Vài năm trở lại đây, sách Tết xuất hiện mỗi độ xuân về như một thú chơi đầy tao nhã của thời cha ông những ngày xa xưa. Sách Tết của thời hiện đại nhìn chung vẫn giữ kết cấu như của hơn sáu, bảy mươi năm về trước; nhưng giờ đây hình thức, nội dung đã tiệm cận và cập nhật hơn với đời sống đương đại. Và chưa khi nào sách Tết lại thức thời như năm Nhâm Dần 2022, một năm của những biến động.
NHIỀU ẤN PHẨM DÀNH CHO THIẾU NHI
Dạo qua thị trường sách Tết, có thể thấy các nhà làm sách đã rất nỗ lực để mang hơi thở thời đại vào các ấn phẩm vô cùng đặc biệt của mình. Được biết để chuẩn bị cho ấn phẩm mất nhiều thời gian này, các nhà làm sách đã phải chốt lại nội dung từ tháng 3 đến tháng 6 năm trước đó, để các họa sĩ và biên tập viên có thời gian hệ thống lại cấu trúc ấn phẩm. Thế nhưng trong giai đoạn có nhiều biến động như dịch bệnh vừa rồi, các nhà làm sách đã rất linh động mà không gượng ép vào kế hoạch có sẵn, để mang đến một ấn phẩm thức thời và đại diện thực tế cho hơn một năm nhiều ấn tượng.
Ấn phẩm Nhâm nhi Tết của Nhà xuất bản Kim Đồng.
Theo đó, nhà xuất bản Kim Đồng cho ra mắt ấn phẩm Nhâm nhi Tết của mình dành cho lứa tuổi thiếu nhi. Tiếp nối truyền thống làm sách Tết của hơn 60 năm trước, và là năm thứ 3 kể từ năm Canh Tí series này ra mắt, Nhâm nhi Tết 2022 vẫn có kết cấu bao gồm các phần thơ – văn – nhạc – họa, tập hợp các tác phẩm của các cây bút trong và ngoài nước. Với đặc thù chủ yếu dành cho thiếu nhi, nội dung của ấn phẩm này gần gũi, nhẹ nhàng; với các tranh minh họa được đầu tư vẽ mới, để đến gần hơn với độc giả nhỏ tuổi.
Qua ấn phẩm này các bạn nhỏ có thể biết thêm về hình tượng ông Hổ trong văn hóa, tín ngưỡng ở nhiều nước phương Đông; cũng như bối cảnh Hà Nội những năm 1940 đón Tết qua ngòi bút của kí giả người Pháp Hilda Arnhold. Ngoài ra đó còn là phong tục xem múa long, múa lân, múa sư tử, múa hổ rộn ràng. Phần nhạc trong tập sách cũng tiết lộ những sự thật bất ngờ về bài hát Cánh én tuổi thơ của nhạc sĩ Phạm Tuyên hay nguồn gốc tên gọi của ngọn núi Fansipan cũng được tiết lộ trong bài viết của nhà văn Nguyễn Thành Long - người từng gắn liền với sự cô độc trong tác phẩm Lặng lẽ Sa Pa.
DẤU ẤN DỊCH BỆNH
Ngoài Nhâm nhi Tết, nhân dịp này Nhà xuất bản Kim Đồng cũng cho ra nhiều tựa sách phù hợp riêng cho từng lứa tuổi, như Đúng là Tết, Nhớ ơi là Tết, Tết ơi, Tết đâu rồi?... Tuy dành cho lứa tuổi thiếu nhi, thế nhưng ấn phẩm này cũng có những trang sách viết về dịch bệnh, như câu chuyện về gia đình bé Rô, vì Covid mà mẹ phải chuyển từ gánh bún riêu sang bán hàng online, nhưng cũng còn nhiều khó khăn, má Rô bất đắc dĩ lại trở thành bà chủ “Tiệm rau củ sạch Cá Rô”. Từ đó thấy được dịch bệnh cũng là cơ hội thử sức con người. Không chỉ riêng Nhâm Nhi Tết, mà Sách Tết Nhâm Dần 2022 của công ty sách Đông A cũng tràn ngập dấu ấn về một giai đoạn nhiều biến động nói chung. Có thể nói đây là lần đầu tiên mà những hình ảnh như hàng rào cách li, nhân viên y tế trong đồ bảo hộ… xuất hiện trong một cuốn sách Tết.
Sách Tết của Đông A.
Được nhà văn Hồ Anh Thái tuyển chọn và đặt bài từ các nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình… nổi bật của văn đàn Việt; Sách Tết hàng năm của Đông A không chỉ khiến độc giả chờ đợi bởi nội dung mới mẻ, độc đáo; mà đó còn là phần hình ảnh, thiết kế được đầu tư và chăm chút kĩ càng. Năm nay với dấu ấn đặc biệt, thì các tranh vẽ trên bìa carton của họa sĩ Nguyễn Việt Cường là một khoảnh khắc gây nhiều cảm xúc với hình ảnh những y bác sĩ tuyến đầu hay những cá thể bình dị của mảnh đất chịu nhiều vết thương.
Không được định danh là sách Tết, nhưng tập tản văn Sài Gòn- Chọn nhớ những điều thương và Phía Tây thành phố lại rất phù hợp cho những ngày đầu năm bởi góc nhìn đầy ý nghĩa từ quá khứ. Nhà văn Nguyễn Ngọc Tư theo đó cũng vừa cho ra mắt tập tản văn Hong tay khói lạnh mới nhất của mình, như lời ủi an tâm tình với những tâm hồn đã quá mỏi mệt. Cây bút nặng lòng với Sài Gòn, Phạm Công Luận, cũng cho ra mắt cuốn tản văn Với Ngày Như Lá Tháng Như Mây... tiếp nối dòng sách Tết hàng năm ông vẫn cho ra mắt. Ngoài ra tập ảnh Món Ngon Sài Gòn Từ Nhà Ra Phố của tác giả Phạm Ngọc Khánh được ấp ủ trong thời gian dịch bệnh, về các món ăn vặt ở chốn Sài Gòn đô thị cũng là một món quà ý nghĩa cho dịp năm mới.
Tập tản văn Hong tay khói lạnh của Nguyễn Ngọc Tư.
TÌM LẠI TẾT XƯA
Bên cạnh nội dung cập thời về dịch bệnh, làng sách năm nay cũng dành phần lớn nội dung để tìm về những truyền thống Tết xưa, Tết cổ truyền trong mạch các tác phẩm tìm về quá khứ. Theo đó, công ty sách Thái Hà tiếp nối những năm trước khi cho ra mắt Tranh tết nét tinh hoa truyền thống Việt - Tranh Đông Hồ, Chuột múa rồng. Ấn phẩm này tập trung khai thác mảng Tranh Tết, về các làng tranh, nghệ thuật vẽ, tính biểu trưng cũng như nghệ thuật vẽ trong tranh dân gian Việt Nam nói chung và tranh Tết nói riêng.
Công ty Tri thức trẻ nhân dịp này cũng ấn hành bộ đôi tác phẩm mang nhiều giá trị nghiên cứu, bao gồm Tết hoàng cung và Thơ vua và suy ngẫm của tác giả Nguyễn Phước Hải Trung. Theo đó bộ đôi tác phẩm này là những nghiên cứu, khám phá về không gian Tết của chốn cung đình nhà Nguyễn, từ đó những lễ nghi, truyền thống hoàng cung cũng như thế giới tinh thần của các vị Vua thời phong kiến được tái hiện lại. Đi kèm với đó là những bài thơ, các bảo vật mang tính hình tượng từng xuất hiện huy hoàng trong dòng chảy lịch sử. Với sự lên ngôi gần đây của tiểu thuyết lịch sử, hai ấn phẩm này vô cùng thích hợp cho những ai đam mê lĩnh vực này.
Về mặt hình thức, bên cạnh một ấn phẩm theo nghĩa đơn thuần nhất là để đọc, các nhà làm sách trong dịp Tết này cũng tập trung vào một mục đích khác – biếu tặng như món quà Tết, để đầu tư hơn vào các ấn phẩm của mình. Theo đó Nhâm nhi Tết của NXB Kim Đồng bên cạnh bản phổ thông sẽ được phát hành thêm phiên bản đặc biệt giới hạn với 2022 bản, với hộp đựng đặc biệt và các quà tặng đi kèm. Bộ boxset Tết hoàng cung và Thơ vua và suy ngẫm cũng được tặng kèm bộ trò chơi nhân gian hay các vật dụng trang trí có giá trị, làm thành phần quà phục vụ cho mục đích biếu tặng, gợi nhắc lại truyền thống lì xì sách Tết mang nhiều ý nghĩa.
Điểm qua thị trường sách dịp cuối năm, có thể thấy được sách chủ đề Tết đang dần trở lại và là một “món ăn tinh thần” không thể thiếu mỗi độ xuân về. Các nhà phát hành sách theo đó cũng rất nhanh nhạy nắm bắt đề tài, để cùng với sự lan tỏa mạnh mẽ của văn hóa đọc, những truyền thống tốt đẹp như tặng sách, lì xì sách tưởng đã mai một đang dần trở lại.
NGÔ MINH
VNQD