Lucteam tiếp tục được giới nghề ghi nhận qua “Bạch đàn liễu”

Bạch đàn liễu là kịch bản của cố tác giả Xuân Trình viết năm 1972. Vở kịch đã được đạo diễn NSƯT Trần Lực dựng lại trong sân khấu Lucteam, sân chơi do anh sáng lập. Với muốn thổi một luồng gió mới cho sân khấu hôm nay, Lucteam đã có những tìm tòi, đổi mới cách diễn những mong đem đến cho khán giả những lối tiếp nhận mới từ những vở diễn trước đây của Việt Nam hay thế giới, và tiếp tục có những thành công với vở diễn này tiếp sau "Quẫn" của Lộng Chương. Bạch đàn liễu vừa được trao giải Vàng tại Liên hoan Sân khấu Thủ đô lần IV.

Bạch đàn liễu, dù đã có tuổi thọ hơn 50 năm và từng được NSND Đình Quang dàn dựng năm 1973, gây được tiếng vang lớn… Phiên bản Bạch đàn liễu của Lucteam vẫn giữ được những hồn cốt của tác phẩm gốc, nhưng đã có sáng tạo đột phá của trường phái ước lệ, mang chở được những nét đặc trưng của xã hội đương đại. Vở diễn có sự góp mặt của NSDN Trung Anh, và những nghệ sĩ trẻ Khuất Quỳnh Hoa, Minh Quân, Phương My, Ngọc Trâm, Hoàng Tùng... Đây cũng là một trong những vở điểm sáng tại Liên hoan Sân khấu Thủ đô lần IV vừa diễn ra.

NSƯT Lê Chức giới thiệu vở diễn "Bạch đàn liễu" tại Liên hoan sân khấu Thủ đô lần IV. Ảnh: Lucteam

Bạch đàn liễu, khắc họa lại cuộc sống của nông thôn miền Bắc những năm trước giải phóng, bối cảnh năm 1968, mang tiếng nói mạnh mẽ về quyền dân chủ của con người, vận động cải cách, chống lại nạn cường hào ở nông thôn. Cuộc sống của những người nông dân thấp cổ bé họng bị bóp nghẹt, đè nén bới chính quyền địa phương - điều nhức nhối ấy đã thôi thúc nhà viết kịch Xuân Trình đặt bút…

Câu chuyện xoay quanh gia đình ông bà Lượng, bên hai gốc bạch đàn được trồng bởi Độ (con trai ông Lượng) trước khi lên đường nhập ngũ bảo vệ Tổ quốc. Hai cây bạch đàn là hỉnh ảnh ước lệ, là hiện thân cho niềm mong mỏi của ông bà Lượng với con trai nơi tuyến đầu, là hình ảnh của Độ trong những nỗi nhớ của Liệu (người yêu Độ)… Và những vẫn đề nhức nhối, những mâu thuẫn đã xảy ra dưới gốc hai cây bạch đàn này.

Khi Độ được đơn vị tạo điều kiện xác minh lí lịch để kết nạp Đảng, Chủ tịch xã Quyền đã lợi dụng điều này để làm khó dễ và trả thù cá nhân cho những ác cảm với gia đình ông Lượng lâu nay. Hắn đã từng bước ép buộc ông phải tự nguyện cống nạp hai cây bạch đàn để làm nhà mới hứa hẹn giải quyết để Độ có cơ hội phấn đấu. Cuộc đấu tranh giữa những người trẻ như Liệu hay cô bí thư được khắc họa rõ nét mang những khát vọng của tác giả, mâu thuẫn giữa người nông dân với quan chức trong vùng và đặc biệt là mâu thuẫn nội tâm giằng xé được đẩy lên tột đỉnh: ông Lượng buộc lòng phải đốn hai gốc bạch đàn nhằm hối lộ cho tên chủ tịch xã để mong mỏi đổi về một sự bình yên cho gia đình.

Sự ngọt nhạt chết người của Chủ tịch xã Quyền đã dồn những người dân lương thiện vào đường cùng. Ảnh: Lucteam

Hôm nay, chúng ta đi xem Bạch đàn liễu của hơn 50 năm về trước mà vẫn thấy hiện hữu ngồn ngộn những con người của xã hội đương đại, những vấn đề thời sự mà ta có thể bắt gặp bất cứ ở đâu... Quyền, tay chủ tịch xã tưởng rằng sẽ mang lại sự yên bình cho người nông dân trong xã thì lại là một tên lưu manh với những mánh lới, lươn lẹo núp dưới gương mặt đạo đức giả; hắn hách dịch, tham lam, bóc lột một cách trắng trợn tài sản của nhân dân, ngay cả những người hàng xóm như vợ chồng ông bà Lượng, gia đình có con trai đang đi bộ đội.

Hắn là đại diện cho lớp quan chức thối rữa về nhân cách, thao túng bộ máy chính quyền địa phương, mang lại nhiều nỗi đau cho người khác và làm nên sự nhiễu nhương trong nội bộ lãnh đạo xã cũng như nhân dân. Gia đình ông bà Lượng chất phác, hiền lành nhưng lại là nạn nhân của nạn của bọn cường hào ác bá. Một cô Liệu dũng cảm, dám kiện cả chủ tịch xã, bất chấp con đường của cô sẽ gặp khó khăn. Một cô bí thư trẻ làm việc nghĩa hiệp luôn đứng về lẽ phải…

Tác giả còn nói lên sự thật đau lòng - bi kịch của những người tốt: ông Lượng, một người nông dân nghèo bị những thế lực của tay chủ tịch xã đẩy vào đường cùng rồi dần trở nên nhu nhược, nghe theo lời xúi bẩy của hắn. Nỗi đau của bà Lượng, khi bất lực không có cách nào để ngăn chồng mình đốn hạ hai gốc bạch đàn. Và ở cảnh kết của vở kịch, người xem không khỏi xót xa, ngậm ngùi - khi Độ và Liệu buộc phải chia lìa do hoàn cảnh sắp đặt…

Bạch đàn liễu không chỉ nói nên vẫn đề tham nhũng, lộng hành của đám quan chức đương thời mà còn có tính dự báo về thời cuộc, dự báo về thân phận con người. Tác giả Xuân Trình còn gửi gắm khát vọng và niềm tin về một tương lai công bằng tốt đẹp hơn qua hình ảnh của nhân vật Liệu, hay nhân vật bí thư đảng ủy xã Thanh chính trực, nhiều tâm huyết. Nên vậy, cho đến hôm nay, những tư tưởng mà nhà viết kịch Xuân Trình chạm tới vẫn còn nguyên giá trị.

Tình cảm và niềm hi vọng của ông bà Lượng đặt vào hai cây bạch đàn nhỏ dần bị hủy hoại và tuyệt vọng. Ảnh: Lucteam

Để làm mới vở kịch, NSƯT Trần Lực và ê kíp sản xuất đã thổi hồn vào vở diễn một cách mới mẻ, sáng tạo đột phá. Ngôn ngữ kịch ước lệ - biểu hiện đã được Trần Lực vận dụng triệt để, góp phần làm mới nhiều vở kịch cũ thời gian qua, tiếp tục phát huy tính hiệu quả ở vở diễn này. Bạch đàn liễu được rút ngắn kịch bản - chỉ diễn trong 80 phút, nhưng vẫn giữ nguyên cốt truyện và đặc biệt những giá trị tư tưởng vẫn còn nguyên vẹn. NSƯT Trần Lực đã chắt lọc những gì tinh túy, đặc trưng nhất của xã hội hôm nay để đưa vào tác phẩm, giúp cho khán giả đương đại đi xem cảm thấy thật gần gũi, quen thuộc và dễ tiếp nhận tác phẩm…

Đặc biệt, trường phái ước lệ - biểu hiện đã được thể hiện rõ qua cách bố trí sân khấu của Bạch đàn liễu. Sân khấu của vở kịch rất đơn giản không quá nhiều chi tiết, đạo diễn hướng người xem tập trung vào lời thoại, cách diễn xuất của diễn viên. Chỉ có hình tượng hai cây bạch đàn ở giữa sân khấu đã mang ý nghĩa biểu tượng, ước lệ cao, gợi mở cho người xem nhiều điều liên tưởng. Âm nhạc của vở kịch đều là nhạc cụ dân tộc được bố trí ngay phía sau nền sân khấu, tạo sự mới mẻ về nghệ thuật dàn dựng.

Bạch đàn liễu đã đem lại cho khán giả nhiều giây phút hài hước thư giãn và cũng đem lại nhiều suy ngẫm chua cay, xem chuyện hôm qua để chiêm nghiệm về thời thế hôm nay. Thành công của vở diễn cũng mang lại sức hút cho Liên hoan sân khấu Thủ đô lần thứ IV, giúp cho khán giả đến gần với sân khấu hơn. Vở diễn một lần nữa đánh dấu sự thành công của sân khấu Lucteam trong việc "hiện đại hóa" những vở diễn xưa.

Một số hình ảnh vở diễn:

Vai Chủ tịch xã Quyền đã được Hoàng Tùng lột tả thành công bằng tài năng diễn xuất.

Sự đau khổ của ông bà Lượng khi buộc phải đốn hạ hai cây bạch đàn liễu, vừa là tài sản, vừa mang giá trị tinh thần của gia đình.

NSND Trung Anh diễn đằm sâu, để lại nhiều day dứt với vai ông Lượng.

Độ (Minh Quân) khi trở về, tình yêu tan vỡ và hai cây bạch đàn kỉ vật đã bị đốn hạ.

NGUYỄN ĐỨC CẦM