Nhà văn đoạt giải Nobel năm 2014 đã chia sẻ rằng: “Cuốn sách gây ra sự xúc động mạnh hoặc khiến cho ta đong đầy cảm xúc sẽ khiến ta nhạy cảm hơn, từ đó trở thành một người tốt hơn. Đó là chức năng đạo đức của các tác phẩm văn học.” Trong năm 2023, tiểu thuyết Đi tìm Dora của ông cũng sẽ được chuyển ngữ và giới thiệu tại Việt Nam, tiếp tục những tiểu thuyết ấn tượng trước đó.
Tủ sách của Patrick Modiano.
Đâu là những cuốn sách gối đầu giường của ông?
Có hàng chồng sách mà tôi thường đọc, chủ yếu bao gồm những cuốn kinh điển. Nhưng thứ lỗi cho tôi - tôi đang trong quá trình viết một cuốn sách khác, nên tôi chỉ có thể trả lời thật ngắn gọn thôi.
Theo ông thì liệu một cuốn sách tuyệt vời có thể được viết không thật xuất sắc không?
Không. Một cuốn sách hay phải có phong cách cũng như nhạc điệu thật là khó quên.
Những cuốn sách nào đem đến cho ông trải nghiệm đọc tuyệt vời?
Có nhiều lắm. Những cuốn của các tác gia vĩ đại thuộc về thế kỉ 19 chẳng hạn như Stendhal, Dickens, Balzac, Tolstoy, Chekhov, Melville. Ngoài ra tôi cũng rất muốn kể thêm những người thuộc về thế kỉ 18, như: Abbé Prévost, Restif de la Bretonne, các cuốn hồi kí của Duc de Saint-Simon, v.v.
Những nhà văn nào của thế kỉ 20 mà ông ngưỡng mộ nhất?
Từ năm 16 tuổi, tôi đã ngưỡng mộ Ernest Hemingway, Carson McCullers, Cesare Pavese, Malcolm Lowry và WB Yeats. Ngoài ra Núi Thần của Thomas Mann cũng là một cuốn tôi vô cùng thích.
Ai là tác giả yêu thích của ông mà không nhiều người biết đến?
Tôi đã gặp và ngưỡng mộ một nhà văn trẻ tên là Tristan Egolf. Theo tôi, anh ấy là một trong những cây viết vĩ đại nhất thuộc thế hệ mình. Tôi bước vào phòng anh ấy trong một buổi tối mùa đông năm 1995. Trên bàn có sẵn một đống giấy tờ, trên đó hiện diện vô số sửa chữa, với các từ ngữ viết ra đang quá gần nhau. Tôi nghĩ đến lối viết vi mô của một nhà văn khác mà tôi cũng thích là Robert Walser. Có hơn 400 trang giấy - đó là cuốn tiểu thuyết đầu của anh ấy. Vợ tôi đã đọc bản thảo và xác nhận lại trực giác của tôi.
Tôi cảm thấy chàng trai trẻ 23 tuổi này có thể thuộc về những người như Walser, những người làm cho văn xuôi nhảy múa như những diễn viên múa ba lê, những người, theo cách nói của Walser, “nhảy múa chỉ cho đến khi họ kiệt hết sức và rồi gục ngã”. Tôi chắc chắn rằng Tristan Egolf sẽ tìm được vị trí xứng đáng của mình trong số những tác phẩm vĩ đại của văn học Mĩ, như một thiên thạch trên bầu trời đêm.
Ông là người được coi như “nhà viết tự truyện” đầu tiên đoạt giải Nobel, kì tích mà người đồng hương Annie Ernaux vừa mới lặp lại. Ông có đặc biệt giới thiệu đến những nhà văn viết truyện tự truyện nào khác ?
Tôi chưa bao giờ hiểu “tự truyện” có nghĩa là gì. Đối với tôi, dường như tất cả các nhà văn, dù là tiểu thuyết gia hay là nhà thơ, thì đều tìm thấy cảm hứng từ những gì họ đã quan sát trước khi viết ra hay cách điệu nó.
Hai tác phẩm mới nhất của Patrick Modiano được chuyển ngữ gần đây.
Nhà văn nào đặc biệt giỏi về trí nhớ và vai trò của nó trong cuộc sống của chúng ta?
Hầu hết các tiểu thuyết gia đều là những nhà văn của kí ức, trái ngược với các nhà báo, những người hiện là “tù nhân” của hiện tại trước mắt. Cả khi một tiểu thuyết gia viết một cuốn sách được lấy cảm hứng từ hiện tại trực tiếp, thì hiện tại này cũng được soi chiếu vào chiều kích khác - chiều kích của văn học, và không còn là của báo chí nữa.
Và hiện thực, một khi được nhìn và mơ mộng lại trong kí ức của tác giả, sẽ có thêm sức hấp dẫn nữa, một dư ba, một âm vang riêng mà ngay lúc đầu nó không hề có. Và điều này càng nhấn mạnh thêm những câu thần chú mà tiểu thuyết gia gieo rắc cho các độc giả của mình.
Ông muốn giới thiệu những cuốn sách nào cho những người muốn tìm hiểu thêm về nước Pháp?
Về nước Pháp à, tôi không biết nữa. Nhưng về Paris, tôi muốn giới thiệu một cuốn hồi kí của Ernest Hemingway mang tên A Moveable Feast.
Và những nhà văn Pháp đương đại nào xứng đáng được độc giả rộng rãi hơn ở những nơi khác?
Ramuz, một nhà văn Thụy Sĩ nói tiếng Pháp, người có lẽ là nhà văn vĩ đại nhất của thế kỉ 20 về văn xuôi và phong cách Pháp. André Dhôtel, tác giả của hơn 30 tiểu thuyết thuộc về thể loại có thể gọi là chủ nghĩa hiện thực huyền ảo. Gaston Bachelard cũng là một bậc thầy khác về văn xuôi - thơ.
Điều gì khiến ông xúc động nhất trong một tác phẩm văn học?
Phong cách. Nhạc điệu. Điều khiến tôi xúc động nhất là được nghe thấy cùng một giọng nói từ đầu cho đến cuối sách.
Ông thích những cuốn sách tiếp cận mình về mặt cảm xúc hay là trí tuệ?
Về mặt cảm xúc.
Ông sắp xếp sách vở của mình ra sao?
Thật không may là sẽ cần nhiều người để tổ chức lại thư viện của tôi. Người ta sẽ phải tạo ra hệ thống lưu trữ trong đó tên các tác giả và tên tựa sách xuất hiện theo thứ tự bảng chữ cái. Về cơ bản, nó sẽ chỉ ra vị trí chính xác của từng cuốn sách, bởi tôi thường dành hàng giờ, thậm chí hàng ngày, hàng tuần và hàng tháng trời để tìm ra cho bằng được một cuốn sách và có đôi khi tôi không bao giờ tìm thấy nó. Sách của tôi xếp thành hai hàng ở trên giá sách, hàng đầu che đi hàng hai. Những cuốn sách khác được chất đống trong tủ và thùng, và có nhiều cuốn hơn nữa trong các thùng giấy.
Có thời điểm, tôi phải thanh lí khoảng 5.000 cuốn sách vì không còn chỗ chứa. Lẽ ra tôi phải lập một danh sách 5.000 cuốn sách này, vì tôi không còn nhớ được tựa đề của chúng. Tôi thường tìm kiếm một cái mà không nhận ra không còn giữ chúng.
Cuốn sách nào mà mọi người có thể ngạc nhiên khi tìm thấy trên giá sách của ông?
Rất nhiều loại danh bạ điện thoại: của Paris vào khoảng những năm 1835 đến 1970, của London và Berlin. Chúng được thương mại từ khoảng những năm 1930, nên các thành phố ở khắp Châu Âu, Châu Mỹ, Châu Á, Châu Phi, Châu Úc, rạp chiếu phim, nhà hát, vũ trường ca nhạc… đều sẽ xuất hiện với hàng trăm, hàng nghìn người đã mất tích.
Cuốn sách hay nhất ông từng được nhận như một món quà là gì?
Trong nhiều năm qua, vợ tôi đã tặng Mai nương lệ cốt của Abbé Prévost nhân dịp sinh nhật của tôi, mỗi lần là một ấn bản khác nhau.
Ông là loại độc giả nào khi còn nhỏ? Những cuốn sách tuổi thơ và tác giả nào gắn bó với ông nhiều nhất?
- Nhiều người trong thế hệ tôi đọc rất nhiều khi còn nhỏ (bởi nhẽ khi ấy không có TV hay internet). Tôi yêu Đảo giấu vàng của Robert Louis Stevenson, Đảo châu báu của Mark Twain, Hans Christian Andersen, Tù nhân thành Zenda của Anthony Hope, The Scarlet Pimpernel của Nam tước Orczy, Les Contes du Chat Perché của Marcel Aymé và Ba chàng lính ngự lâm của Alexandre Dumas.
Nếu đang tổ chức một bữa tiệc văn chương. Ông sẽ mời ba nhà văn nào đến để tham dự?
Tôi không biết liệu có thể tổ chức “bữa tiệc” mời đến 20 nhà văn như đang tổ chức cuộc họp của các thành viên một câu lạc bộ hay không. Nhưng tôi e rằng những nhà văn này, trừ khi là bạn của nhau, thì sẽ không có nhiều điều để nói với nhau. Như bạn biết đấy, James Joyce và Marcel Proust đã từng gặp nhau trong một lần được mời dự tiệc ở Paris, và đây là cuộc trao đổi duy nhất của họ:
"Trời đang mưa kìa."
“Ông có ô không?”
"Không."
"Tôi cũng không."
ĐOÀN ANH TUẤN Bản dịch từ tiếng Pháp của Pauline Cochran
VNQD