Không nhiều nhà văn khiến việc công bố một tiểu thuyết mới lại trở thành tiêu đề trên báo chí toàn cầu được như Dan Brown. Hồi tháng 2 năm nay, tác giả người Mĩ của Mật mã Da Vinci đã tiết lộ Secret of Secret - phần thứ 6 trong loạt truyện phiêu lưu của Robert Langdon, sẽ được xuất bản vào tháng 9 này.
Trang web của Brown tuyên bố: "Nhà văn viết truyện li kì nổi tiếng nhất thế giới sẽ trở lại với cuốn tiểu thuyết tuyệt vời nhất của ông từ trước đến nay", hứa hẹn "một kiệt tác hấp dẫn, bất ngờ, khơi gợi suy nghĩ và mang đến sự giải trí cho độc giả theo cách mà chỉ Dan Brown mới có thể làm được". Đơn đặt trước bắt đầu đổ về, các hiệu sách đã chuẩn bị sẵn chỗ trên kệ cho cuốn sách chắc chắn sẽ trở thành best-seller ngay lập tức. Trong thế giới văn chương, việc một cuốn sách được quảng bá rầm rộ như vậy rõ ràng là một điều tốt, nhất là trong bối cảnh mà chúng ta liên tục được nghe nói rằng mọi người ngày càng đọc ít sách hơn.
Nhà văn Dan Brown.
Brown, 61 tuổi, từng là một nhạc sĩ và giáo viên toàn thời gian trước khi chuyển sang viết tiểu thuyết vào cuối những năm 1990. Ông đã viết 2 cuốn tiểu thuyết li kì (Pháo đài số, 1998 và Điểm dối lừa, 2001) nhưng không gây được tiếng vang lớn. Nhưng giữa hai cuốn sách, vào năm 2000, ông đã xuất bản Thiên Thần & Ác Quỷ. Đó là tác phẩm bí ẩn xoay quanh Robert Langdon - một giáo sư Harvard bị cuốn vào vụ án giết người khi một nhà vật lí bị sát hại mà manh mối duy nhất là từ "illuminati" được đóng dấu trên ngực anh ta. Langdon, một chuyên gia về biểu tượng học, được mời đến để điều tra.
Cuốn sách ban đầu không phải là một thành công lớn, tuy nhiên nó đã gây được tiếng vang muộn màng sau khi phần tiếp theo là Mật mã Da Vinci được đón nhận rộng rãi 3 năm sau đó, trở thành tác phẩm bán chạy mà mọi nhà văn đều mơ ước sở hữu. Trong tác phẩm này, Langdon một lần nữa vướng vào một vụ án nhưng lần này là ở Paris. Theo đó một người quản lí bảo tàng được tìm thấy đã chết trong bảo tàng Louvre với thi thể trần truồng được sắp đặt cẩn thận trên sàn nhà và xung quanh là một loạt mật mã khó hiểu khiến cảnh sát địa phương phải vò đầu bứt tai. Vi vậy mà Langdon cùng một nhà mật mã học xinh đẹp người Pháp tên là Sophie Neveu đã bắt đầu điều tra.
Những bài đánh giá ban đầu thường rất tích cực, nhưng cũng có lúc trái chiều. Tờ New York Times hết lời khen ngợi, gọi đây là "tác phẩm kinh dị trí tuệ và đầy phấn khích", trong khi Mark Lawson trên tờ The Guardian mô tả nó là "một tác phẩm nhảm nhí đến mức khó chịu". Người hâm mộ Brown nhanh chóng trở nên đông đảo, và 3 cuốn nữa trong loạt truyện Robert Langdon cũng được nối gót: Biểu tượng thất truyền (2009), Hỏa ngục (2013) và Nguồn cội (2017). Đến nay, tất cả đã bán được 250 triệu bản - một con số rất lớn.
Các tác phẩm của Dan Brown.
Thành công tất nhiên sinh ra khinh miệt. Luôn là như vậy. Nhưng đây là một trường hợp hoàn toàn khác. Năm tháng trôi qua và có ngày càng nhiều sách về Langdon được xuất bản. Dan Brown không còn bị khinh miệt nhiều như trước mà thay vào đó là giễu nhại công khai. Các nhà phê bình – cả chuyên nghiệp lẫn trực tuyến – liên tục châm biếm những tình tiết bất ngờ và lối hành văn lộn xộn của ông. Mặc dù đúng là những nhà văn thành công không tưởng thường bị soi xét kĩ hơn người đồng nghiệp kém vang danh hơn, nhưng chưa từng có ai thực sự nghi ngờ khả năng viết lách của JK Rowling, James Patterson, Lee Child hay thậm chí EL James - tác giả của bộ 50 sắc thái.
Bản thân tác giả có thể thản nhiên và không bận tâm đến những lời chế giễu như vậy, nhưng Dan Brown thỉnh thưởng cũng đáp trả những lời chỉ trích. Ông nói: "Tất nhiên chúng ta đều phải giả vờ như không đọc các bài đánh giá hoặc không quan tâm đến chúng. Thực tế là anh muốn mọi người yêu quý những gì mình viết và khi điều đó không xảy ra - khi anh đọc một bài đánh giá - chắc chắn, đặc biệt là ở [Anh] đã có một số bài đánh giá khá gay gắt - anh chỉ cần cười và nói rằng, được rồi, rõ ràng là người này không cùng gu với tôi. Đến một lúc nào đó, anh sẽ vượt qua được chuyện đó và bỏ ngoài tai những lời chỉ trích." Ngoài điều đó ra, ông cũng có những người ủng hộ nhiệt thành. Kate Mosse - tác giả và người sáng lập Giải Women’s Prize for Fiction chia sẻ "Tôi nghĩ đôi khi trong giới sách vở có sự liên tưởng sai lầm rằng nếu một cuốn sách bán chạy thì chắc chắn là nó không hay. Việc một cuốn sách như Mật mã Da Vinci được hàng triệu người đọc và nhiều người trong số đó sẵn sàng thừa nhận rằng mình đã không đọc tiểu thuyết kể từ khi đi học, là không ít”.
Bà lập luận tiểu thuyết của Brown “là những câu chuyện phiêu lưu tuyệt vời, hấp dẫn và hội tụ tất cả những yếu tố cần có ở một cuốn sách như vậy: một bối cảnh, một câu đố, nhiều nhân vật với những công việc thú vị, sự hồi hộp tuyệt vời và những tình tiết bất ngờ. Tôi nghĩ anh ấy đã hoàn toàn thành công trong những gì mình đặt ra và vì điều này, anh ấy nên được đánh giá một cách tương xứng.” Về việc liệu có phải vấn đề nằm ở chỗ cốt truyện của ông chứa đầy những điều vô lí về nhà thờ, tôn giáo và làm sao một người có thể dành nhiều thời gian chạy trốn mà không cần phải đi vệ sinh (!?) - Mosse có câu trả lời đặc biệt thuyết phục: "Vậy Moby-Dick có hợp lý không?"
Thành công vang dội của Mật mã Da Vinci đồng nghĩa với việc chuyển thể lên màn ảnh rộng là điều không thể tránh khỏi. Năm 2006, Ron Howard bắt đầu quá trình chuyển thể những cuốn sách của Brown thành phim phiêu lưu hành động. Tom Hanks theo đó được chọn vào vai Langdon, tuy vậy các phần phim đều gây thất vọng với những pha hành động nghẹt thở bị đè nặng bởi kịch bản quá phức tạp và kiểu diễn xuất hời hợt mà người ta thường thấy ở một bộ phim truyền hình dài tập chiếu ban ngày của Mĩ. Cả 3 phim đều có điểm trung bình 28% trên Rotten Tomatoes và việc tìm ra bất kỳ điểm tích cực nào để nói về chúng quả là thách thức. Tuy nhiên, các bộ phim này không hề là thảm họa phòng vé khi đều kiếm được tiền, nên việc chuyển thể The Secret of Secrets dường như là điều tất yếu ngay cả trước khi ra mắt.
Thông thường, thước đo thành công văn học đích thực nằm ở sức ảnh hưởng mà nó tạo ra sau đó trong toàn bộ bối cảnh văn hóa. Chẳng hạn nhiều năm sau Bridget Jones, người ta không thể nào cưỡng lại những bộ phim hài lãng mạn rập khuôn, trong khi Harry Potter đã làm mới cả thể loại tiểu thuyết dành cho thanh thiếu niên lẫn niềm đam mê phép thuật. Và rồi còn có cả sự nhại lại. Ví dụ, có vô số tác phẩm nhại lại 50 sắc thái của EL James. Vì tất cả những lí do nêu trên, Dan Brown đã chứng minh bản thân là một nhà văn có sức ảnh hưởng. Theo đó vào năm 2017, tờ The Spectator đã tổ chức một cuộc thi cho độc giả gửi một tác phẩm nhại lại nhiều tiểu thuyết của Dan Brown. Thậm chí một phiên bản mới của The Secretest Secrets cũng sẽ được xuất bản ngay trong tuần lễ ra mắt The Secret of Secrets “chính gốc”.
Cuốn sách là sản phẩm trí tuệ của nhà văn, nhà hài kịch Dan Bowman (cách chơi chữ ấn tượng làm sao!). Câu chuyện xoay quanh nhà mật mã học - Giáo sư Lawrence Lightwood và nhà sử học - Tiến sĩ Dolores Delgado trong hành trình tìm kiếm một tài liệu bí ẩn được giấu đâu đó trong tượng Nhân Sư ở Ai Cập. Bowman nói: “Đây không hẳn là một tác phẩm nhại lại cuốn sách mới của Dan Brown vì tôi chưa đọc nó. Thay vào đó, nó nhại lại - một cách nhẹ nhàng - loạt truyện Robert Langdon nói chung, phần lớn là vì tôi nghĩ loạt truyện này rất hợp để làm điều đó”. Được biết Bowman bắt đầu viết nó chỉ vài tuần sau thông báo trở lại của Brown, sau khi ý tưởng đã ấp ủ được một thời gian dài.
Vị này cho biết: “Tôi nghĩ sách của Dan Brown có sức hấp dẫn rộng rãi như vậy là vì chúng đề cập đến những chủ đề mà tất cả chúng ta đều có chút hứng thú: tôn giáo, kiến trúc, hội kín, thuyết âm mưu”. Và mặc dù không coi chúng là “văn học cao cấp”, nhưng Bowman khẳng định bộ truyện này “rất thú vị”. Và việc chế giễu cũng thú vị chứ? Ông gật đầu. “Tôi không gọi cuốn sách của mình là một bức tình thư gửi đến Dan Brown, nhưng chắc chắn nó là một lời tri ân.”
Kate Moss nói thêm: “Có rất nhiều nơi trên thế giới mà người ta không được phép đọc sách, nên bất cứ điều gì nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của sách và niềm vui đến từ việc đọc thì đều tuyệt vời. Khi cuốn sách mới của anh ấy ra mắt, sẽ có người ở mọi quốc gia trên thế giới cùng làm một việc: đọc sách. Tôi nghĩ điều đó thật thú vị. Nếu bạn không thích anh ấy thì đừng đọc nữa, hãy đọc thứ gì đó khác đi! Thật sự rất đơn giản. Thay vì tỏ ra cay nghiệt, tôi nghĩ chúng ta nên tôn vinh những cuốn sách đang được xuất bản và đến tay mọi người?"
LINH TRANG dịch từ The Independent
VNQD