2 năm sau cái chết của Cormac McCarthy, việc được tiếp cận thư viện cá nhân của ông đã cung cấp nhiều tiết lộ thú vị về nhà văn huyền thoại.
Cormac McCarthy, một trong những tiểu thuyết gia vĩ đại nhất nước Mĩ và cũng là một trong những người kín tiếng nhất đã qua đời hơn 2 năm. Tôi đến viếng thăm nơi ở cuối cùng của ông ở ngoại ô Santa Fe, New Mexico được thực hiện. Đó là ngôi nhà gạch cổ kính, cao hai tầng với những đầu dầm nhô ra khỏi tường, nằm thụt vào một con đường nông thôn ngự trong thung lũng dưới chân núi. Được xây dựng lần đầu vào năm 1892, ngôi nhà được mở rộng và hiện đại hóa vào những năm 1970 cũng như được chính McCarthy cải tạo đáng kể.
Một trong những thư viện của McCarthy.
Tôi được mời đến bởi hai học giả McCarthy hiện đang thực hiện công việc vô cùng khó khăn: Với sự giúp đỡ của các học giả tình nguyện và thỉnh thoảng là sinh viên cao học, họ đã tự mình kiểm tra thực tế và lập danh mục kĩ thuật số từng cuốn sách trong thư viện cá nhân đồ sộ và lộn xộn của McCarthy. Họ đoán nó chứa tới hơn 20.000 cuốn. Để so sánh, Ernest Hemingway - nhà sưu tập sách “tham lam” - đã để lại một thư viện cá nhân gồm 9.000 cuốn.
Điều khiến thư viện của McCarthy trở nên hấp dẫn không chỉ nằm ở quy mô của nó, mà còn ở việc rất ít người biết đến nó. Sách của ông, phần lớn được chú thích bằng chú thích bên lề, hứa hẹn sẽ tiết lộ nhiều hơn về “gã khổng lồ” văn chương khó nắm bắt này so với vài cuộc phỏng vấn kín đáo mà ông đã thực hiện khi còn sống. Từ khi đọc McCarthy, người ta đã suy đoán về những cuốn sách và tác giả nào đã truyền cảm hứng, làm nền tảng cho tác phẩm của ông - một chủ đề mà ông rất ngại thảo luận. Họ thắc mắc về sở thích và tính cách thực sự của ông vì tất cả những gì ông thể hiện trước công chúng chỉ là một vẻ ngoài kín đáo, khắc khổ và khó hiểu.
Khi bước vào nhà, căn phòng đầu tiên ngoài hành lang nơi McCarthy qua đời ở tuổi 89 chất đầy những hộp sách không còn chỗ trống. Các học giả gọi đó là “Phòng Quái thú”. Căn phòng tiếp theo cũng gần đầy ắp tương tự. Một hộp sách mở cho thấy chứa đựng bên tronhg là các tác phẩm về kiến trúc sư Frank Lloyd Wright, những ngôi nhà nông thôn Ireland, bệnh tâm thần phân liệt, lịch sử châu Phi và nòng súng trường cổ của Anh. Trong khi đó phòng khách (cũng như toàn bộ ngôi nhà) lại mang vẻ cổ kính và đậm chất nam tính, nhưng những đường nét gọn gàng lại bị che khuất bởi đống đồ đạc lộn xộn chồng chất lên nhau, chủ yếu là sách, nhưng cũng có cả những đống đồ linh tinh không tên và hàng trăm bát đĩa, li tách và đồ dùng nhà bếp vẫn còn nguyên bao bì. Một số hộp sách và sách rời đã được chuyển vào để phục vụ dự án lập danh mục, nhưng phần còn lại thì không. Một trong những khám phá đầu tiên của các học giả đến thăm là McCarthy có sở thích tích trữ.
Các cộng tác viên đang số hóa sách của ông.
Từ những gì hiện diện, có thể thấy McCarthy là một thiên tài uyên bác về trí tuệ với sự tò mò không thể thỏa mãn. Sở thích của ông trải dài từ vật lí lượng tử - chủ đề mà ông tự học bằng cách đọc 190 cuốn sách đến sinh học, cá voi, vĩ cầm, những góc khuất của lịch sử nước Pháp thời Trung Cổ và hầu như bất kì nhánh toán học nào. Bryan Giemza, học giả về văn học và nhân văn tại Đại học Texas Tech kinh ngạc trước những cuốn sách triết học đồ sộ mà họ tìm thấy. Vị này nói: “Cho đến nay, đã có 75 đầu sách của Wittgenstein hoặc về ông ấy rồi. Hầu hết đều có chú thích, nghĩa là Cormac đã đọc chúng rất kĩ. Rất nhiều Hegel. Có vẻ như đó là cuốn sách đọc nhẹ nhàng buổi tối của ông ấy.”
Trong phòng khách còn có một bàn bida chất đầy sách, một chiếc ghế sofa da hướng ra hai cửa sổ cao và ba bộ kệ sách gỗ cao gần 2,7 mét do McCarthy thiết kế, chứa khoảng 1.000 cuốn sách. Tiến lại gần hơn, tôi thấy hầu hết đều là sách phi hư cấu bìa cứng, không có hệ thống sắp xếp rõ ràng. Trong đó, một kệ chứa nhiều tập sách về lịch sử và khảo cổ học Trung Mĩ, cùng các cuốn sổ tay sưu tầm của Charles Darwin, nhật kí ba tập của Victor Klemperer về thời kì Đức Quốc xã, sách về hóa học hữu cơ, xe thể thao và một cuốn sách ít người biết đến có tựa đề Sinh học của Chuột chũi (Chuyên khảo về Hành vi và Sinh thái học). Một kệ sách khác chứa những cuốn sách về đua xe Công thức 1 và Giải vô địch Grand Prix - niềm đam mê lớn khác của McCarthy cùng các tác phẩm của Charles S. Peirce - nhà khoa học, triết gia và nhà logic học người Mĩ.
Những cuốn sách trên bàn bida của McCarthy.
Cố gắng tiếp thu tất cả, tôi cảm thấy vừa mê mẩn vừa choáng ngợp. Thật khó tin một tác giả đã viết 12 tiểu thuyết, 2 vở kịch và 5 kịch bản phim lại có thể dành thời gian, năng lượng và trí tuệ để thành thạo kiến trúc, nghề mộc, nghề xây và nhiều lĩnh vực trí tuệ khác. Một số sách toán của ông gần như toàn là phương trình. Rồi chúng tôi tìm thấy một bản vẽ phức tạp mà ông đã dùng để sửa đổi động cơ cho một trong những chiếc xe của mình, trong khi cũng có một bản vẽ khác cho thấy cách lắp nòng súng bằng dụng cụ cầm tay. Chúng tôi tìm thấy hàng chục cuốn sách hướng dẫn sửa chữa động cơ đã sờn cũ và các dụng cụ sửa chữa ô tô trong gian nhà phụ, và biết được ông có thể tháo rời rồi lắp ráp lại để tăng mã lực. Ông cũng có trí nhớ siêu phàm và có thể nhớ gần như mọi thứ mình đã đọc hoặc nghe, kể cả lời bài hát của hàng ngàn bài. McCarthy bắt đầu trông giống như một người đàn ông có tài năng và trí thông minh vô hạn, vậy mà ông ấy lại sống trong cảnh lụp xụp của một kẻ tích trữ và không ngừng mua chảo chống dính, bát đựng trái cây.
McCarthy thường cầm bút chì khi đọc và sẽ đánh dấu những dòng kẻ dọc nhỏ xíu bên cạnh những câu ông thấy hứng thú và thêm chú thích vào lề bằng chữ viết tay nhỏ. Đôi khi ông ghi lại những suy nghĩ của mình trên những mẩu giấy mà ông để lại giữa các trang sách. Trong cuốn Cuộc đời của Thánh Teresa thành Ávila do chính bà viết, xuất bản lần đầu năm 1565, ông trầm ngâm triết lí: “Vũ trụ có trí tuệ và trí tuệ đó có đặc tính riêng - tốt lành. Nó hướng đến điều tốt đẹp cho vạn vật. Làm sao lại không thế chứ?” McCarthy nổi tiếng với chủ nghĩa hư vô ảm đạm và sự bạo lực trong nhiều tiểu thuyết của mình, nên thật bất ngờ khi thấy ông mô tả vũ trụ là thông tuệ và có thiện chí. Ông là một người Công giáo sa ngã, luôn hoài nghi về sự tồn tại của Chúa, đôi khi thay đổi ý kiến từ ngày này sang ngày khác.
Một trong những phát hiện đặc biệt khác là bản sao có chú thích vở kịch Hamlet từ Shakespeare. McCarthy từng nói “sự thật phũ phàng là sách tạo ra từ sách”, vì vậy đã mượn và thay đổi các yếu tố từ Hamlet cho cuốn tiểu thuyết Suttree năm 1979 của mình. Đó là cuốn sách hoa mĩ và giàu chất thơ nhất của ông, và cũng là cuốn sách gần nhất với thể loại tự truyện mà ông từng viết.
Dennis McCarthy, con út trong gia đình sáu người con, bước qua hành lang chất đầy sách vào phòng khách ngổn ngang. Là một luật sư, biên tập viên và nhà sinh vật học bảo tồn đã nghỉ hưu, Dennis đã xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tay của mình vào năm 2021, một tác phẩm Viễn Tây có màu sắc tâm linh về Billy the Kid. Giờ đã 81 tuổi, ông vẫn khỏe mạnh, cân đối với đôi mắt xanh, nụ cười rạng rỡ và rất giống Cormac. Ông nói: “Ông ấy là bạn thân nhất của tôi 70 năm qua, đồng thời là một người anh trai tuyệt vời, luôn quan tâm đến tôi. Chúng tôi rất, rất thân thiết.” Khi hỏi anh trai mình ngưỡng mộ tác giả nào nhất, Denis cho biết: “Moby-Dick chắc chắn là cuốn sách yêu thích của Cormac, và Faulkner có ảnh hưởng lớn hơn những gì anh ấy thừa nhận. Anh ấy cũng yêu truyện ngắn của Hemingway, James Joyce, Dostoyevsky và dĩ nhiên là cả Shakespeare. Độc giả và học giả có thể đã xác định được những bậc tiền bối văn học này, nhưng thật thỏa mãn khi nghe họ được xác nhận.
NGÔ THUẬN PHÁT dịch từ bài viết của Richard Grant trên Smithsonian Magazine
VNQD