Các hội sách lặp đi lặp lại giảm dần sự quan tâm của công chúng và có nguy cơ “phá sản” nếu vẫn chỉ tập trung hướng vào một nhóm cộng đồng đọc sách nhỏ mà không thu hút thêm những người từ các cộng đồng lớn, đặc biệt là trong bối cảnh khủng hoảng chi phí sinh hoạt như hiện nay.
Đây là năm đầu tiên sau đại dịch triền miên nhiều hội sách có thể lại được tổ chức trực tiếp, nối lại khoảng thời gian mà chúng bị cắt giảm hoặc hoãn lại trong hai năm 2020 và 2021. Tuy nhiên, lo lắng xung quanh việc phát hiện thêm các biến chủng mới, sự quay lại của virus Corona cũng như các lo ngại về chi phí sinh hoạt tăng lên đã gây ra nhiều bất ổn cho các hội sách, sự kiện vốn có số lượng người tham gia giảm xuống đến mức chưa từng thấy ngay từ trước khi đại dịch diễn ra.
Ngoài các vấn đề lớn thuộc tầm vóc quốc gia ảnh hưởng đến việc tham dự hội sách, thì các sự kiện giờ đây cũng cần phải đổi mới về cách tổ chức, bán vé, hình thức cũng như địa điểm để thu hút những khán giả trước đây thấy mình không có nhiều hứng thú với sự kiện này.
Cristina Fuentes La Roche, Giám đốc Hội sách quốc tế Hay Festival cho biết lo lắng xung quanh đại dịch đã ảnh hưởng đến sức mua của độc giả, minh chứng là thời gian qua “số lượng sách được đặt trước thấp hơn nhiều so với thời điểm trước đại dịch, mặc dù tình trạng cuối cùng cũng cân bằng lại bởi những lượt đặt mua muộn hơn ồ ạt vào mùa xuân năm nay”.
Hội sách Cheltenham thường niên.
Hay Festival - được biết đến là một trong ba hội sách “lớn” của Vương quốc Anh, cùng với Edinburgh và Cheltenham - năm nay có lượng người tham dự thấp hơn so với năm 2019, hội sách cuối cùng trước khi đại dịch bùng nổ. Tuy thế bà La Roche cho biết, điều này một phần cũng là do Hay 2022 được “tổ chức với khả năng cung ứng thấp hơn khoảng 20% so với các năm trước đó” bởi kế hoạch đã được vạch ra vào mùa thu 2021, khi “khả năng có cách li xã hội và giới hạn người tham dự đang được cân nhắc áp dụng trên toàn đất nước” .
Lizzie Curle, giám đốc hội sách Capital Crime sẽ được tổ chức vào tháng 9 năm nay, cho biết các hội sách "đang phải đối mặt với các tác động tâm lí" gây ra bởi đại dịch cũng như sự lo lắng của mọi người. Để giảm thiểu điều này, Capital Crime sẽ chuyển từ địa điểm trước đây là khán phòng Grand Connaught ở London sang các khu vực thoáng hơn ở Công viên Battersea. Mặc dù đại dịch khiến Capital Crime đã phải tạm dừng hai năm kể từ 2019, nhưng ông Curle cho biết cuộc khủng hoảng cũng giúp các hội sách như Capital Crime trở nên linh hoạt hơn.
Leah Varnell, giám đốc điều hành của Ways With Words ở Dartington, Devon, nói rằng số lượng khách tham quan trong hội sách vừa qua của mình là thấp nhất trong tất cả các năm từng diễn ra, điều mà cô nghĩ một phần là bắt nguồn từ cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt.
Hội sách Ways With Words ở Devon.
Varnell cho biết Ways With Words đã phải tổ chức một cuộc thảo luận nghiêm túc về việc liệu hội sách kéo dài 10 ngày có khả thi hay không và liệu một lễ hội diễn ra vào cuối tuần có thể là một con đường tốt hơn trong tương lai hay không.
Không giống Việt Nam, các hội sách ở nước ngoài thường là nơi gặp gỡ giữa nhà văn và độc giả, diễn ra thường niên tại một thành phố cụ thể. Tại đây sẽ có nhiều bài thuyết trình cũng như tiểu luận của các tác giả, và để vào nghe khán giả phải mua vé. Với mục tiêu chính là quảng bá sách của các tác giả và nuôi dưỡng tình yêu văn học, hội sách thường diễn ra chỉ một vài ngày cuối tuần hoặc là xuyên suốt cả tuần.
Các hội sách giờ đây cũng đang học hỏi từ các ngành công nghiệp khác. Ví dụ: tại một lễ hội âm nhạc, người ta sẽ mua vé xem toàn bộ một ngày nhiều hơn là xem những phần riêng lẻ, vì vé bán rẻ hơn. Thêm vào đó, những người tham dự các lễ hội này thường dành trọn một ngày bên nhau vì họ tìm thấy “cảm giác cộng đồng” bên cạnh âm nhạc. Curle nói: “Tôi nghĩ các lễ hội âm nhạc là rất rực rỡ. Họ đã tổ chức trong rất nhiều năm và vẫn sống sót. Hãy nhìn vào thành công của Glastonbury năm nay, thật không thể tin điều này có thể xảy ra”.
Capital Crime, giống như hầu hết các lễ hội âm nhạc khác, duy trì bán vé vào cuối tuần hoặc trọn một ngày thay vì cho riêng mỗi sự kiện một. Curle giải thích: “Tôi nghĩ đó là mô hình tạo ra cảm giác cộng đồng”. Cộng đồng đó quan trọng không chỉ đối với độc giả, mà còn đối với các tác giả. Nhà văn Ayisha Malik cho biết các hội sách đã cho cô cơ hội gặp gỡ các tác giả khác và khám phá những cuốn sách mới. “Đối với tôi, các cuộc thảo luận diễn ra trong bữa tối hội sách rất quan trọng” cô nói.
Tác giả Patrick Gale, người sáng lập lễ hội sách North Cornwall, cho biết ông thường khuyến khích các tác giả ở lại cho đến cuối tuần tham gia lễ hội, để họ có nhiều cơ hội kết nối với nhau.
Bất chấp sự không chắc chắn, một số hội sách mới vẫn được tổ chức vào năm 2022 do các hiệu sách độc lập tại địa phương tổ chức. Nhận thức được rằng khách hàng đa số thuộc về tầng lớp da trắng trung lưu truyền thống đang dần già đi, nên nhiều hội sách đang tập trung hơn vào việc thu hút khán giả trẻ cũng như những người từ các cộng đồng thiệt thòi.
Trong số các sự kiện mới có lễ hội sách Brighton được thành lập bởi Carolynn Bain, chủ sở hữu của hiệu sách độc lập Afrori Books và Ruth Wainwright.“Khi bạn nói từ 'văn học' với nhiều người, họ ngay lập tức liên tưởng đến hình ảnh một người đàn ông già da trắng trên chiếc ghế tựa lưng," cặp đôi cảm nhận. “Chúng tôi quyết định tạo ra một ý thức mới, là hội sách dành cho tất cả mọi người."
Trong khi cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt đang gia tăng trong những tháng gần đây, Bain và Wainwright cho biết thực tế “đã có những người phải vật lộn để đáp ứng chi phí sinh hoạt trong nhiều thập kỉ vừa qua”. Họ nói: “Có rất nhiều người ở Brighton mà hội sách luôn nằm ngoài tầm với. Chúng tôi hướng đến họ, những người bị lãng quên, những gia đình và cá nhân dường như vô hình trong các hội sách trên khắp đất nước”. Họ cũng nghĩ rằng các hội sách truyền thống “sớm muộn sẽ có nguy cơ phá sản chừng nào vẫn còn tập trung vào duy nhất một nhóm đối tượng và tạo ra hình ảnh mà nhiều người không thể kết nối với nhau”.
Cũng nhắm mục tiêu đến những khách tham quan trước đây chưa từng tham gia hội sách là Free Books Festival, do Sofia Akel, người sáng lập chiến dịch Sách Miễn phí, tổ chức. Hội sách này sẽ kéo dài hai ngày, được tổ chức lần đầu tiên vào tháng 4 ở Peckham, bao gồm một loạt các sự kiện miễn phí và một cửa hàng sách, nơi mọi người có thể “mua” sách với giá 0 đồng.
Akel cho biết: “Việc tạo ra hội sách Free Books là nhằm đưa văn học vào trong trái tim của cộng đồng mà chúng tôi hướng tới, điều đó có nghĩa là đặt cộng đồng vào trung tâm của mọi thứ - về bản chất, việc tiếp cận được chúng tôi quan tâm hàng đầu. Và rõ ràng là nếu các hội sách tiếp tục chỉ phục vụ cho những đối tượng rất cụ thể chứ không phải là bất kì ai, thì sự sụp đổ sẽ đến rất nhanh.”
NGÔ MINH Dịch theo The Guardian
VNQD