Trong bộ phim Midnight in Paris kinh điển, đạo diễn huyền thoại Woody Allens đã cho nhân vật chính hiện đang sống trong thời hiện đại “xuyên không” về nước Pháp thập niên 1920 cùng những văn nghệ sĩ nổi tiếng. Khi mới ra mắt, chi tiết này đã khiến nhiều người bất ngờ vì thoạt nghe đó như câu chuyện cổ tích. Thế nhưng điều đó rồi sẽ xuất hiện trong tác phẩm Hiệu sách thất lạc nổi tiếng của Evie Woods.
Câu chuyện nữ quyền
Ra mắt năm 2023 và nhanh chóng trở thành hiện tượng xuất bản, Hiệu sách thất lạc gồm 2 mạch truyện: một lấy bối cảnh Paris, London và Dublin thập niên 1920 – giai đoạn hoàng kim của giới buôn sách hiếm; và gần một thế kỉ sau, vào thập niên 2020 tại Ireland. Trong đó 2 nhân vật chính Opaline và Martha đã lần lượt kể câu chuyện đời mình. Điểm chung của họ đều là những phụ nữ chịu nhiều áp chế từ đời sống gia đình lẫn xã hội, và đang nỗ lực một cách không mệt mỏi để thoát khỏi đó. Đây có thể nói là tác phẩm dành cho những ai yêu sách, từ đó tôn vinh sức mạnh của phụ nữ và nỗ lực vượt qua nghịch cảnh.
Ở mạch truyện đầu, Evie Woods đã dẫn người đọc ngược về một thế kỉ trước với một gia đình quý tộc Pháp trọng danh dự, nơi đàn ông trong nhà ra tiền tuyến phục vụ Thế chiến thứ nhất, trong khi phụ nữ ở nhà để chuẩn bị có một tấm chồng. Tuy vậy cũng như các nhân vật của 3 chị em Bronte, Jane Austen hay Virginia Woolf, Opaline không phải một người chấp nhận số phận mà mẹ và anh trai dành đến cho mình. Dành dụm tất cả số tiền bán được từ phiên bản David Copperfield từng được Charles Dickens đọc mà người cha quá cố dành tặng cho mình, cô đã mạnh mẽ phiêu lưu đến nước Anh xa xôi, mở đầu cho hành trình mới.
Hiệu sách thất lạc được đề cử giải Tác phẩm hấp dẫn tại giải Sách Anh 2024.
Có thể tại thời điểm hiện tại hình trình nói trên không có gì mới, nhưng hơn một thế kỉ trước, đây là nỗ lực vô cùng mạnh mẽ. Bằng sự đồng cảm đặc biệt, Evie Woods đã khắc họa được cảm xúc, tâm lí lẫn những biến chuyển tinh tế, từ mạnh mẽ, quyết tâm đến chần chừ, hoài nghi cũng như tuyệt vọng. Những làn sóng cảm xúc ấy dập dền, khiến Opaline không biết mình sẽ về đâu như đoạn độc thoại nội tâm: “Tuy không biết điều gì đang chờ đợi ở phía trước nhưng tôi biết rõ mình đã bỏ lại những gì phía sau. Mẹ tôi chắc chắn sẽ đau lòng, nếu không phải vì mất đi cô con gái thì nhất định là vì những lời đàm tiếu và tiếng xấu sẽ vây quanh gia đình tôi. Vì tôi mà hai người họ phải chịu hổ thẹn, nhưng tôi đâu còn lựa chọn nào khác. Hoặc là sự tự tôn của họ, hoặc tương lai của tôi, và tôi không thể - không đời nào – hi sinh bản thân để đáp ứng những kì vọng của họ”.
Trong khi đó một thế kỉ sau, Martha cũng phải trải qua những cảm giác tương tự khi đứng trước cuộc hôn nhân thất bại mà chờ đón cô thường trực là trận đòn roi của người chồng bạo hành chứ không phải tình yêu tràn ngập. Mạnh mẽ và quyết tâm trốn thoát, cô đến Dublin và may mắn được nhận vào làm quản gia cho madame Bowden – một nữ diễn viên già lão, từng có thời hoàng kim nhiều năm về trước. Cuộc sống của cô cứ thế trôi qua, nơi cô dần dần hít thở trở lại và biết nghĩ cho mình: “Cảm giác thật lạ khi được dành thời gian cho bản thân, trong túi có tiền, chẳng phải làm vừa lòng ai ngoài chính mình”. Sau đó cô gặp được Henry – một học giả truy tìm tiểu thuyết thứ hai của Emily Bronte, và rơi vào mối quan hệ lãng mạn nhiều cảm xúc.
Có thể thấy bằng những bước chuyển số phận, Evie Woods đã khẳng định sức mạnh nữ quyền khi họ mạnh mẽ dứt khỏi các thiết chế độc hại, từ đó làm lại đời mình. Trong hành trình đó, nỗ lực của họ cũng không đơn độc mà được nâng đỡ bởi rất nhiều người. Với Opaline là Sylvia – bà chủ của hiệu sách Shakespeare and Company – nơi đã cho cô chỗ làm khi mới chân ướt chân ráo đặt chân đến Pháp. Ngoài ra còn là cô bạn Jane mà sau nhiều biến cố sau này, Opaline vẫn sẽ coi đây là mỏ neo giúp mình vững tin. Trong khi với Martha là bà Bowden – người tuy miệng lưỡi cay độc nhưng luôn có mặt để giúp đỡ cô vượt qua khó khăn và những trở ngại. Qua đó nữ tác giả đã khẳng định sự tự chủ của người phụ nữ và những khả thể mà họ sở hữu
Những điểm nhấn thú vị
Ngoài chủ đề trên, Hiệu sách thất lạc cũng rất thú vị bởi cài cắm ở đó câu chuyện văn chương vô cùng lí thú. Tại đây ta sẽ gặp lại Ernest Hemingway và James Joyce trẻ trung đến với Shakespeare and Company. Ta sẽ bám theo hành trình khám phá cuốn tiểu thuyết thứ 2 của Emily Bronte thông qua câu chuyện của Henry và Opaline. Ngoài ra, những nhà văn từ cổ điển như Charles Dickens, Colette cho đến đương đại như Sally Rooney… cũng sẽ xuất hiện, đưa độc giả vào một không gian văn chương độc đáo, nơi các tác giả sống lại, di chuyển, tạo ra thế giới như mơ tương tự Woody Allens đã làm thành công trong Midnight in Paris. Chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn, Evie Woods cho biết: “Về bản chất, Hiệu sách thất lạc là câu chuyện dành cho những người yêu sách. Tôi muốn viết một cuốn sách nắm bắt được sự lãng mạn của những hiệu sách, khám phá sự kì diệu và hoài niệm mà tất cả chúng ta đều cảm nhận về những “thánh đường văn học” này. Và rồi chính những cuốn sách đầy hứa hẹn đó là lời mời gọi thầm lặng đến với những thế giới và cuộc sống khác.”
Evie Woods nhanh chóng cho thấy sức hút cá nhân với các tác phẩm kết hợp giữa lịch sử, tình cảm, huyền ảo và câu chuyện bản địa.
Tác phẩm cũng không đơn thuần mang tính lịch sử (như mạch truyện của Opaline) hay phản ánh hiện thực (theo chân Martha), mà còn đan cài nhiều phong cách văn chương thú vị. Ở đó có sự lãng mạn trong mối quan hệ giằng giai giữa Henry và Martha. Từ những người lạ có các vết thương giống nhau, họ đã vượt qua những trở ngại ban đầu để có thể sống đúng với con tim. Với câu chuyện sách vở cùng tình yêu lãng mạn, Hiệu sách thất lạc có phần tương đồng với Những kẻ mê sách – một hiện tượng khác của Emily Henry. Không quá khó thấy Evie Woods không vội vàng mà xây dựng câu chuyện của họ có độ chạm, độ chậm, từ đó mang đến sự chân thật mà không gượng ép.
Không dừng ở đó, là một cây viết Ireland, nữ nhà văn cũng mang vào đây những tình tiết riêng biệt của nền văn chương này. Đó là những chi tiết kì ảo được đan cài hợp lí, vừa mang đến sự bất ngờ, thú vị mà không quá sắp đặt. Tính phi thực này khoác lên màu sắc cổ tích cho câu chuyện, đem đến trải nghiệm đọc độc đáo. Ngoài ra lịch sử Ireland với “vết nhơ” xoay quanh trại mẹ và bé hay viện tâm thần cũng được tác giả tái hiện, nhắc lại một giai đoạn muốn quên nhưng không thể không đề cập, hi vọng từ đây lịch sử sẽ không tái lặp. Cùng với Small thing like these từng được đề cử giải Booker của Claire Keegan, Hiệu sách thất lạc có thể nói đã khám phá lịch sử, văn hóa, xã hội Ireland một cách sâu sắc và rất thú vị.
Ngoài ra, việc xây dựng hai mạch truyện song song cùng cách kể ngắn gọn, súc tích với nhịp độ nhanh cũng khiến tác phẩm trở nên thu hút, kêu gọi độc giả không ngừng lật trang. Evie Woods có thể nói đã rất thông minh để tạo ra những chi tiết hồi hộp, sau đó tạm dừng mạch truyện của nhân vật đó một cách ma mãnh, xen kẽ vào các ngôi kể khác, khiến cho người đọc bị cuốn hút vào. Đây có thể nói là thành công đặc biệt lớn, khiến cuốn sách tuy có dung lượng dày nhưng lại cuốn hút. Điều đó cộng với giải đáp cho những bí ẩn sau cùng, như vì sao mẹ và anh trai muốn đẩy Opaline đi xa khỏi mình, vì sao cô bị hãm hại... lại càng khiến ta không dứt ra được.
Từ những điều trên không quá bất ngờ vì sao Hiệu sách thất lạc lại lọt vào danh sách rút gọn ở hạng mục Tác phẩm hấp dẫn nhất năm tại giải Sách Anh năm 2024, cũng như đứng vị trí đầu bảng trong nhiều danh sách bán chạy của hàng loạt tạp chí và trang web lớn, tẩu tán hơn một triệu bản chỉ sau một năm ra mắt. Điều đó đến từ một nhà văn hiểu rõ tâm lí độc giả cùng việc dấn thân vào các chủ đề thú vị, kết hợp với tính bản địa Ireland độc đáo, qua đó ca ngợi sức mạnh của sách vở, người phụ nữ và gửi gắm nhiều thông điệp ý nghĩa.
MINH TUẤN dịch
VNQD