Vào những ngày thu chớm đông tuyệt diệu của Hà Nội, còn gì tuyệt vời hơn khi được rong chơi, thả mình vào thế giới nghệ thuật đầy huyền bí, giàu cảm xúc của nghệ sĩ đương đại nổi tiếng thế giới Chiharu Shiota tại Trung tâm Nghệ thuật Đương đại VCCA.
Thủy triều cảm xúc (A Tide of Emotions) là triển lãm sắp đặt quy mô lớn bao gồm các tác phẩm được thực hiện hoàn toàn mới ngay tại VCCA. Trong đó, tác phẩm chính cùng tên với triển lãm phủ kín không gian rộng lớn của VCCA với mạng lưới chỉ đỏ – chất liệu tiêu biểu cho thực hành nghệ thuật của Shiota – kết nối với những chiếc thuyền gỗ được sắp xếp dưới mặt sàn. Đến với triển lãm, khán giả sẽ bước vào một không gian siêu thực, kết nối với một thế giới đầy ắp kí ức và cảm xúc.
Ở phía ngoài lối đi vào triển lãm, nghệ sĩ Chiharu Shiota có dựng nên một bức tường trắng như một biểu tượng đầy hấp dẫn thu hút những ai đi ngang qua. Bức tường ấy bà đặt tên là A long day – một ngày dài. Ở đó có chiếc ghế trống liên tưởng đến những người ta chẳng hề hay biết. Sắc trắng tượng trưng cho sự vĩnh cửu. Bằng sợi chỉ trắng, nghệ sĩ muốn tạo nên một mạng lưới kết nối, những đường thông tin đang lan rộng trong vũ trụ, kết nối con người với nhau. Mọi thứ đều có điểm kết thúc, nhưng vĩnh cửu mang một ý nghĩa mới cho sự tồn tại của vạn vật và loài người. Và ngay cả cái chết cũng là một sự khởi đầu mới, không phải là kết thúc…
Bước qua lối vào, chúng ta sẽ như chìm trong một đại dương ngập tràn chỉ đỏ. Tác phẩm sắp đặt này miêu tả hành trình của chúng ta trong suốt cuộc đời. Hình ảnh con thuyền trong suy nghĩ của Shiota tượng trưng cho các khía cạnh của cuộc sống. Chúng chuyên chở người và đồng thời chuyên chở cả thời gian. Những con thuyền cổ của Việt Nam đã gom góp bao kí ức và trải nghiệm của quá khứ. Tác phẩm sắp đặt biểu tượng hoá hành trình của chúng ta trong cuộc sống, đồng thời gắn kết quá khứ với hiện tại. Bất kể vật thể nào cũng được bao quanh bởi con người, chúng cũng hấp thụ chính những trải nghiệm và kí ức của con người.
Trong đời sống chúng ta thường theo đuổi vạch kẻ rõ ràng, không phiền toái lo toan, đánh dấu bởi nền tảng văn hoá và giáo dục, nhưng chúng ta đã đánh mất đi mục đích thật sự của mình. Chúng ta muốn đến đâu đó nhưng chẳng tìm được phương hướng. Chúng ta giăng buồm vào những ngày sóng lặng và những ngày giông tố, những con thuyền mang theo hoài bão và ước mơ. Chúng ta cần sức bền, ý chí kiên định để tìm đường và chấp nhận sự bất định của cuộc hành trình.
Có truyền thuyết Nhật Bản kể lại rằng, khi một đứa trẻ sinh ra, người ta sẽ thắt một sợi chỉ đỏ quanh ngón út của đứa trẻ và buộc vào đứa trẻ khác. Họ tin rằng những đứa trẻ này sẽ gặp nhau vào một thời điểm nào đó và đóng vai trò quan trọng trong cuộc đời của nhau. Chúng không định sẵn để trở thành người yêu, mà hơn hết, là tác động đến đời sống của nhau, cùng nhau làm nên lịch sử. Chắc hẳn, tất cả chúng ta đều được kết nối. Nó không phải những kết nối hữu hình có thể dễ dàng nhìn thấy được. Nó như những mạch máu gợi nên sự gắn kết rất người. Các sợi chỉ đỏ đan xen, quấn rối vào nhau như những mối quan hệ xã hội, như việc chúng ta không thể chối bỏ được việc kết nối với những người khác đi qua cuộc đời.
Khi bước trong không gian ngập tràn sắc đỏ của Thuỷ triều cảm xúc, tôi vô cùng ấn tượng bởi những cảm xúc mà nó mang lại. Và có lẽ như lời diễn giải của tác giả về triển lãm, thì 100 người xem sẽ có 100 diễn giải khác nhau. Nghệ thuật hay ở chỗ tự nó luôn mang những giá trị và qua thời gian, qua mức độ tiếp cận, những giá trị ấy không ngừng được diễn giải, được cảm nhận và gia tăng theo sự cảm thụ của người yêu nghệ thuật.
Chiharu Shiota nằm trong số những nghệ sĩ đương đại tài năng và thành công nhất trên thế giới hiện nay, đã có tác phẩm trưng bày ở nhiều bảo tàng và triển lãm danh tiếng ở các khu vực. Đặc biệt, cô từng được chọn làm nghệ sĩ đại diện cho Nhật Bản tham gia Venice Biennale (năm 2015), triển lãm quốc tế uy tín và lâu đời nhất được tổ chức 02 năm một lần tại Venice, Ý. Chiharu Shiota nổi danh với các tác phẩm sắp đặt quy mô lớn hết sức ngoạn mục và kỳ công, được đan kết tỉ mỉ và khéo léo từ hàng trăm nghìn sợi chỉ, thường chiếm trọn không gian.
Để có được triển lãm của một nghệ sĩ đương đại hàng đầu như Chiharu Shiota, VCCA đã mất 4 năm để chuẩn bị. Chiharu cũng sang Việt Nam để khảo sát không gian trưng bầy đồng thời dành nhiều thời gian tìm hiểu về văn hoá, lịch sử bản địa để triển khai ý tưởng. Cách bà lấy cảm hứng từ biển của một đất nước có chiều dài bờ biển 3.260km như Việt Nam thật xác đáng. Theo đó, VCCA đã phải về các làng chài ở Thái Bình, Quảng Ninh, Hải Phòng... để mua hơn chục chiếc thuyền cũ của ngư dân. Những chiếc thuyền đã trải qua hàng trăm cuộc ra khơi bắt cá, chịu nhiều sóng gió, bão giông và những dịp khoang thuyền đầy cá đã mang lại hồn cốt cho triển lãm, ngay cả khi những chiếc thuyền không phải lênh đênh ra khơi đánh cá nữa.
Một container chở len chuyên biệt từ Nhật Bản cùng 15 chuyên viên nước ngoài và 40 tình nguyện viên là hoạ sĩ, sinh viên các trường mỹ thuật... đã làm việc không ngừng nghỉ trong suốt một tháng ròng để biến không gian VCCA có diện tích 4000m vuông trở nên thật nhỏ bé trong thuỷ triều đỏ.
Các tác phẩm của Shiota là sự hội tụ vẻ đẹp của cả hình thức và nội dung, vừa gây ấn tượng mạnh mẽ về mặt thị giác, vừa chất chứa vô vàn tầng lớp ý nghĩa sâu sắc bên trong. Triển lãm “Thủy triều cảm xúc”, với thông điệp mang tính phổ quát và ý nghĩa nhân văn sâu sắc, sẽ trở thành một điểm đến nghệ thuật quan trọng và ý nghĩa dành cho tất cả công chúng khán giả, giúp mở ra những góc nhìn mới mẻ đa chiều đối với thế giới và cuộc sống.
Triển lãm diễn ra từ ngày 4/10/2023 đến ngày 30/3/2024 tại Trung tâm Nghệ thuật đương đại Vincom (VCCA) B1-R3, Vincom Mega Mall Royall City, Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội.
* Dưới đây là một số hình ảnh của triển lãm:
BÌNH NGUYÊN
VNQD