Cách đây hơn tám năm, Khúc Hồng Thiện đã ra mắt tập thơ đầu tay - Chênh chao tích chèo (Nxb Hội Nhà văn, 2010). Tám năm qua, mặc dù bận rộn với công việc ở một tờ báo lớn, nhưng Khúc Hồng Thiện vẫn thường trực trăn trở với thơ. Tôi tin anh đọc và đọc khá nhiều thơ của các tác giả cùng thời, đặc biệt là các tác giả trẻ cùng trang lứa. Để rồi, năm 2018, anh lại bất ngờ trình làng tập thơ mới - Cùng nhau nhân từ (Nxb Văn học).
Nhà thơ trẻ Khúc Hồng Thiện hiện đang làm việc tại Báo Nhân dân
Cũng như nhiều nhà thơ trẻ khác, Khúc Hồng Thiện làm thơ trên bàn phím. “Hết pin” trở thành một “sự cố” trong sáng tác: hết pin là hoảng hốt/ đang viết cũng dừng lại/ đang in cũng phải dừng/ thậm chí đang nghĩ cũng chẳng nghĩ được nữa (Hết pin - trang 43). Anh cũng đưa vào thơ cả những thao tác trên máy tính: chưa chắc cứ nhanh là ẩu đoảng/ cứ vo tròn bóp bẹp là lạ là hay/ cứ delete là sạch sanh kí ức (Gác - trang 41). Ở một số bài, tư duy mới thơ của anh rất trẻ trung, hiện đại qua cách đặt tên bài thơ: “Bài thô”, “Đường”, “Diễn đạt lại”, “Ghi chú mới”…; qua cách diễn đạt như những câu nói thường ngày: nhập ghi chú/ lưu/ hình nền vẽ, viết tay, thư viện/ bao lựa chọn: chấm-chạm-vuốt-ấn/ chẳng để ra một kết quả gì (Ghi chú mới - trang 38); kể nhé/ sẽ rất lằng nhằng đấy/ sẽ rất vô lý nữa (Kể đi - trang 39); qua cách đưa ra những khái niệm: ô hay/ đâu phải cứ đồng dạng/ cứ tròn trịa sạch sẽ không tỳ vết/ là đẹp/ thô có vẻ đẹp nguyên khởi (Bài thô - trang 42)… Những dòng thơ như thế có thể giúp thơ anh hòa đồng với những sáng tác của các nhà thơ trẻ. Họ được thừa hưởng những thành tựu của công nghệ và tâm thế của thời đại. Họ mạnh dạn đi sâu khai thác những rung cảm trực giác tác động đến bản thể. Có khi bỏ qua những xúc cảm và đưa đến người đọc những ý niệm bằng sự thô ráp của ngôn từ. Do đó việc tiếp nhận của một bộ phận người đọc có phần khó khăn, ngần ngại.
Tập thơ Cùng nhau nhân từ của tác giả Khúc Hồng Thiện do Nxb Văn học ấn hành năm 2018
Tuy nhiên, trong Cùng nhau nhân từ, Khúc Hồng Thiện không sa vào xu hướng đó. Anh không dừng lại ở những cảm xúc giản đơn, thiên về lý trí mà đã tìm tòi, mạnh dạn khai mở những vỉa mạch trầm sâu trong tâm hồn của chính bản thân mình. Trong anh, chính là sự kết tinh hài hòa phẩm chất đẹp đẽ, lành mạnh của con người thời cuộc và ý thức sâu sắc về cá nhân nên việc khai thác bản thể sẽ đem đến cho người đọc những điều thú vị, bổ ích. Đọc tập thơ, ta nhận ra một Khúc Hồng Thiện nhiều suy cảm rất thi sĩ. Viết về “Mưa rửa đền”, anh có cảm nhận đa chiều: mưa rửa đền, mưa thanh tân… mưa rửa đền, mưa bay bay… mưa rửa đền, mưa lan lan… Nói về một truyền thống dân chủ, nhân văn của cha ông tự ngàn xưa mà cũng là để nói đến “một cái gì đó” của hôm nay: mưa rửa đền, mưa tái tê/ làng lên phố, phố thành quê nhập nhòa. Và rồi “cái gì đó” hiện lên như là niềm day dứt khôn nguôi trong tâm hồn tuổi trẻ: nước non giờ ngớt can qua/ giật mình, toàn chuyện trong nhà… mới lo! Cuối bài thơ là lời cảnh báo: soi vào giọt nước lang thang/ thấy cha ông thuở hồng hoang dõi về. Những giọt mưa rửa đền không những thành linh thiêng, thành chứng nhân lịch sử mà còn song hành cùng chúng ta trong suốt chiều dài năm tháng.
Trong tập thơ này, lục bát vẫn là điểm mạnh của Khúc Hồng Thiện. Đó là thể thơ giúp anh trở về với hồn dân tộc, gần gụi với đông đảo bạn đọc và dễ được cảm thông, chia sẻ. Trong bài Bâng khuâng thành cổ, những dòng lục bát của anh cứ tự nhiên, dung dị nhưng đọc lên thấy tim mình nhói đau như chạm đến những vết thương lòng mỗi người: màu vôi xương trắng ngày xưa/ đến đây vẫn buốt như vừa mới thôi; bâng khuâng thành cổ còn hằn/ lên bao dấu hỏi nhọc nhằn. Mai đây (Bâng khuâng thành cổ - trang 10). Người đọc cũng không thể dửng dưng với những điều nhà thơ cảm nhận và suy ngẫm, nó tạo được những ám ảnh lớn trong tâm hồn.
Cùng nhau nhân từ có 55 bài thì đến 25 bài là lục bát. Lục bát của Khúc Hồng Thiện trôi chảy, chân mộc. Những dòng vào bài của anh tưởng là vô thưởng, vô phạt nhưng càng đọc thì ý tứ, tư tưởng thơ dần dần lộ ra có khi bất ngờ. Đây là cách tác giả vào bài Dòng sông nào: bao đời sông lụa, sông trăng/ ngư ông thả lưới, chị Hằng soi gương. Anh nói đến “xuân”, “hạ” với những thi cảm đầy trữ tình, đằm thắm, nhưng rồi lại nói đến “nước đen kìn kịt, màu quê tái dần” và luận bàn “tăng trưởng ư, đô-la cần thế sao? Và buông một câu thơ nhói tim người đọc: đời con rồi sẽ thế nào/ khi sông ngưng chảy, khi ao lấp rồi. Anh viết về dòng sông nhưng chính là bàn về môi trường - một vấn đề được nhiều người quan tâm.
Nhiều bài thơ của Khúc Hồng Thiện ẩn chứa những cảm xúc trữ tình-công dân của một con người sống có trách nhiệm như: Mưa rửa đền, À ơi, câu hát, Chiều rồi, Nho Quế, Thủy… Một ghi nhận cần được khẳng định là thơ của nhà thơ trẻ này vẫn giữ được những cảm xúc truyền thống của con người Việt Nam. Đó là tình yêu thương những người gần gũi, gắn bó với mình trong cuộc sống gia đình và quan hệ quê hương làng xóm. Trong thơ anh, những “ổ rơm”, lời ru “à ơi”, “cái cò”, “đòng đong, cân cấn”… - biểu tượng của hồn quê vẫn được nâng niu, gìn giữ. Người mẹ trong thơ anh thường gắn bó với những kỷ niệm của một thời cháo rau, nghèo khó ở một vùng quê lam lũ: nao nao nhớ mẹ lùa rơm/ cho sôi bát cháo miếng cơm vội vàng/ mã đề rau má một thang/ thức quê mộc mạc con mang bên lòng (Nao nao nhớ mẹ - trang 91) và sâu xa hơn là sự tri ân sâu sắc: mẹ ta đầu đội nón mê/ mà che mát cả bốn bề nước non/ đồng quang mẹ dẫu chẳng còn/ vẫn nguyên lời dặn cháu con nhân từ (Mẹ ta - trang 29).
Truyền thống nhân văn từ lòng kính thương mẹ đến tình yêu nam nữ, thương quý bạn bè, anh em… trở thành tình cảm chủ đạo trong tập thơ, nó giúp cho thơ Khúc Hồng Thiện có được sự cộng hưởng chia sẻ của số đông độc giả và khẳng định hướng đi đúng đắn của một nhà thơ trẻ. Điều cần bàn ở đây không phải là số lượng thơ sáng tác nhiều hay ít; tuy nhiên trong tám năm với sức trẻ và sự nhạy cảm của trái tim thi sĩ thì con số hai tập vẫn có thể coi là ít. Tôi đoán rằng anh viết nhiều thơ, có thể do lí do gì đó mà anh ngại ngần chưa cho “xuất xưởng”. Ở tập này, anh sử dụng nhiều thể thơ để chuyển tải cảm xúc và triển khai thi tứ. Đó là sự phát triển đáng mừng của một cây bút trẻ. Thơ lục bát của anh có thể không phải bàn thêm, nhưng những bài thuộc thể thơ tự do thì có bài chưa thật nhuyễn, chất thơ chưa đậm. Thơ tứ tuyệt cũng chưa thật dụng công để có hiệu quả thỏa đáng trong cảm nhận của người đọc. Tất nhiên, những điều bàn thêm về một tập thơ, về một tác giả, nhất là một tác giả trẻ như trên cũng là điều dễ hiểu và người đọc tin, chờ đợi ở Khúc Hồng Thiện trong những sáng tác tiếp sau, bởi vì anh có phẩm chất cơ bản của một nhà thơ: đam mê, chân thành và liên tục sáng tạo.
THANH ỨNG
VNQD