. Ghi chép của Peter Madden - tác giả người Anh về Hà Nội
Tôi tìm được một quán cà phê nhỏ xinh dễ thương cách căn hộ tôi sống ở phố Hàm Nghi quận Cầu Giấy, Hà Nội khoảng 10 phút đi bộ. Một cái bánh mì ở đây khá to và có rất nhiều loại nhân, ăn kèm với đồ uống, tổng cộng chỉ mất không quá 60,000 VND, tức là dưới 2 bảng Anh theo thời giá của ngày hôm nay. Bánh mì là những ổ bánh thon dài và có vỏ giòn, đúng như loại bánh mì của Pháp đã du nhập vào đây từ thời Pháp thuộc. Người Pháp đến đây vào những năm 1850, thời điểm mà rất nhiều quốc gia châu Âu đang mở rộng tầm ảnh hưởng trên toàn thế giới, qua đó nô lệ hóa hàng triệu người bản địa. Tiếp sau đó là thời đại của chủ nghĩa tư bản, đạt đỉnh cao từ năm 1870 đến năm 1914. Khi ấy, Chiến tranh Thế giới thứ Nhất đã đánh dấu một bước ngoặt to lớn: bắt đầu quá trình phi thực dân hoá trên toàn cầu. Quá trình này càng được đẩy mạnh sau khi Chiến tranh Thế giới thứ Hai kết thúc. Việt Nam cuối cùng cũng thoát khỏi sự xâm lược của người Pháp sau chiến thắng Điện Biên Phủ nổi tiếng vào năm 1954, cuộc chiến kéo dài chỉ một vài tuần từ tháng ba đến đầu tháng năm. Người Pháp cuối cùng đã đại bại trước đội quân Việt Minh dưới sự chỉ đạo của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Một quán cafe nhỏ ở Hà Nội.
Tạm đặt các vấn đề tầm cỡ quốc gia và lịch sử sang một bên, chúng ta hãy trở lại với ổ bánh mì ngon tuyệt hảo và một loạt thức uống hấp dẫn ở Hà Nội. Với cái bánh mì cá nướng ngày hôm nay, tôi chọn trà hoa cúc hương lê để thưởng thức cùng. Tôi thích từ “trà” của người Việt, thực tế là tôi thích dùng từ “trà” hơn là từ tiếng Anh bản địa “tea” của nước Anh chúng tôi. Loại trà tôi đang uống trong quán cà phê nằm tại khu dân cư hạng sang này đúng là sự lựa chọn hợp lý nhất. Hàng cây bên đường tạo bóng mát cho con phố và giúp nó trông thật đẹp đẽ và dễ chịu với màu xanh lá cây. Màu xanh này luôn làm dịu mắt. Vỉa hè sạch sẽ không tì vết và mấy bụi cây xung quanh được cắt tỉa hoàn hảo theo kiểu Á Châu, bên dưới ánh tà dương mờ sương từ bầu trời tím hồng và ánh vàng nâu lung linh của đất, phai nhạt dần sau vài cửa hàng mới mở và mấy toà nhà cao tầng bên kia đường. Nhìn lên cao, tôi chợt nhớ về người Pháp. Vẫn còn nhiều dấu vết của kiến trúc Pháp tại đây dù đã rất lâu kể từ năm 1954. Ở mấy toà nhà hoành tráng tại các quận trung tâm ở Paris thường có kiểu mái nhà ngắn lợp gạch ngói nghiêng nghiêng màu xám. Tôi đang nhìn thấy một mái nhà giống hệt như vậy, ngay đối diện với quán cà phê thú vị này, nằm trên đường Hàm Nghi duyên dáng.
Bây giờ trời đã chạng vạng tối. Đến lúc tôi phải về thôi. Cũng là lúc phải xịt thuốc muỗi, chúng thích da trắng hồng, còn tôi thì không thể để bị đốt ở bàn chân hay mắt cá chân. Sau khi bị muỗi đốt ở Ấn Độ một vài năm trước, tôi đã không cử động được bàn chân phải. Một bác sĩ nói rằng có thể là do khối u não, ông khác thì chẩn đoán là một cơn đột quỵ, rồi tôi còn phải kiểm tra xem có bị bệnh động mạch ngoại biên không. Thật nhẹ nhõm là tôi chẳng bị bệnh nào trong số đó cả. Con gì đó đã cắn tôi ở Goa và gây nhiễm độc phần chân dưới của tôi, làm tôi không thể nhúc nhích bàn chân phải. Khi đến Hà Nội lần trước, tôi gặp cảnh ngộ tương tự như vậy trong vài giờ và đã vội vã đi khám. Chuyện ấy lại xảy ra một lần nữa. Cho nên với tôi, việc tránh bị côn trùng đốt là ưu tiên hàng đầu.
Rời Hàm Nghi, tôi đi qua một con phố khá yên ắng nhưng sẽ dẫn ra một ngã tư cực kỳ đông đúc. Mấy tòa nhà chọc trời xám xịt hai bên đường như xích lại gần tôi, thậm chí giờ đây còn gần hơn nữa vì trời đã tối hẳn. Chân tôi bước nhanh hơn khi tới nút giao, tôi thấy nó giống như một cái tổ ong đầy những hoạt động náo nhiệt. Hoàn toàn trái ngược so với dòng chảy trật tự của cuộc sống nhàn hạ tại Hàm Nghi. Tiếng ồn tăng lên khi tôi nhìn thấy ngã tư ầm ĩ ken chặt xe cộ chen lấn ngay trước mặt. Giống như một thước phim trong bộ phim hành động, tôi như đi vào một thế giới khác, một thế giới đầy hỗn loạn và toàn những khung cảnh đáng kinh ngạc mà tôi chưa bao giờ nhìn thấy, chúng kích thích các giác quan của tôi trở nên nhạy bén. Màu sắc náo loạn đập vào mắt bạn ngay tức thì: nổi bật, sống động, đậm nét, mở rộng đồng tử của mắt bạn trong khi các giác quan khác đang vật lộn để tiếp thu mọi thứ, bị choáng ngợp trước cảnh quan, âm thanh và các loại mùi. Khói củi cháy bay lâng lâng, than nóng rực đỏ ánh cam trong các bếp lửa kim loại nhỏ đang toả ra mùi thơm của thịt chín, lấp đầy bầu không khí ẩm ướt buổi tối. Vô số xe máy tràn đầy năng lượng đang chạy điên cuồng như những nguyên tử, tăng rồi giảm tốc trong không gian chật ních giới hạn, đổ đầy các làn đường đang tiến đến nhau một cách hỗn loạn, cố chen lấn từng centimet đường nhựa mà không va chạm. Người thì tấp vào lề, dừng lại mua trái cây hay thịt cho bữa tối. Mọi người từ khắp nơi ùa ra, mua sắm, đi dạo, mặc cả, nói chuyện, hò hét. Sự sống bùng nổ tại nơi ngã tư này ập đến bạn như một mãnh lực tự nhiên. Các loại trái cây và rau củ nhiệt đới tươi rói bày thành từng chồng ngay ngắn trên mặt đường, đang được cân đong và đựng vào các túi nilon; các tảng thịt đỏ hồng bự chảng đang được cắt và thái nhỏ trên vài ba cái bàn kê bấp bênh trên mặt đường gồ ghề, xếp đầy những mõm lợn, móng giò, thịt ba chỉ, gà luộc, gà sống, mấy con gà bị nhốt trong lồng sắt đặt cạnh bàn đang chờ đến số.
Xa hơn một chút, có mấy cái xô đựng cá sống, cá chết, các loài có vỏ, cua, tôm tươi nhảy tanh tách, tép, mực và trai vỏ cứng, tất cả đều đang giành giật sự chú ý của đôi mắt tôi. Mê mẩn, tôi dừng lại để nhìn kĩ hơn, nín thở quan sát xem những chiếc hộp xốp trắng này đựng cái gì. Thăm thú khu chợ sầm uất, phong phú này là một trải nghiệm khiến bạn cảm thấy mình đang sống và hiện hữu. Một cảnh chợ mà tôi mường tượng rằng, nếu như bỏ mấy cái xe máy ra, đã không hề thay đổi trong hàng thế kỉ. Giờ đây, cảnh quan truyền thống này đang tương phản mạnh mẽ với sự phát triển đô thị hiện đại. Điều đó biến Hà Nội thành một nơi vô cùng hấp dẫn để ghé thăm.
TRẦN QUỲNH HOA dịch
VNQD