Sau khi án lệ “Roe v. Wade” bị Tòa án Tối cao Mĩ lật ngược, nghĩa là luật cho phép hợp pháp hóa phá thai không còn hiệu lực, các nhà xuất bản đã ghi nhận doanh số bán hàng cao hơn bao giờ hết của các tựa sách nói về phong trào phá thai và tự do sinh sản.
Các tựa sách nằm trong danh sách bán chạy bao gồm: cuốn hồi kí Happening của nữ văn sĩ người Pháp, Annie Ernaux, người đã được “cược” khá cao ở giải Nobel Văn chương 2021. Ngoài ra, các tựa sách khác: The New Handbook for a Post-Roe America (tạm dịch: Cẩm nang mới cho một nước Mĩ thời hậu phá thai hợp pháp) của Robin Marty, The Family Roe của Joshua Prager, Bodies on the Line: At the Front Lines of the Fight to Protect Abortion in America (tạm dịch: Ở tuyến đầu của cuộc chiến bảo vệ nạn phá thai ở Mĩ) của Lauren Rankin, và tuyển tập I Know What Best for You (tạm dịch: Tôi biết điều gì là tốt cho nước Mĩ) của Shelly Oria… cũng có sức hút trở lại.
HAPPENING: TÁC PHẨM ĐẦY KHÓ KHĂN CỦA ANNIE ERNAUX
Đôi khi không thể gọi tên những trải nghiệm khó khăn nhất trong cuộc sống chúng ta. Đó là trường hợp của Happening (nguyên tác L'Événement) của Annie Ernaux, tác phẩm được xuất bản lần đầu vào năm 2000, một năm sau đó thì được dịch sang tiếng Anh và chỉ mới tái phát hành ở Anh vào năm 2019. Cuốn tiểu thuyết bán hồi kí này nói về quãng thời gian phải đối mặt với việc phá thai của bà vào năm 1963, ở tuổi 23, khi đó là bất hợp pháp ở Pháp. Bộ phim chuyển thể mới đây của Audrey Diwan từ cuốn sách này cũng đã giành giải Sư tử vàng ở Liên hoan phim Venice 2021.
Hai tác phẩm của Ernaux đã được chuyển ngữ sang tiếng Việt.
Ernaux viết trong nhật kí của mình từ thời kì đó, rằng bà hiếm khi nào đề cập trực tiếp đến việc mang thai, và thường hay gọi cảnh huống này bằng “nó” hoặc “điều đó”. Trong phim, nhân vật chính Anne ám chỉ việc mình mang thai bằng cách nhìn vào bụng, chỉ vào “nó”, hoặc nói rằng mình chỉ bị ốm bởi các vấn đề phụ nữ. Anne hiếm khi thốt ra câu nói “Tôi đang mang thai”, vì nói thẳng ra là không khôn ngoan về mặt chính trị, cũng như từ phía cá nhân. Nếu bà giữ lại đứa trẻ, điều đó có nghĩa là ước mơ cho cuộc đời mình sẽ kết thúc; còn nếu quyết định phá thai bất hợp pháp, thì bà có thể đối mặt với một án tù - hoặc, nếu ca phẫu thuật thất bại, bà sẽ tử vong.
Giống như cuốn sách, phim của Diwan giới thiệu Anne là một sinh viên thuộc tầng lớp lao động đến từ một thị trấn nhỏ ở Pháp. Đối với Anne và những người bạn của cô, thành công ở cấp đại học có nghĩa là khả năng lên lớp. Anne là một học sinh xuất sắc và ước mơ của cô là được dạy văn một ngày nào đó, nhưng việc mang thai có thể phá vỡ kế hoạch này. Khi bác sĩ của Anne nói với cô rằng cô đang mang thai, cô cầu xin anh ta giúp đỡ làm điều gì đó; nhưng bị từ chối.
Trong những sự kiện diễn ra tiếp sau, có thể thấy rõ sự tuyệt vọng của Anne, và cuối cùng cô phải nhập viện do mất nhiều máu từ một ca phá thai được thực hiện một cách bí mật, trong căn hộ của một “faiseuse d'anges” (nghĩa đen: người sản xuất thiên thần, nghĩa ám chỉ: một phụ nữ đã thực hiện phá thai bất hợp pháp), người mà Anne được một người quen giới thiệu. Các bác sĩ tại bệnh viện có lẽ biết rằng Anne phá thai, nhưng trong một hành động thấu hiểu, họ cho rằng đó là một vụ sẩy thai, vì vậy cô đã tránh được việc bị truy tố.
Trong cuốn sách của Ernaux, việc phá thai trong quá khứ không thể tách rời với hành động viết lách hiện tại. Ernaux đã viết Happening rất lâu sau khi việc phá thai đã được hợp pháp hóa ở Pháp với việc thông qua Luật mạng che mặt vào năm 1975, nhưng bà cũng viết “qua câu chuyện này, thời gian đã bị cuốn theo vào trong hành động, và nó đang kéo tôi theo.”
Cả hai trải nghiệm, bà nói, đều bắt đầu như những nỗ lực ẩn giấu. Bà viết cuốn sách của mình trong bí mật, giống như khi đang cố gắng kết thúc thai kì sau cánh cửa đóng - nhưng khi cuốn sách được xuất bản, nó sẽ giống như cơ thể to ra và một lần nữa được hiển hiện phía trên bàn mổ, nơi tất cả mọi người đều có thể xem. Người ta có thể kết luận rằng thành công của Ernaux cũng giống với việc phá thai, khi thành công của việc sáng tác phụ thuộc rất nhiều vào lòng hảo tâm của những người khác.
Diwan kết thúc bộ phim bằng cách miêu tả Anne thời hậu phá thai, với cuộc sống ít nhiều vẫn như bình thường. Anne lại bắt đầu ôn tập cho các kì thi của mình, và cô ấy nói với một giáo sư rằng thay vì dạy học, giờ đây cô muốn trở thành nhà văn. Những người quen thuộc với Ernaux đều biết rằng bà ấy hóa ra là một người cực kì thành công. Năm 1984, Ernaux đã giành được một trong những giải thưởng văn học danh giá nhất của Pháp, Prix Renaudot, cho cuốn Một chỗ trong đời, kể về cuộc đời cha bà và được viết ngay sau khi ông qua đời. Tác phẩm của bà chủ yếu là bán tự truyện, nhưng nó cũng dần chuyển sang xã hội học và tự truyện, thách thức ranh giới của những thể loại viết về cuộc sống.
Nhà văn Annie Ernaux và cuốn hồi kí Happening của mình.
PHẢN ỨNG CỦA GIỚI XUẤT BẢN
Tất nhiên không phải tất cả các nhà xuất bản đều quan tâm đến việc lật ngược quyền hợp pháp tự do phá thai gần đây. Theo đó, Jonathan Karp, Giám đốc điều hành của một những công ti xuất bản lớn nhất thế giới Simon & Schuster, đã gửi một bản ghi nhớ ngắn gọn để các nhân viên của mình biết rằng công ti sẽ cho tải về hai tựa sách điện tử hoàn toàn miễn phí viết về tình trạng chia rẽ của nước Mĩ trong sự bất đồng chính kiến sau Dự luật này, và hi vọng tương lai sẽ tươi sang hơn.
Trong khi đó, như thường lệ, các hiệu sách độc lập theo định hướng nữ quyền/ công bằng xã hội đã trở thành nơi trú ẩn cho những người phản đối việc lật ngược dự luật phá thai - đặc biệt là ở các bang sẽ có ban hành luật chống phá thai nếu được thông qua. Một góc hiệu sách đã được sắp xếp để trưng bày các tựa sách đặc biệt, chủ yếu tập trung vào quyền phá thai hợp pháp và công bằng sinh sản.
Theo đó, hiệu sách Zenith ở Duluth, Minnesota đã ủng hộ 10 phần trăm doanh số tuần qua cho tổ chức Pro-Choice Minnesota, cho phụ nữ quyền tự do quyết định làm gì với cơ thể mình. Trong khi hiệu sách nữ quyền Women and Children First ở Chicago đã hợp tác với Quỹ Phá thai Chicago và đóng cửa sớm vào hôm thứ Sáu để nhân viên của họ có thể tuần hành phản đối. Hiệu sách Charis về nữ quyền độc lập lâu đời nhất ở miền Nam nước Mĩ giờ đây trở thành một nơi trú ẩn an toàn cho cộng đồng phản đối và làm mọi thứ có thể để cung cấp thông tin về cách phá thai an toàn và lành mạnh.
Gần trung tâm hơn, Phòng đọc Katonah ở Westchester, New York cũng đã huy động được 40.000 USD vào cuối tuần này để góp vào các chương trình dành cho sức khỏe phụ nữ và quyền sinh sản. Trong khi đó, những người bán sách tại A Room of One's Own cũng đã tạo ra một tạp chí miễn phí để phản đối mang tên: Accessible Abortion Forever: Resources for Folks After 24/6/2022 (tạm dịch: Phá thai là quyền vĩnh viễn: Sách tham khảo nguồn cho ai quan tâm sau ngày 24/6/2022). Với ấn phẩm này, họ sẽ chúng hoàn toàn miễn phí thông qua email nếu bạn muốn sao chép và phân phối tệp đó mọi lúc mọi nơi.
NGÔ MINH
VNQD