Là một đất nước đề cao tính duy mĩ, tại Nhật Bản, mọi sự vật hiện tượng dường như đều được cảm nhận qua lăng kính của Cái Đẹp, nhất là những điều đẹp đẽ đến rợn ngợp tâm hồn diễn ra trong một khoảnh khắc. Đó cũng là lí do - trong văn hoá truyền thống Nhật Bản - hình ảnh bông tuyết nhẹ bay (sasameyuki) trở thành một thi liệu quen thuộc với những áng thơ cổ điển, là biểu tượng của những hồ mơ, mỏng manh, của cái đẹp hiện tồn trong phút chốc. Sasameyuki đồng thời cũng là nhan đề gốc của bộ tiểu thuyết Mong manh hoa tuyết - sáng tác đánh dấu cho cuộc tái sinh ngoạn mục của Tanizaki Junichiro trên văn đàn.
Xuất hiện từ sớm trong giới văn chương Nhật Bản hiện đại, Tanizaki Junichiro được đánh giá là một gương mặt đầy tiềm năng và triển vọng. Trải nghiệm nhiều thể loại văn học khác nhau, từ truyện ngắn đến tiểu thuyết, suốt thời gian dài trong thời kì đầu cầm bút, ông để lại ấn tượng sâu đậm với độc giả bằng lối viết khoáng đạt, cởi mở rất Tây. Cái chất Tây ấy còn thể hiện qua cách chọn lựa đề tài táo bạo, lối xây dựng nhân vật nằm ngoài quy chuẩn truyền thống. Để rồi, sự trở lại cùng Mong manh hoa tuyết đã đánh dấu cho bước chuyển mình rất dũng cảm của chính nhà văn - bước chuyển mình làm nên một Tanizaki Junichiro thuộc về văn hoá và văn học Nhật Bản.
Nói Mong manh hoa tuyết là minh chứng cho sự tái sinh của Tanizaki trước hết là bởi sáng tác đem đến một ấn tượng mới về ông cho độc giả. Câu chuyện dài, được đánh giá như một bộ sử thi hiện đại của Nhật Bản đã khẳng định sự trưởng thành của một ngòi bút dạn dày kinh nghiệm. Sự trưởng thành đó không chỉ thể hiện trong việc tạo dựng một kết cấu tác phẩm hoàn toàn mới mà còn nằm ở cách nhà văn đã tài tình, khéo léo hơn để trung hòa những ý tưởng và cảm xúc của mình, tạo nên sự cân bằng cho tác phẩm. Không cần đến các nút thắt thít chặt để kéo căng mạch truyện hay những câu thoại gay gắt khiến không khí truyện thêm nghẹt thở, Mong manh hoa tuyết đúng như tên gọi của mình, sở hữu một cốt truyện nhẹ nhàng, mạch văn từ tốn. Tuy nhiên, điều đó chẳng những không làm mất đi sức hút, sự lôi cuốn của câu chuyện, ngược lại còn làm xuất hiện những khoảng lặng đầy thâm trầm trong từng lời văn - thiếu sót của Tanizaki trong những sáng tác đời đầu. Chính vì vậy, Mong manh hoa tuyết vương lại trong lòng độc giả cái miên man, bâng khuâng đầy gợi mở. Đó cũng là thành công đầu tiên của tác giả trong việc xây dựng tác phẩm “để đời” này.
Khác với một Tanizaki Junichiro đã từng ám ảnh với việc chạy theo những thứ tân thời, hiện đại từ phương Tây trong những câu chuyện cũ, Tanizaki của Mong manh hoa tuyết quay lại cùng sự trỗi dậy của ý thức dân tộc mạnh mẽ. Chính vì vậy, trong câu chuyện này, sẽ không ngoa nếu cho rằng mọi cái đẹp đẽ, tinh tế của văn hóa Nhật Bản đều lần lượt xuất hiện trong từng trang sách - vẻ rực rỡ không kém phần thanh lịch của những bộ kimono; âm thanh du dương của tiếng đàn shamisen và koto; vị ngon riêng biệt của những miếng cá hồi sống hoà với hương rượu shochu; sự độc đáo, hấp dẫn trong những vở tuồng Kabuki và sân khấu Noh,... Đó là chưa kể đến những ngày hội truyền thống được tổ chức đều đặn hằng năm hay cảnh sắc thơ mộng ở mỗi một miền đất... Có thể thấy, sau những say mê dành cho sàn nhảy Tây phương, rạp chiếu bóng cùng những bộ Âu phục thời thượng và sành điệu, nhà văn đã quay về với văn hoá cổ truyền trong Mong manh hoa tuyết. Ngay tại thời điểm xã hội Nhật Bản liên tục biến động cùng cuộc cải cách Duy tân và sự lộ diện dần dà những dấu hiệu của một cuộc chiến kinh hoàng, Tanizaki Junichiro đã chọn lựa trở lại cùng những điều xưa cũ, níu giữ vẻ đẹp của một thời vàng son quá vãng, gia cố cho cái sức sống của văn hoá truyền thống vốn đứng trước nguy cơ tàn lụi. Mong manh hoa tuyết chính vậy nên sẽ không chỉ là lời ai oán âm thầm của một gia tộc hết thời mà ẩn đằng sau đó, là nỗi bất an của cả một thế hệ, một đất nước trước dự cảm không lành về vận mệnh của mình trong cuộc loạn li sắp sửa.
NGUYỄN ĐỨC LAM THẢO
VNQD