“Quan hệ quốc phòng Việt Nam - Cuba qua hồi kí của các nhân chứng lịch sử” là công trình khoa học cấp bộ Quốc phòng được thực hiện từ cuối năm 2019. Đến nay, công trình đang đi đến chặng cuối cùng. Tại buổi thông qua cấp cơ sở của Công trình, các tướng lĩnh, các nhà khoa học bày tỏ kì vọng kết quả của công trình sẽ là cuốn sách truyền cảm hứng về quan hệ quốc phòng giữa hai nước Việt Nam - Cuba.
Buổi Đánh giá cơ sở Công trình khoa học cấp Bộ Quốc phòng mang tên “Quan hệ quốc phòng Việt Nam - Cuba qua hồi kí của các nhân chứng lịch sử” với sự tham gia của các tướng lĩnh, các nhà khoa học đã diễn ra sáng 20/10 tại 84, Lý Thường Kiệt, Hà Nội do Thiếu tướng, PGS.TS Nguyễn Văn Chung giữ vai trò Chủ tịch Hội đồng khoa học. Với sự tham gia của Thiếu tướng, GS.TS Nguyễn Hồng Quân trong vai trò phản biện 1; Thiếu tướng, PGS.TS Vũ Văn Nhiên trong vai trò phản biện 2; Thiếu tướng, PGS.TS Nguyễn Vĩnh Thắng cùng các thành viên Hội đồng.
Thiếu tướng Lê Xuân Sang - Chủ nhiệm Công trình khoa học "Quan hệ quốc phòng Việt Nam - Cuba qua hồi kí của các nhân chứng lịch sử" báo cáo tại buổi đánh giá cấp cơ sở. Ảnh: PV
Ngày 7/11/2019 Bộ trưởng Bộ Quốc phòng có quyết định Số 5121/QĐ-BQP về việc điều chỉnh đơn vị chủ trì, cá nhân Chủ nhiệm công trình Khoa học thuộc Bộ hồ sơ “Lịch sử 60 năm quan hệ quốc phòng Việt Nam - Cuba” từ Cục Đối ngoại, Bộ Quốc phòng sang Cục Tuyên huấn, Tổng cục Chính trị. Theo đó Cục Tuyên huấn sẽ là đơn vị chủ trì thực hiện Công trình khoa học “Quan hệ Quốc phòng Việt Nam - Cuba qua hồi kí của các nhân chứng lịch sử”; thời gian thực hiện trong vòng 24 tháng (từ tháng 11/2019 đến tháng 11/2021). Cục Tuyên huấn và Cục Đối ngoại đã tiến hành các thủ tục bàn giao hồ sơ công trình theo đúng quy định, hướng dẫn của Cục Khoa học quân sự, Bộ Quốc phòng. Sau bàn giao, Cục Tuyên huấn đã báo cáo, đề xuất với Thủ trưởng Tổng cục Chính trị thành lập Ban Chủ nhiệm công trình KHXH&NVQS cấp Bộ Quốc phòng gồm 7 thành viên là các cán bộ thuộc Cục Tuyên huấn; Phòng Khoa học Quân sự; Tạp chí Văn nghệ Quân đội; Cục Đối ngoại, Bộ Quốc phòng. Chủ nhiệm công trình là Thiếu tướng Lê Xuân Sang - Phó Cục trưởng Cục Tuyên huấn, Tổng cục Chính trị.
Ngày 18/2/2020, Cục Tuyên huấn đã ban hành Kế hoạch số 478/KH-TH phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên trong Ban chủ nhiệm công trình, các phòng, ban và các đơn vị phối hợp thực hiện công trình “Quan hệ quốc phòng Việt Nam - Cuba qua hồi kí của các nhân chứng lịch sử”. Quá trình triển khai, thực hiện đã hiệp đồng chặt chẽ với Viện lịch sử Quân sự, Cục Đối ngoại, Bộ Quốc phòng, Tổng cục II, Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng, Cục Bảo vệ, an ninh Quân đội và đặc biệt là sự giúp đỡ của Bộ các Lực lượng vũ trang cách mạng Cuba trong việc cung cấp tài liệu, thẩm định nội dung, sưu tầm hình ảnh, tư liệu, sử liệu, hồi kí của các nhân chứng lịch sử có đóng góp quan trọng trọng quan hệ Quốc phòng Việt Nam - Cuba trong 60 năm qua.
Ban Chủ nhiệm Công trình đã triển khai nhiều hoạt động phục vụ nội dung nghiên cứu của công trình. Cụ thể, đã tổ chức 2 đoàn đi khảo sát, phỏng vấn các cựu chiến binh, cán bộ Việt Nam sinh sống tại các địa phương; thu thập tư liệu, số liệu, kết quả quá trình chuyên gia Cuba sang Việt Nam từ năm 1960 đến nay; đối chiếu hiện trường với kí ức nhân chứng tại địa bàn Hà Nội, Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh. Bên cạnh đó Ban Chủ nhiệm cũng đã đề xuất Bộ Quốc phòng cử1 đoàn đi khảo sát thực tế tại Cộng hòa Cuba với mục đích thống nhất với phía Cuba về đề cương và phương pháp thực hiện cũng thu thập tư liệu, số liệu; kết hợp trực tiếp gặp gỡ, phỏng vấn các cán bộ, cựu chiến binh Cuba, những nhân chứng lịch sử trong quan hệ quốc phòng giữa hai nước. Qua quá trình điều tra, khảo sát đã tiếp xúc, gặp gỡ 37 nhân chứng, thu thập được nhiều tư liệu, sử liệu; 46 ảnh tư liệu và các file ghi âm.
Nhóm biên soạn đã lên đề cương, tổ chức triển khai thực hiện công trình theo lộ trình, vượt qua những khó khăn chủ quan và khách quan để hoàn thiện công trình theo đúng tiến độ đã báo cáo Bộ Quốc phòng cũng như thống nhất với phía Cuba.
Tháng 1 năm 2020, Ban Chủ nhiệm Công trình đã tổ chức đoàn công tác tới Cuba để thu thập tư liệu, phối hợp thực hiện với phía bạn. Ảnh: PV
Nói về một số khó khăn khi thực hiện công trình, Thiếu tướng Lê Xuân Sang cho biết: “Đây là công trình có yếu tố quan hệ quốc tế, việc đi điều tra khảo sát gặp không ít khó khăn. Thành viên Ban chủ nhiệm công trình về cơ bản lần đầu tham gia nghiên cứu khoa học nên kinh nghiệm còn hạn chế. Trong quá trình tổ chức thực hiện là thời gian xảy ra dịch bệnh Covid-19 nên không đón được đoàn Cuba sang Việt Nam theo như kế hoạch; việc đi lại lấy tư liệu, kết nối, phối hợp với các cơ quan đơn vị cũng gặp nhiều trở ngại”. Tuy vậy, Ban chủ nhiệm công trình đã được Thủ trưởng Cục Tuyên huấn quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp; các phòng, ban của cục Tuyên huấn, trực tiếp là Phòng Văn hóa văn nghệ phối hợp tổ chức nghiên cứu thực hiện; sự hướng dẫn thường xuyên về nghiệp vụ của Cục Khoa học Quân sự; sự nhiệt tình giúp đỡ, hỗ trợ của Cục Đối ngoại, Viện lịch sử Quân sự, Cục bảo vệ an ninh quân đội, tổng cục II... và các chuyên gia, các nhà khoa học cùng sự nỗ lực của các thành viên Ban Chủ nhiệm Công trình, sau gần 2 năm triển khai nghiên cứu, Ban chủ nhiệm Công trình cơ bản đã hoàn thành các sản phẩm chính, sản phẩm trung gian theo kí kết hợp đồng với Cục Khoa học quân sự, phấn đấu hoàn thành công trình đạt chất lượng và các tiêu chí đề ra của một công trình khoa học cấp Bộ.
Trong quá trình thực hiện, Ban Chủ nhiệm Côn trình đã tổ chức 6 Hội thảo khoa học các cấp như: Hội thảo nội bộ Ban Chủ nhiệm công trình, Hội thảo xây dựng đề cương chi tiết, Hội thảo Bản thảo, Hội thảo nội dung hồi kí...; tổ chức dịch thuật hệ thống tài liệu tiếng Tây Ban Nha sang Tiếng Việt, biên tập hệ thống bài viết, phỏng vấn, ghi chép hồi kí của các nhân chứng lịch sử. Đã hoàn thành các sản phẩm như: Báo cáo tổng hợp kết quả nghiên cứu công trình (251 trang); Báo cáo tóm tắt kết quả nghiên cứu công trình (25 trang); Báo cáo vận dụng kết quả nghiên cứu công trình (41 trang); Báo cáo kiến nghị (18 trang); Báo cáo điều tra, khảo sát (55 trang); Bản thảo sách Tiếng Việt (289 trang); Bản thảo sách Tiếng Tây Ban Nha (299 trang) (đã gửi sang Cuba Tháng 9/2021); Kỉ yếu Hội thảo (168 trang). Bên cạnh đó, các thành viên Ban Chủ nhiệm công trình cũng đã viết và đăng tải các bài báo khoa học theo quy định, 2 bài đăng trên Tạp chí Quốc phòng toàn dân cùng 10 bài đăng trên tạp chí Văn nghệ Quân đội, đặc san Văn hóa Quân sự, báo Nhân dân, báo Nông nghiệp Việt Nam.
Buổi đánh giá cơ sở Công trình có sự tham gia của các tướng lĩnh, các nhà khoa học trong Quân đội. Ảnh: PV
Tại buổi thông qua nhiều tướng lĩnh, các nhà khoa học đã thống nhất đánh giá Ban chủ nhiệm công trình về cơ bản đã giải quyết được mục tiêu nghiên cứu của công trình, tập hợp được hệ thống nhân chứng phong phú, toàn diện, sắp xếp theo hệ thống khoa học, hợp lí. Từng là chuyên gia về Cuba, nguyên Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu chiến lược, Bộ Quốc phòng, GS.TS Nguyễn Hồng Quân đã góp ý một số điểm cần chỉnh sửa, hoàn thiện, bổ sung. Ông đánh giá Công trình là nguồn tư liệu quý trong quan hệ Việt Nam - Cuba, giúp nhân dân hai nước hiểu hơn về quan hệ quốc phòng, những câu chuyện sinh động và những bài học quý trong quan hệ quốc phòng giữa hai nước. Thông qua các thể hiện mang tính văn học, dưới những kỉ niệm, hồi ức, góc nhìn cá nhân của các nhân chứng để thể hiện mọi mặt về quan hệ quốc phòng giữa Việt Nam và Cuba suốt 60 năm qua, kể từ khi hai nước đặt quan hệ ngoại giao năm 1960. Thiếu tướng, PGS.TS Vũ Văn Nhiên, Chủ nhiệm Khoa Lí luận Mác - Lênin, Học viện Quốc phòng, đánh giá, những hồi kí của các nhân chứng thể hiện trong Công trình đã hài hòa được cái chung và cái riêng, bộc lộ được tâm tư tình cảm của con người để đưa ra một cái nhìn đa chiều về quan hệ quốc phòng giữa hai nước, hai Đảng, hai Chính phủ. Ông tin rằng đây sẽ là cuốn sách truyền cảm hứng cho các thế hệ người Việt Nam và Cuba, để tiếp tục duy trì quan hệ truyền thống tốt đẹp trong lĩnh vực quốc phòng. Đồng thời bác bỏ những xuyên tạc, bóp méo lịch sử về quan hệ Việt Nam - Cuba trên một số trang mạng. Thiếu tướng, PGS.TS Nguyễn Vĩnh Thắng, Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học xã hội và nhân văn Quân sự ghi nhận sự công phu, tâm huyết và cầu thị của các thành viên Ban Chủ nhiệm Công trình, ông đánh giá cuốn sách từ công trình là những lát cắt hồi kí của nhân chứng, thông qua các lát cắt ấy để rút ra quan hệ quốc phòng giữa hai nước.
Sau buổi đánh giá cấp cơ sở, Ban Chủ nhiệm Công trình sẽ hoàn thiện một số điểm theo góp ý để tổ chức đánh giá cấp Bộ. Ảnh: PV
Kết luận các ý kiến của Hội đồng khoa học, Thiếu tướng, PGS.TS Nguyễn Văn Chung cho rằng, Công trình đã đảm bảo cả tính pháp lí và đạo lí, vận dụng phương pháp và kĩ năng từ các lĩnh vực văn học, sử học, khoa học, nghệ thuật quân sự để thể hiện sáng tạo, có giá trị khoa học tốt cũng như có màu sắc riêng. Hiện công trình đã được dịch sang tiếng Tây Ban Nha và chuyển cho phía Cuba xem, cần lắng nghe những góp ý từ phía bạn cũng như thống nhất những nhận định, đánh giá thể hiện trong bản thảo cuốn sách sẽ xuất bản
Quan hệ quân sự, quốc phòng Việt Nam - Cuba là kết quả của tình hữu nghị keo sơn gắn bó giữa hai Đảng, hai Nhà nước và Nhân dân hai nước trong 60 năm qua. Đó là mối quan hệ mẫu mực, thủy chung, trong sáng có giá trị thời đại sâu sắc; là tài sản quý của hai Đảng, hai Nhà nước và hai dân tộc mà các thế hệ người Việt Nam và Cuba hôm nay và mai sau phải gìn giữ, phát huy.
Cuốn sách cùng tên từ kết quả thực hiện Công trình tập hợp các lát cắt hồi kí của các nhân chứng lịch sử sẽ giúp nhân dân, quân đội hai nước hiểu sâu sắc, toàn diện hơn về bối cảnh lịch sử có tác động, những kết quả nổi bật và những đóng góp thầm lặng của các cá nhân đối với mối quan hệ quân sự, quốc phòng Việt Nam - Cuba trong 60 năm qua, đồng thời góp phần bổ sung hệ thống tư liệu quý giá về quan hệ quân sự, quốc phòng giữa Việt Nam - Cuba; qua đó củng cố, tăng cường và thúc đẩy mối quan hệ này lên tầm cao mới trong thời gian tới.
P.V
VNQD