Harry. Mang những ám ảnh từ thuở niên thiếu, ông tỏ ra rất ghét Harry và luôn tìm cách lăng mạ cậu, đúng như cách mà cha cậu - James Potter - đã từng đối xử với ông khi họ còn học chung với nhau ở trường. Dù đến gần cuối câu chuyện, sự thật và bí mật của Severus Snape có thể làm ta bất ngờ và cảm động thì cũng không thể phủ nhận, trong suốt tiểu thuyết, ông thật sự là cơn ác mộng đối với Harry Potter và các bạn của cậu khi còn ở trường Hogwarts.
Theo Mentalfloss, nữ nhà văn J.K.Rowling đã dựa trên mẫu hình của thầy John Nettleship, thầy dạy hóa học của mình - để khắc họa nhân vật Severus Tobias Snape. Có lẽ, ấn tượng về những giờ học hóa nhàm chán và người thầy nghiêm khắc ngoài đời đã tạo cảm hứng cho nhà văn xây dựng nên nhân vật thầy giáo khó quên này. Tương đồng về tính cách, gần gũi về chuyên môn giảng dạy với ông thầy ngoài đời, hình ảnh ông thầy khó tính trong truyện đã được miêu tả chân thật đến nỗi khi thầy Nettleship đọc tác phẩm của học trò cũ, ông nhận ra ngay hình bóng của mình. Ở một vài bài phát biểu, dù được vinh danh là nguồn cảm hứng sáng tạo cho một trong những nhân vật thú vị nhất của bộ truyện lừng danh khắp thế giới nhưng bản thân thầy John không hề thấy vui, ông tỏ ra băn khoăn vì mình có nghiêm khắc thật nhưng không đến mức tàn bạo và đáng sợ như nhân vật Snape.
Người thầy đáng thương của Rowling chắc hẳn chưa hiểu đúng về bản chất và yêu cầu khắt khe của nghệ thuật điển hình hóa nhân vật. Nếu chỉ bê nguyên xi những chất liệu của đời thực vào trang viết, nhà văn sẽ không thể tạo ra được sức hấp dẫn cho tác phẩm, không thể làm nên nét riêng độc đáo cho nhân vật. Nhân vật Severus vì thế đan cài rất nhiều sự phức tạp và tranh đấu nội tâm, vượt ra ngoài mọi dự đoán của độc giả. Sự tồi tệ của thầy Snape thực ra chỉ là phần nổi của tảng băng trôi. Những ấm ức mà ông cố tình gây ra cho Harry và các bạn của cậu đều có nguyên nhân. Khi đi đến chung cục của tấn bi kịch, người đọc mới sửng sốt nhận ra đã bị nhà văn gài bẫy một cách khéo léo. Vẻ bề ngoài, thầy Snape là một người thầy “hắc ám”, khó gần đến mức khó ưa, luôn tìm cách để bắt lỗi Harry Potter nhưng thực ra bên trong lại âm thầm giúp đỡ, hỗ trợ cho cậu. Dù mang tiếng là một giáo viên tệ bạc, một kẻ lạm dụng học sinh, nhưng thực chất ông vẫn luôn quan tâm đến tất cả học sinh của mình và coi chúng như những đứa con. Ông lo lắng khi lần đầu biết một học sinh của mình bị đưa vào phòng chứa bí mật. Ông bảo vệ Harry, Hermione và Ron khỏi bị người sói tấn công. Ông đã dùng lời thề không thể phá vỡ để bảo vệ Draco. Ông còn nhắc nhở Phineas Black đừng nên gọi Hermione bằng từ “máu bùn” để cô bé không bị ám ảnh.
Đọc Harry Potter, bên cạnh nhân vật trung tâm là cậu bé Harry, chắc chắn độc giả không thể quên nhân vật Snape bởi đây thực sự là nhân vật quan trọng và có vai trò kết nối tất cả các nhân vật khác. Hầu hết mọi sự kiện trong câu chuyện đều xoay quanh ông. Snape là người biết được lời tiên tri về đứa trẻ sẽ tiêu diệt Voldemort. Lời tiên tri đó đã tạo ra vòng xoáy nghiệt ngã giữa Harry và Voldemort, là nguyên do của mọi bi kịch. Lời tiên tri đó cũng gây ra cái chết của Lily, khiến cho Snape đau đớn tột cùng và phải trả giá bằng cả sinh mệnh và những thứ quý giá nhất cuộc đời (như đức tin, phẩm hạnh, bạn hữu...). Từng là tay sai của Voldemort, từ khi phát hiện ra việc Lily bị sát hại, Snape đã vô cùng đau khổ và quay sang làm việc cho Dumbledore với mong muốn chống lại Voldemort. Không có Snape thì không có người anh hùng Harry vì ông đã thầm lặng đứng ở phía sau giúp đỡ cậu bé trong mọi hoàn cảnh cho phép.
Một trong những hành động dũng cảm nhất, mang những giằng xé to lớn nhất của thầy Snape - cũng là hành động khiến ông mang tiếng ác nhiều nhất - là khi ông kết liễu thầy hiệu trưởng Dumbledore để giữ vững lòng tin của Voldemort dành cho ông. Giây phút phải hi sinh người bạn vong niên đáng kính cũng là giây phút trái tim Snape vụn vỡ nhưng ông đã dũng cảm đối diện và vượt lên những đau khổ đó để chiến đấu tiếp. Chính Harry sau này đã thủ thỉ với con mình - bé Severus - rằng Snape là phù thủy dũng cảm nhất mà anh từng biết.
Mặc dù Snape là một giáo viên kinh khủng nhưng áp lực mà ông tạo ra cho học trò của mình đã góp phần trở thành động lực giúp họ mạnh mẽ hơn khi đối mặt với cuộc sống sóng gió bên ngoài Hogwarts. Đúng như câu nói “Yêu cho roi cho vọt”, thầy Snape thể hiện tình thương với học trò qua những lời dạy bảo nghiêm khắc và không khoan nhượng trước thói hư tật xấu của chúng. Hiệu trưởng Dumbledore nhìn thấu hơn ai hết sự hà khắc của Snape nhưng lại chưa từng can thiệp vào cách Snape dạy dỗ học sinh, vì ông đã lờ mờ đoán được những điều xảy ra trong tương lai. Nhờ có Snape, các học sinh của Hogwarts mới học được nhiều bài học về cuộc sống một cách thấm thía và khó quên.
Một đặc điểm ít ai ngờ là thầy Snape ngoài những lúc cau có, khó gần thì cũng là một người khá hài hước. Khi Harry nói về những bóng ma trong suốt, thầy giáo nghiêm nghị của cậu đã nói: “Phải, rất dễ thấy là sáu năm theo học phép thuật của trò không hề uổng phí chút nào cả Potter ạ. Những bóng ma đều trong suốt.” Còn khi nhắc về những học sinh cũ của mình, ông vừa trìu mến vừa dí dỏm gọi chúng là “lũ ngốc”. Nét tính cách này càng làm cho thầy Snape trở nên thú vị và sống động hơn cả con người thật ngoài đời.
Đến đây, người thầy giáo già của nhà văn Rowling chắc hẳn đã có thể an nghỉ nơi suối vàng khi hiểu hơn bản chất thật sự của nhân vật mượn hình bóng mình. Đằng sau những trái đắng luôn là những ngọt lành. Người thầy đặc biệt của Harry Potter đã không làm vấy bẩn chức danh cao quý của mình. Dẫu có chịu nhiều bi kịch thì người thầy ấy vẫn mỉm cười ở giây phút cuối đời trong ảnh ảo tình yêu và niềm an tâm về sự trưởng thành của những đứa học trò...
T.H.H
VNQD