Trong không khí thiêng liêng và đầy háo hức của những ngày mùa thu lịch sử, Tạp chí Văn nghệ Quân đội trân trọng ra mắt số đặc biệt chào mừng 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9. Nội dung số này như một bản hòa âm nghệ thuật hướng về những ngày mùa thu cách mạng, đồng thời khơi gợi niềm tự hào và cảm hứng sáng tạo cho bạn đọc hôm nay.
Tuyên ngôn Độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc tại Quảng trường Ba Đình ngày 2/9/1945 là một sự kiện có tầm vóc lịch sử vĩ đại, mang tính bước ngoặt không chỉ với dân tộc Việt Nam mà còn với phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên toàn thế giới. Nghệ thuật giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã được thể hiện xuất sắc và sáng tạo, trở thành bài học điển hình trong lịch sử cách mạng thế giới, hơn thế, đó còn là giá trị trường tồn được vận dụng trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo cách mạng Việt Nam. Nhân dịp kỉ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 (1945 - 2025), Tạp chí Văn nghệ Quân đội đã có cuộc trao đổi với Thượng tướng, PGS.TS Trần Việt Khoa, Giám đốc Học viện Quốc phòng xoay quanh chủ đề này. Bài đối thoại mang tên Những bài học từ nghệ thuật giành chính quyền năm 1945 không bao giờ cũ sẽ mở đầu Tạp chí số 1066+1067.
Năm 2025 đánh dấu chặng đường 80 năm đất nước giành độc lập - một hành trình thiêng liêng được hun đúc từ máu xương, lí tưởng và khát vọng của biết bao thế hệ. Trong dòng chảy ấy, nghệ thuật không chỉ là tiếng nói tinh thần mà còn là vũ khí sắc bén góp phần giữ gìn bản sắc và khơi dậy lòng yêu nước. Với NSND, Đại tá Vũ Tự Long, chèo không đơn thuần là nghề nghiệp mà là sứ mệnh anh mang theo suốt cuộc đời. Là người đứng đầu Nhà hát Chèo Quân đội, anh đang tiếp nối một truyền thống lâu đời bằng cách tiếp cận mới mẻ, gần gũi với công chúng. Những trăn trở, khát vọng của anh về vai trò của nghệ thuật dân gian trong hành trình dân tộc hôm nay đã thể hiện trong suốt cuộc trò chuyện về dòng chảy nghệ thuật và vai trò của những nghệ sĩ - chiến sĩ. Bài trò chuyện Bản sắc dân tộc chính là hệ miễn dịch của đất nước trước những cuộc xâm lăng văn hoá sẽ đưa đến những góc nhìn và quan điểm sâu sắc, thú vị.
Phần Văn xuôi được tiếp tục với các truyện ngắn và bài viết ấn tượng.
Truyện ngắn Suối mơ của Phan Xuân Luật dẫn người đọc trở lại những năm tháng chiến tranh khốc liệt, nơi một mối dây nhân duyên kì lạ kết nối những phận người ở hai chiến tuyến. Câu chuyện về Hồng, Lê Trường, đứa trẻ Phương Hào, Chinh và người lính Hàn Quốc Dong-hyun hiện lên đầy day dứt mà nhân ái. Những mất mát, chia lìa, những ám ảnh chiến tranh dường như tan chảy trong khoảnh khắc đoàn tụ, khi âm thanh sáo trúc ngân lên khúc “Suối mơ” như lời tha thứ và hòa giải. Truyện ngắn thấm đẫm tinh thần nhân văn, nhắc nhớ rằng trên tất cả hận thù, tình người và sự sống vẫn là dòng suối trong trẻo chảy mãi qua thời gian.
Truyện ngắn Người thanh niên da vàng trong ngõ Compoint của Nguyễn Anh Tuấn ấn tượng và cảm xúc khi viết về Nguyễn Ái Quốc thời kì Người ở Pháp. Trong con ngõ Compoint nhỏ hẹp giữa Paris, một người thanh niên An Nam gầy gò, mảnh khảnh lặng lẽ mang trong mình khát vọng lớn lao cho dân tộc. Những phận người lao động, những nỗi đau chiến tranh và cả tình bạn bất ngờ với một ông lão người Pháp hiện lên đầy nhân bản. Từ căn phòng trọ ẩm thấp đến con đường mịt mù dẫn ra thế giới, hành trình của anh là hành trình của một linh hồn tìm kiếm tự do và lí tưởng. Truyện ngắn lay động bởi sự hòa quyện giữa hiện thực khắc nghiệt và vẻ đẹp nhân văn, để lại dư âm ấm áp mà xót xa về tình người, lí tưởng và sự thức tỉnh của lương tri.
Truyện ngắn Lửa vô ưu của Trần Thị Hải Quỳ đưa người đọc trở về một làng quê Việt những năm kháng chiến, nơi ngôi chùa Trình thanh vắng trở thành chứng nhân của bi kịch chiến tranh. Ni cô Diệu Hồng với tấm lòng trong sáng, kiên định đã đối diện với vòng xoáy hiểm nguy khi giặc và những mưu mô đen tối vây quanh. Ngọn lửa định mệnh bùng lên, thiêu rụi hận thù và dục vọng, nhưng tỏa sáng một vẻ đẹp siêu thoát, lay động niềm tin vào sức mạnh của từ bi. Truyện ngắn gây ám ảnh bởi sự đan xen giữa hiện thực khốc liệt và ánh sáng tâm linh, khơi dậy niềm cảm phục và xót xa trước sự thanh khiết của con người giữa lửa đời.
Bút kí Cho một niềm tin của nhà văn Nguyễn Xuân Thuỷ khắc họa chân dung Thiếu tướng tình báo Đặng Trần Đức và những người phụ nữ thầm lặng đứng sau ông. Những năm tháng xa cách, gian khổ, nước mắt lặn sâu thành sức mạnh của niềm tin và lí tưởng cách mạng. Câu chuyện gợi niềm khâm phục trước sự hi sinh lặng lẽ nơi hậu phương, làm sáng lên cốt cách và lòng ái quốc chân thành.
Bút kí Cha tôi của Trịnh Hoà Bình là dòng hồi ức đầy yêu thương và trân trọng về người cha, người trí thức cách mạng kiên trung, gắn đời mình với kháng chiến và lí tưởng tự do. Những kỉ niệm tuổi thơ, những câu chuyện gia đình và mối duyên hôn nhân giản dị mà sâu sắc tạo nên một bức tranh vừa gần gũi vừa giàu lịch sử. Từ đó, hiện lên hình ảnh một cội rễ gia đình ấm áp, nơi truyền thống, nghĩa tình và sự hi sinh thầm lặng được nâng niu qua từng trang viết.
“Kí ức lính” Ngày trở về của Phan Vượng khắc họa một hành trình chiến trận đầy gian khổ, nơi tình người và tình đồng chí, đồng đội sáng lên giữa khói lửa biên giới. Ngày trở về, dòng nước từ đất bạn hòa vào ruộng quê hương trở thành biểu tượng cho tình hữu nghị Việt Nam - Campuchia và sự bình yên sau chiến tranh.
Ghi chép Những người đàn bà đi qua chiến tranh của Nguyễn Thị Vân Anh là bản hòa ca về những người phụ nữ Việt Nam kiên cường, thầm lặng đi qua chiến tranh bằng tình yêu nước và lòng hi sinh không điều kiện. Những câu chuyện chan chứa nước mắt và ánh sáng nhân văn, làm hiện lên vẻ đẹp dịu dàng mà bất khuất.
Tản văn Cây rìa tường của Đinh Phương như những kí ức xanh thẳm, bền bỉ vươn lên từ mưa nắng của thời gian. Trong dáng nhỏ nhoi của cây mọc bên bậc gạch, người đọc chợt nhận ra một triết lí về sự kiên nhẫn, kiêu hãnh, tự do và giá trị của những điều bình dị, nhỏ bé trong đời.
“Truyện ngắn hay tác giả tự chọn” giới thiệu tác phẩm Cơn mê hồn của nhà văn Cao Duy Sơn.
Phần Thơ với sự góp mặt của các tác giả: Đỗ Trung Lai, P.N.Thường Đoan, Mai Nam Thắng, Phạm Trọng Thanh, Huỳnh Thuý Kiều, Phạm Ánh Sao, Trịnh Toại, Nhuỵ Nguyên, Vũ Bình Lục, Hoàng Quý, Trần Thế Vinh, Lương Đình Khoa, Thái Thuỷ, Nguyễn Xuân Khoát, Trần Kim Hoa.
Những trang thơ số này mang đậm dấu ấn, cảm hứng sáng tác về người lính, cách mạng, vẻ đẹp của quê hương, Tổ quốc. Vừa có tính lịch sử vừa có tính thời đại trang thơ tạo nên không khí vừa hào hùng vừa lãng mạn, chân thực mà đầy mĩ cảm.
“VNQĐ giới thiệu” là chân dung tác giả Nguyễn Doãn Việt cùng chùm thơ ấn tượng của anh.
“Thơ trong những tập thơ” là bài viết Tiếng gọi sâu thẳm từ cội nguồn của Hoàng Đăng Khoa giới thiệu thi tập Luân hồi lá của Đàm Chu Văn.
Văn học nước ngoài giới thiệu bài trò chuyện với Vargas Llosa là nhà văn, nhà báo, chính trị gia nổi tiếng người Peru. Bài do Jorge Villanueva Chang và Jimena Pinilla Cisneros thực hiện, Hải Ngọc dịch từ bản tiếng Anh.
Phần Bình luận văn nghệ với sự góp mặt của các tác giả: Phùng Ngọc Kiên, Lê Thị Dương, Bùi Việt Thắng, Phạm Minh Quân, Phương Nguyên, Nguyễn Thuỳ Trang, Lê Hồ Nam, Nam Gianh, Phạm Vân Anh.
Chiến tranh luôn là một vấn đề nhức nhối trong lịch sử nhân loại, để lại những tổn thương sâu sắc đến những người trực tiếp tham gia và ảnh hưởng qua các thế hệ sau. Đối với thế hệ trẻ người Pháp gốc Việt, chiến tranh không đơn thuần là những câu chuyện lịch sử được kể lại mà còn là một phần của di sản văn hóa, một kí ức tập thể thừa hưởng từ ông bà, cha mẹ. Bài viết Cảm nhận về chiến tranh qua góc nhìn của một người Pháp trẻ gốc Việt sẽ cung cấp thêm một góc nhìn mới về đề tài này.
Không phải ngẫu nhiên mà họa sĩ Tô Ngọc Vân, một gương mặt tiêu biểu của thế hệ nghệ sĩ tiền chiến, lại được giao trọng trách lớn lao trong hoàn cảnh đất nước đang từng bước thoát khỏi bóng tối thuộc địa. Bài viết Từ tiền chiến đến kháng chiến: Tô Ngọc Vân và 80 năm di sản giáo dục nghệ thuật sẽ hé mở thêm về vấn đề này.
Có những mốc son lịch sử không bao giờ phai mờ trong kí ức con người. Đó là kí ức lương thiện. Cách mạng tháng Tám năm 1945 là một kí ức lương thiện đối với mỗi người dân Việt Nam nhiều thế hệ nói chung, các nhà văn nói riêng. Bài viết Cách mạng tháng Tám trong kí ức nhà văn sẽ có những khảo sát thú vị về chủ đề này.
Còn nhiều bài viết hấp dẫn, mang tính phân tích, kiến giải, luận bình về các lĩnh vực của văn học nghệ thuật. Những đề tài cũ được nhìn nhận theo những nghiên cứu mới; những chân dung và tác phẩm được lí giải, phân tích kĩ lưỡng; những câu chuyện, trao đổi về nghề viết sẽ góp phần làm nên sự phong phú cho phần này.
Tạp chí Văn nghệ Quân đội số 1066+1067 dày 200 trang dự kiến sẽ phát hành ngày 15/8/2025. Thân mời các bạn đón đọc!
Văn
VNQĐ Những bài học từ nghệ thuật giành chính quyền năm 1945 không bao giờ cũ 3. Phan Xuân Luật Suối mơ 13. Nguyễn Xuân Thuỷ Cho một niềm tin 21. Trịnh Hoà Bình Cha tôi 34. Phan Vượng Ngày trở về 42. Nguyễn Anh Tuấn Người thanh niên da vàng trong ngõ Compoint 57. Trần Thị Hải Quỳ Lửa vô ưu 76. Hoàng Thu Oanh - Vũ Tự Long: Bản sắc dân tộc chính là hệ miễn dịch của đất nước trước những cuộc xâm lăng văn hoá 97. Cao Duy Sơn Cơn mê hồn 108. Nguyễn Thị Vân Anh Những người đàn bà đi qua chiến tranh 119. Đinh Phương Cây rìa tường 126.
Thơ
Đỗ Trung Lai Thu, qua Cửa Bắc; Về nhà Bác ở làng Sen; Đá và cờ ở Đồng Văn 47. P.N.Thường Đoan Những ngôi nhà nay đã có hoa; Con tàu kí ức; Quê hương ơi 50. Mai Nam Thắng Những ngôi nhà bạt sau cơn lũ; Lục bình vẫn trôi; Hoa dong riềng 53.VNQĐ giới thiệu thơ Nguyễn Doãn Việt; Quê biển; Những rãnh cày mẹ xưa; Những quầng lửa 72. Phạm Trọng Thanh Phác thảo Quy Nhơn; Sông Son 86. Huỳnh Thuý Kiều Khát vọng xanh; Thức dậy phù sa 88. Phạm Ánh Sao Gió thơm mùi đất cũ; Tuyên Quang dưới tán lá rừng; Quảng Trị - vết thương không ngày giỗ 90. Trịnh Toại Mẹ giờ như tuổi thơ xưa; Ăn cháo cùng mẹ 93. Nhuỵ Nguyên Chiều đổ về mùa hè 1972; Thư gửi miệt sông Hồng 95. Vũ Bình Lục Cổ tích một dòng sông; Cuốn nhật kí gửi lại; Chuyện ở đồi Sao 131. Hoàng Quý Trở về; Đêm dừng chân Đất Mũi 135. Trần Thế Vinh Cảm nhận một ngày phía Bắc; Tháng Tám lại về 138. Lương Đình Khoa Những ngọn lửa không tắt 140. Thái Thuỷ Tiếng tắc kè ở nghĩa trang Hàng Dương; Tuổi trẻ của anh 162. Nguyễn Xuân Khoát Đêm trước lúc đi xa; Đôi găng tay 164. Trần Kim Hoa Quê hương tấc đất dãi dầu; Mùa thu thứ nhất 167. Hoàng Đăng Khoa Tiếng gọi sâu thẳm từ cội nguồn (Đọc Luân hồi lá của Đàm Chu Văn) 170
Văn học nước ngoài
Jorge Villanueva Chang và Jimena Pinilla Cisneros
Trò chuyện với Mario Vargas Llosa (Hải Ngọc dịch từ bản tiếng Anh) 141.
Bình luận văn nghệ
Phùng Ngọc Kiên Khi lịch sử như là kí ức dân tộc 149. Lê Thị Dương Kí ức ngày 2-9 dưới lăng kính truyền thông kiến tạo 153. Bùi Việt Thắng Cách mạng tháng Tám trong kí ức nhà văn 158. Phạm Minh Quân Từ tiền chiến đến kháng chiến: Tô Ngọc Vân và 80 năm di sản giáo dục nghệ thuật 175. Phương Nguyên Lịch sử cách mạng Việt Nam qua những trang sách 182. Nguyễn Thuỳ Trang Cảm nhận về chiến tranh qua góc nhìn của một người Pháp trẻ gốc Việt 186. Lê Hồ Nam Kết tinh thầm lặng và hành trình bảo vệ những tự sự 191. Nam Gianh Lắng nghe sự bình an lên tiếng 195. Phạm Vân Anh Nguyên mẫu của tôi là những người đã phất cao cờ hồng tháng Tám năm 1945 198.
Minh hoạ, ảnh
Bìa 1: Thu Hà Nội Tranh của hoạ sĩ Trần Cường
Minh hoạ: Thành Chương, Đỗ Dũng, Bùi Quang Đức,
Hải Kiên, Quốc Thắng, Đặng Tiến, Lê Anh Vân, PV,...
VNQD