Ban giám khảo của giải thưởng văn chương danh giá năm nay đã không nhất trí khi quyết định chọn cuốn sách miêu tả một Ireland rơi vào chủ nghĩa toàn trị giành được chiến thắng cao nhất.
Tác giả Paul Lynch tại đêm trao giải. Ảnh NPR
Prophet Song (tạm dịch: Khúc hát tiên tri) xoay quanh một Ireland hư cấu trong tương lai gần rơi vào chủ nghĩa toàn trị, sau đó là cuộc nội chiến khiến nhiều gia đình phải chạy ra khỏi đất nước. Nhân vật chính là Eilish - một nhà khoa học và cũng là mẹ của 4 người con, giờ phải chèo chống gia đình qua cơn hoạn nạn, khi chồng cô - Larry, một thành viên công đoàn, bị bắt bất ngờ và mất tích bí ẩn.
Vào tối Chủ nhật 26/11, Esi Edugyan - tiểu thuyết gia và là chủ tịch ban giám khảo năm nay, nói rằng Prophet Song gây được tiếng vang bởi phản ánh các cuộc khủng hoảng đương thời, nhưng cuốn tiểu thuyết đã giành chiến thắng chỉ đơn thuần nhờ vào giá trị văn học của mình. Edugyan đã nói trong cuộc họp báo: “Đây điển hình là một thành công của cách kể chuyện đầy cảm xúc, dũng cảm và không khoan nhượng”.
Edugyan cho biết các giám khảo đã không nhất trí về quyết định của họ, thậm chí là sau 6 giờ tranh luận. Tuy nhiên cô cũng nói thêm, hội đồng cảm thấy rằng Prophet Song là người chiến thắng xứng đáng vì “nắm bắt được những lo lắng về chính trị và xã hội trong thời điểm hiện tại của chúng ta”.
Prophet Song, mà Grove Atlantic dự kiến xuất bản ở Bắc Mĩ vào ngày 12/12/2023 tới đây, đã đánh bại 5 tựa sách lọt vào danh sách rút gọn khác, bao gồm The Bee Sting (tạm dịch: Vết ong chích) của Paul Murray, Western Lane (tạm dịch: Làn đường phía tây) của Chetna Maroo và This Other Eden (tạm dịch: Một thiên đường khác) của Paul Harding. Các tiểu thuyết khác cũng lọt vào danh sách rút gọn là If I Survive You (tạm dịch: Nếu chúng ta tồn tại) của Jonathan Escoffery và Study for Obedience (tạm dịch: Bài học về sự tuân thủ) của Sarah Bernstein.
Cuốn tiểu thuyết Prophet Song chiến thắng giải Booker 2023. Ảnh The Booker Prize.
Lynch, 46 tuổi, một nhà phê bình phim, đã ra mắt tác phẩm văn học đầu tay vào năm 2013 là Red Sky in Morning (tạm dịch: Trời đỏ vào sớm bình minh), lấy bối cảnh thế kỉ 19, kể về một người Ireland trốn sang Mĩ sau khi phạm tội giết người. Các tiểu thuyết khác của ông bao gồm Beyond the Sea (tạm dịch: Ra khỏi biển cả), kể về hai người đàn ông mắc kẹt ngoài khơi, và Grace (tạm dịch: Ơn trên), lấy bối cảnh nạn đói ở Ireland. Katherine Grant, - nhà phê bình của The New York Times, cho biết Lynch có “một sự khao khát không hề giảm bớt với việc miêu tả những nỗi khổ đau”.
Nói về quá trình viết cuốn sách này, Lynch cho biết bản thân phải mất 4 năm, trải qua đại dịch rồi thời bình thường mới, qua hậu chứng Covid kéo dài và rồi khỏe lại. Con trai của ông, Elliot, cũng được sinh ra ngay trước khi bắt đầu viết, và khi bản thảo hoàn thành, thì cậu nhóc ấy đã biết đạp xe. Ông cũng nói thêm: “Tôi viết hầu hết 5 ngày một tuần, vài trăm từ cẩn thận mỗi ngày, thường cùng nghiên cứu trong lúc viết lách. Đó là một quá trình liên tục chỉnh sửa, vì vậy bản thảo đầu tiên sẽ luôn khá gần với bản cuối cùng”.
Ông cũng nói thêm “Tôi từng dành ra 6 tháng để viết một cuốn sách khác trước khi nhận ra mình đã nhầm đường, và hi vọng có bước đột phá. Rồi một ngày thứ Sáu nọ, khoảng 3 giờ chiều, tôi ngừng việc viết và nghĩ bản thân mình đã nhầm rồi. Sáng thứ Hai sau đó tôi sẽ quay lại và bắt đầu một cuốn sách mới. Tôi có thể cảm nhận được có thứ gì đó đang ẩn nấp ngoài tầm mắt nhưng tôi không biết nó có thể là gì”.
Cuốn tiểu thuyết này đã nhận được nhiều đánh giá trái chiều ở Anh và Ireland. Lucy Popescu trên tờ The Financial Times cho biết đây là “một cuốn tiểu thuyết giàu lòng nhân ái, hấp dẫn và hợp thời, buộc người đọc phải không ngừng suy ngẫm”. Trong khi Aimée Walsh, trên tờ The Observer, gọi nó là “một cuốn sách quan trọng cho thời hiện tại của chúng ta”.
Chia sẻ về cuốn sách này, Lynch cho biết: “Tôi đang cố gắng nhìn vào sự hỗn loạn của thời hiện đại: Tình trạng bất ổn ở các nền dân chủ phương Tây, vấn đề của Syria, quy mô của cuộc khủng hoảng người tị nạn và sự thờ ơ của phương Tây… Khi tôi chấp bút, cuộc xâm lược Ukraine thậm chí còn chưa bắt đầu. Tôi không thể viết trực tiếp về Syria nên tôi mang vấn đề này sang Ireland để mô phỏng nó.”
“Cuốn sách bắt đầu với một vấn đề mà Larry Stack đã phải đối mặt: làm thế nào để chứng minh rằng một hành động dân chủ không phải là một hành động chống phá nhà nước? Cuốn tiểu thuyết ngày càng phức tạp và phát triển theo logic không thể thay đổi. Nó bắt đầu đề cập đến nhiều thực tế chính trị cùng một lúc. Có một dòng trong cuốn The Crossing của Cormac McCarthy mà tôi đã tìm cách sử dụng làm lời đề từ, nhưng vì ông ấy không khỏe nên chúng tôi không thể xin phép xuất bản kịp thời, đó là: ‘Nhiệm vụ của người kể chuyện luôn không dễ dàng... Anh ta được yêu cầu chọn một trong số rất nhiều câu chuyện có thể kể lại. Nhưng tất nhiên đó không phải duy nhất. Trường hợp đúng hơn là làm nhiều cái trong một hình thức.’”
Nói về quyết định chọn lựa nhân vật chính là một phụ nữ, Lynch cho biết: “Nhân vật hiếm khi là sự lựa chọn đối với tôi. Họ bước ra khỏi bóng tối và yêu cầu được nói. Ban đầu tôi nghĩ Prophet Song có thể là một cuốn tiểu thuyết xã hội: tập hợp các nhân vật cùng lên tiếng nói về một gia đình. Nhưng rất nhanh cuốn tiểu thuyết này đã nói rằng không nên thế. Cuốn sách phải xoay quanh Eilish, chú ý đến đời sống ẩn giấu của những hành động tưởng là nhỏ nhặt, thế nhưng liên tục đặt ra câu hỏi: một cá nhân có bao nhiêu quyền tự quyết khi bị vướng vào một thế lực khổng lồ như thế? Về vấn đề đó, tôi coi cuốn sách siêu hình hơn là chính trị. Chúng ta ngày càng mất đi sự nhạy cảm khi nhìn thấy những sự kiện đau lòng như thế này trên các phương tiện truyền thông, và vì vậy tôi muốn khẳng định lại bằng tính hư cấu, để độc giả thấy tiểu thuyết có thể làm được những gì.”
Giải Booker với trị giá tiền mặt lên đến 50.000 bảng Anh (khoảng 1.5 tỉ VNĐ) được trao hàng năm cho cuốn tiểu thuyết hay nhất viết bằng tiếng Anh, và xuất bản ở Anh hoặc Ireland. Được thành lập vào năm 1969, những người đoạt giải trước đây bao gồm những tên tuổi khổng lồ như Hilary Mantel, Salman Rushdie và Margaret Atwood… Thế nhưng giải thưởng cũng được biết đến với việc giúp tạo ra các ngôi sao của nền văn chương. Chẳng hạn năm ngoái, Shehan Karunatilaka, một tiểu thuyết gia người Sri Lanka, đã đoạt giải cho Seven moons of Maali Almeida (tạm dịch: Bảy mặt trăng của Maali Almeida) với cuốn tiểu thuyết khảo sát những tổn thương trong cuộc nội chiến ở đất nước ông.
NGÔ THUẬN PHÁT dịch theo The New York Times
VNQD