Độc tố clostridium botulinum đã được tìm thấy trong cơ thể nhà thơ vĩ đại người Chile khi ông qua đời vào năm 1973, chỉ vài ngày sau cuộc đảo chính quân sự bắt đầu.
Một trong những bí ẩn dai dẳng nhất trong lịch sử của nước Chile hiện đại cuối cùng cũng đã có lời giải đáp. Mới đây các chuyên gia pháp y đã xác định rằng nhà thơ người Chile từng đoạt giải Nobel - Pablo Neruda đã chết sau khi bị đầu độc bằng một chất độc cực mạnh.
Theo báo cáo chính thức, Neruda - người đã thành danh khi còn là một nhà thơ trẻ với tuyển tập Hai mươi bài thơ tình yêu và Bài ca tuyệt vọng - đã qua đời vì ung thư tuyến tiền liệt và suy dinh dưỡng vào ngày 23 tháng 9 năm 1973, chỉ 12 ngày sau cuộc đảo chính quân sự lật đổ chính phủ dân chủ của bạn ông, Tổng thống Salvador Allende đương nhiệm.
Nhưng một số người, trong đó có cháu trai của Neruda, Rodolfo Reyes, từ lâu đã luôn tin rằng ông bị sát hại vì phản đối chế độ độc tài mới chớm lúc bấy giờ của Augusto Pinochet hơn là bất cứ căn bệnh nào được đề cập trên.
Nhà thơ người Chile Pablo Neruda.
Mười năm trước, một thẩm phán người Chile đã ra lệnh khai quật hài cốt của nhà thơ sau khi tài xế cũ của ông, Manuel Araya, tiết lộ rằng từng có một lần Neruda đã rất kích động và gọi cho mình từ bệnh viện Santiago nơi ông đang điều trị để nói rằng mình đã bị tiêm thuốc vào bụng khi đang ngủ. Và rồi thực tế đã được kiểm chứng, khi nhà thơ qua đời chỉ vài giờ sau đó.
Các mẫu hài cốt của Neruda đã được gửi đến các phòng thí nghiệm pháp y ở bốn quốc gia để phân tích vào năm 2015. Chính phủ Chile cho biết “rất có khả năng một bên thứ ba” phải chịu trách nhiệm về cái chết của ông. Hai năm sau, một nhóm các nhà khoa học quốc tế cho biết họ “tin chắc 100%” nhà thơ không chết vì ung thư tuyến tiền liệt.
Hôm thứ hai, Reyes cho biết các xét nghiệm khoa học cho thấy độc tố clostridium botulinum có trong cơ thể chú mình khi ông qua đời, chứng minh cho giả thuyết ông thực sự bị “đầu độc” sau cuộc đảo chính. Kết quả phân tích của các chuyên gia sẽ được công bố trong những ngày tới.
“Bây giờ chúng tôi biết rằng không có lí do gì để clostridium botulinum tồn tại trong xương của ông ấy,” Reyes nói với hãng thông tấn Tây Ban Nha - Efe. "Điều đó có nghĩa là gì? Điều đó có nghĩa là Neruda đã bị sát hại thông qua sự can thiệp của các đặc vụ nhà nước vào năm 1973.”
Vi khuẩn tạo ra chất độc thần kinh gây ngộ độc này, được phát hiện trên một trong những chiếc răng được khai quật của Neruda vào năm 2017. Reyes cho biết, phân tích của các chuyên gia tại Đại học McMaster ở Canada và Đại học Copenhagen đã xác định vi khuẩn không thể tìm đường vào trong cơ thể Neruda từ quan tài hoặc khu vực xung quanh.
Reyes nói với Efe: “Chúng tôi đã tìm thấy được nguyên nhân giết chết Neruda và nó vẫn đang ở trong cơ thể ông. “Ai đã làm điều đó? Chúng ta sẽ sớm biết thôi, nhưng chắc chắn Neruda đã bị hãm hại.”
Lúc còn sinh thời, cuộc đảo chính do Mĩ hậu thuẫn của Pinochet mà sau đó Allende đã tự sát khi quân đội xông vào Dinh tổng thống, đã tàn phá Neruda và khiến ông lên kế hoạch lưu vong ở Mexico. Nhưng một ngày trước khi khởi hành đúng theo kế hoạch mà ông vạch ra, Neruda đã được đưa lên xe cấp cứu để đến bệnh viện ở thủ đô Chile, nơi ông được cho là đang điều trị bệnh ung thư và các bệnh khác.
Tuy nhiên, phiên bản chính thức của các sự kiện xung quanh cái chết của ông vẫn thường xuyên bị nghi ngờ. Gonzalo Martínez Corbalá, đại sứ Mexico tại Chile vào thời điểm xảy ra cuộc đảo chính, nói với Associated Press rằng ông đã nhìn thấy Neruda hai ngày trước khi chết và khi đó nhà thơ vẫn còn nặng đến hơn 100kg - mâu thuẫn với tuyên bố rằng ông đã tử vong vì suy dinh dưỡng bởi căn bệnh ung thư.
Tháng trước, Araya nói với AP rằng nếu Neruda “không bị bỏ lại một mình trong bệnh viện, họ đã không thể giết được ông ấy”. Người tài xế cho biết mình và vợ của Neruda, Matilde Urrutia, đang ở biệt thự của hai vợ chồng ông để lấy vali đi Mexico thì nhà thơ gọi điện, yêu cầu họ nhanh chóng quay lại bệnh viện.
Sau cái chết của Allende, Urrutia khẳng định rằng Neruda ngày càng bị kích động khi biết về những tội ác ban đầu của chế độ độc tài và chính nỗi thống khổ của cuộc đảo chính đã dẫn đến cái chết của chồng bà.
Buổi họp báo công bố cái chết của nhà thơ Pablo Neruda.
Cuộc điều tra kéo dài này đã vấp phải một số trở ngại, từ sự bất hợp tác của phòng khám nơi tiêm thuốc bị cáo buộc cho đến khó khăn trong việc tài trợ cho các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm nước ngoài.
Trong những năm sau cái chết của Neruda, phần lớn sự tập trung vào việc tìm kiếm một "bác sĩ Price" bí ẩn, người dường như đã trực tại phòng khám đêm đó. Tuy nhiên, không có đề cập đến bác sĩ trong hồ sơ của hiệp hội y tế Chile, và cuối cùng người ta suy luận rằng anh ta đã được tạo ra để ngăn chặn các cuộc điều tra.
Mặc dù được người bạn Gabriel García Márquez mô tả là “nhà thơ vĩ đại nhất của thế kỉ 20 trong bất kì ngôn ngữ nào”, danh tiếng của Neruda đã bị tổn hại trong những năm gần đây bởi những chi tiết về cuộc sống cá nhân của ông. Nhà thơ không chỉ tự nhận là kẻ cưỡng hiếp mà còn là một người đàn ông đã bỏ rơi người vợ đầu tiên và con gái mình, Malva Marina - người mắc chứng rối loạn thần kinh bẩm sinh và qua đời khi mới 9 tuổi.
Trong cuốn hồi kí được xuất bản sau khi ông qua đời, Confieso Que He Vivido (tạm dịch: Tôi thú nhận rằng mình đã sống), Neruda thừa nhận đã từng lạm dụng một phụ nữ Tamil từng là người hầu tại Ceylon khi còn là một nhà ngoại giao trẻ. Sau khi mô tả vụ lạm dụng, ông viết: “Cô ấy đã đúng khi coi thường tôi”. Lời thú tội hiếp dâm nổi lên gần 5 năm trước này đã khiến các nhà hoạt động nhân quyền phản đối nỗ lực đổi tên sân bay Santiago để vinh danh ông.
Phát biểu vào thời điểm đó, tác giả của cuốn tiểu thuyết nổi tiếng Ngôi nhà của những hồn ma và cũng là nhà vận động quyền phụ nữ Isabel Allende nói với The Guardian rằng, hành vi phạm tội có phần nhẫn tâm của Neruda tuy thế không làm giảm đi giá trị thực sự trong các tác phẩm của ông. “Tôi ghê tởm một số khía cạnh trong cuộc sống và tính cách của Neruda,” bà nói. “tuy nhiên chúng ta không thể bác bỏ di sản của ông. Rất ít người - đặc biệt là những người đàn ông quyền lực và có sức ảnh hưởng - cư xử một cách đáng ngưỡng mộ. Thật không may, Neruda là một người không hoàn hảo, vì tất cả chúng ta đều như vậy theo cách này hay cách khác.”
NGÔ THUẬN PHÁT dịch theo The Guardian
VNQD