Ban giám khảo cho biết danh sách dài của giải Booker Quốc tế năm nay báo hiệu “sự bùng nổ” thứ 2 của tiểu thuyết Mĩ Latinh với 1/4 số tác giả được đề cử là người Nam Mĩ, đến từ các quốc gia như Argentina, Venezuela, Brazil và Peru.
Nhà thơ người Argentina - Selva Almada, nhà văn Venezuela - Rodrigo Blanco Calderón, nhà văn Brazil - Itamar Vieira Junior và nhà báo người Peru - Gabriela Wiener đều lọt vào danh sách dài, ghi nhận những tiểu thuyết và tập truyện ngắn hay nhất từ khắp nơi trên thế giới được dịch sang tiếng Anh và xuất bản ở Anh hoặc Ireland trong năm vừa qua.
Những tác giả nổi bật góp mặt vào danh sách năm nay.
Theo đó “sự bùng nổ” đầu tiên trong văn học Mĩ Latinh xảy ra vào những năm 1960 và 1970, khi một nhóm tiểu thuyết gia từ lục địa này trong đó có Gabriel García Márquez, Mario Vargas Llosa, Carlos Fuentes giành được sự yêu thích của độc giả trên toàn thế giới.
Theo Fiammetta Rocco – đại diện của tổ chức Booker, danh sách dài năm nay gồm những cuốn sách “nói về lòng dũng cảm, lòng hảo tâm, tầm quan trọng sống còn của cộng đồng và tác động của việc đứng lên chống lại chế độ chuyên chế”. Ông cũng nói thêm: “Mặc dù một số tác giả và tác phẩm của họ có thể không quen thuộc với độc giả nói tiếng Anh, nhưng họ vẫn được chào đón ở đất nước mình.”
Chẳng hạn The Details của Ia Genberg từ khi ra mắt đã ngay lập tức trở thành cuốn sách bán chạy ở Thụy Điển và đã bán bản quyền cho hơn 29 vùng lãnh thổ trên toàn thế giới. Trong khi đó Andrey Kurkov lại không lạ gì với từ “hiện tượng”, khi cuốn tiểu thuyết Death and the Penguin ra mắt vào năm 1996 của ông đã được dịch sang 30 thứ tiếng. Ít nhất có 3 tác giả trong danh sách này được giới truyền thông mô tả là những nhà văn vĩ đại nhất còn sống ở quê hương họ, gồm Kurkov, Ismail Kadare và Hwang Sok-yong.
Năm nay có 10 ngôn ngữ xuất hiện trong danh sách dài, gồm 3 tác phẩm tiếng Tây Ban Nha, 2 tiểu thuyết Ý. Các ngôn ngữ khác gồm tiếng Thụy Điển, Đức, Albania, Bồ Đào Nha, Hà Lan, Hàn Quốc, Ba Lan và Nga.
13 tựa sách trong danh sách dài của giải Booker Quốc tế 2024.
Nhà văn Albania Ismail Kadare – người từng chiến thắng giải Man Booker Quốc tế đầu tiên vào năm 2005 với cuốn Viên tướng của đạo quân chết, năm nay cũng trở lại với A Dictator Calls do John Hodgson dịch. Về tác phẩm này, ban giám khảo khen ngợi nó đã “khám phá sự căng thẳng giữa các chính trị gia độc tài và những nghệ sĩ sáng tạo”, và mô tả nó là “cuộc tìm kiếm sự thật một cách dứt khoát từ nơi không thể tìm thấy được sự thật nào”. Nếu giành chiến thắng, Kadare sẽ trở thành nhà văn đầu tiên 2 lần chiến thắng giải Booker Quốc tế.
Ngoài Kadare, cũng có 3 tác giả khác từng lọt vào danh sách dài tại giải thưởng này. Họ là Andrey Kurkov - lọt vào danh sách dài năm ngoái cho Jimi Hendrix Live in Lviv, Hwang Sok-yong vào năm 2019 cho At Dusk và Jenny Erpenbeck vào năm 2018 với Go, Went, Gone.
Trong đó đề cử năm nay The Silver Bone: The Kyiv Mysteries của Kurkov lấy bối cảnh Kyiv bị chiến tranh tàn phá năm 1919. Ban giám khảo cho biết cuốn tiểu thuyết này “thấm nhuần cảm giác mỉa mai và phi lí quen thuộc của nhà văn người Ukraine”.
Trong khi Kairos của Erpenbeck là câu chuyện về hai người yêu nhau trong sự sụp đổ của CHDC Đức. Tiểu thuyết gia Hàn Quốc Hwang Sok-yong và các dịch giả Sora Kim-Russell, Youngjae Josephine Bae cũng được đưa vào danh sách cho cuốn Mater 2-10, kể về một thế kỉ lịch sử Hàn Quốc qua 3 thế hệ của một gia đình công nhân đường sắt.
Sự bùng nổ của các tác giả Mĩ Latin với 4 vị trí năm nay.
Nhà văn người Ý Domenico Starnone – người được đồn đại là tác giả “thực sự” đằng sau bút danh Elena Ferrante nhưng kịch liệt phủ nhận – cũng lọt vào danh sách đề cử với cuốn The House on Via Gemito, do Oonagh Stransky dịch. Ban giám khảo cho biết đây là “một cuốn tiểu thuyết tuyệt vời về vùng Naples và các vùng phụ cận, lấy bối cảnh trong và sau Thế chiến thứ hai”.
Những tác phẩm khác gồm Not a River của nhà văn Argentina - Selva Almada theo chủ nghĩa nữ quyền do Annie McDermott dịch, xoay quanh câu chuyện về một vùng nông thôn Argentina hẻo lánh. Nhà văn và biên tập viên người Venezuela - Rodrigo Blanco Calderón cũng được đề cử với Simpatía do Noel Hernández González và Daniel Hahn chuyển ngữ, lấy bối cảnh một cuộc di cư hàng loạt của những trí thức ra khỏi đất nước và bỏ lại thú cưng của họ.
Một đại diện khác đến từ Brazil là Itamar Vieira Junior cũng xuất hiện với Crooked Plow do Johnny Lorenz dịch, kể câu chuyện về những người nông dân nghèo khổ ở vùng nội địa Bahia của Brazil. Trong khi đó nhà văn Peru - Gabriela Weiner góp mặt cùng dịch giả Julia Sanches cho cuốn Undiscovered kể câu chuyện về chủ nghĩa thực dân thông qua cuộc sống của một gia đình tại đất nước mình.
Cũng nằm trong danh sách dài còn có White Nights của nhà văn Ba Lan Urszula Honek, gồm những câu chuyện liên kết với nhau xảy ra trong một ngôi làng nhỏ và What I'd Rather Not Think About của Jente Posthuma được dịch từ tiếng Hà Lan bởi Sarah Timmer Harvey, xoay quanh các vấn đề về tâm lí của con người.
Chủ tịch ban giám khảo Eleanor Wachtel cho biết đây là “những tác phẩm mang đến kí ức tuyệt vời về thời gian và địa điểm khác nhau... Chúng là tiếng nói phản ánh những góc nhìn và cách quan sát vô cùng nguyên bản. Bằng những phương thức diễn đạt hấp dẫn, đôi khi mang tính trữ tình, các tác giả đã mang đến cho độc giả cái nhìn sâu sắc - cùng những điều khác - về cách quyền lực thay đổi cuộc sống.”
Tác giả và dịch giả chiến thắng mỗi người sẽ nhận được 25.000 bảng Anh. Khi lọt vào danh sách rút gọn, mỗi người cũng sẽ giành được 2.500 bảng Anh. 6 cuốn sách lọt vào danh sách rút gọn sẽ được công bố vào thứ Ba ngày 9/4, trong khi cuốn sách chiến thắng sẽ được công bố tại một buổi lễ được phát trực tiếp vào ngày 21/5 ở London.
Danh sách này một lần nữa bị thống trị bởi các nhà xuất bản độc lập với con số 9, trong đó 2 nhà xuất bản Seven Stories Press và MTO Press là lần đầu tiên lọt vào đề cử. MTO Press là một doanh nghiệp xã hội có trụ sở tại Vương quốc Anh, chuyên xuất bản văn học quốc tế do tác giả nữ và phi nhị nguyên giới viết, với cam kết góp ít nhất 50% lợi nhuận cho nhiều mục đích xã hội khác nhau.
Ban giám khảo năm nay do nhà văn kiêm phát thanh viên Eleanor Wachtel làm chủ tịch. Các thành viên khác gồm nhà thơ Natalie Diaz, tiểu thuyết gia Romesh Gunesekera, nghệ sĩ William Kentridge và nhà văn, dịch giả kiêm biên tập viên Aaron Robertson.
LINH TRANG dịch từ The Guardian
VNQD