Mảnh đất biển Harigaura kinh tế dần suy thoái do không thu hút được du lịch đã tồn tại mâu thuẫn giữa việc bảo vệ môi trường và khai thác tài nguyên ở tầng sâu đáy biển. Ngay trong thời gian xung đột lên đến đỉnh điểm, bất ngờ xảy ra án mạng của một thanh tra gạo cội, chính thức khiến đời sống yên bình tại đây đảo lộn. Và những đợt sóng mỗi lúc cuồn cuộn chảy đang dần cuốn theo toàn bộ con người Harigaura. Đặc biệt là gia đình chủ khu trọ Lục Nham Trang nơi cậu bé Esaki Kyohei đến tá túc vì hoàn cảnh bắt buộc cùng nhà vật lí học Manabu Yukawa, vì cuộc gặp gỡ, nói chuyện vô tình với Kyohei trên chuyến tàu đến Harigaura mà cũng lạc bước tới Lục Nham Trang.
Phương trình cuộc đời
Có thể nói, các tác phẩm của Higashino Keigo có thể mã hóa như những phương trình với vô số nghiệm đặt ra buộc con người phải thử và sai thể tìm được nghiệm tối ưu cuộc đời. Nhưng dù nhân vật có trải đủ khó khăn thử thách, chịu đau thương cả thể xác lẫn tinh thần để chọn được nghiệm duy nhất cho số phận, thì lương tâm, tâm hồn họ vẫn không ngừng dằn vặt. Mà Phương trình hạ chí, tiểu thuyết được đánh giá là một trong những tác phẩm “hiền” nhất Keigo xuất bản ở Việt Nam, cũng không nằm ngoài quy luật đã trở thành phong cách sáng tác chung của ông.
“Hiền” bởi tình tiết trong Phương trình hạ chí trôi qua có phần chậm rãi và Keigo tiên sinh cũng không quá “tàn nhẫn” với từng nhân vật, như chính các tác phẩm khác trong series về nhà vật lí học Manabu Yukawa. Nhưng dù “hiền” đến đâu thì giá trị nhân văn đằng sau góc khuất từng nhân vật, đằng sau đáp án cuối cùng của Phương trình hạ chí vẫn đủ để người đọc cảm thấy day dứt khi gấp lại cuốn sách gần 500 trang ấy.
Phương trình hạ chí do Nhã Nam giới thiệu, bản dịch của Mai Khanh.
Phương trình hạ chí, ngay chính tên tiểu thuyết đã gợi lên hàng loạt câu hỏi: Tại sao lại là “hạ chí”? Tại sao lại là “phương trình”? Và “phương trình hạ chí” phải chăng là một bài toán với các ẩn số x, y, z như bao tác phẩm trinh thám cổ điển khác mà theo từng bước giải, người điều tra sẽ đi tới đáp án - nghiệm thu cuối cùng? Hay vốn, Phương trình hạ chí, chỉ là một cách nói hình tượng, một biểu tượng ẩn dụ cho nội dung, tư tưởng Higashino Keigo gửi gắm?
Để rồi, trải đủ hơn 400 trang sách, người đọc nhận ra, Phương trình hạ chí cụ thể mà cũng đầy trừu tượng. Cụ thể bởi bối cảnh câu chuyện mở ra ở một vùng biển mang định danh Harigaura, đẹp nhưng hoang vắng ngay cả khi mùa du lịch vẫn diễn ra vào những ngày hạ chí - những ngày cuối cùng của tháng 8. Nhưng trừu tượng, vì phương trình ở đây, không phải là phương trình toán học, vật lí hay hóa học mà chính là phương trình của các kiếp người giữa ngày hạ chí nắng nóng như đổ lửa. Tại vùng biển tưởng chừng yên ả trào lên những đợt sóng dữ báo hiệu bão đến: nỗi đau quá khứ, sai lầm hiện tại có thể tạo vết thương vĩnh viễn cho tương lai... Vậy, làm sao để có thể giải được các phương trình phức tạp có vô số nghiệm nhưng người trong cuộc chỉ được phép lựa chọn một nghiệm duy nhất?
Bởi phương trình cuộc đời đâu thể thản nhiên kết luận vô số nghiệm rồi bỏ bẵng đấy. Ai cũng chỉ có một cuộc sống, một tương lai, lựa chọn đáp án, quyết định chọn nghiệm thế nào mà bước về phía trước sẽ mang yếu tố sống còn với một con người. Và... thời gian thì chẳng thể quay lại để ta giải lại phương trình, chọn lại nghiệm, thử và sai một lần nữa.
Cho nên, Narumi năm ba mươi tuổi sẽ mãi mang vết thương của 15 năm trước rồi đau thương, khắc khoải, mong chờ. Ông lão Senba với chọn lựa hi sinh sẽ sống mãi trong sự hối tiếc, cũng là nỗi dằn vặt khôn nguôi với những người ông yêu thương cùng ân nhân của ông. Ngay chính cậu bé Kyohei đang tuổi ăn tuổi chơi cũng phải đứng trước bài toán cuộc đời đầy khó khăn, nghiệt ngã.
Vì vậy, “Phương trình hạ chí” là hình ảnh biểu tượng cho phương trình chung vùng Harigaura trong một thời gian cụ thể. Song cũng là biểu tượng cho số phận con người luôn đứng trước các biến cố liên tiếp xảy ra buộc ta không ngừng giải bài toán cuộc sống để tìm nghiệm duy nhất. Phương trình cứ thế nối tiếp mãi chẳng ngừng, làm nên bài toán lớn mang tên cuộc đời. “Chắc chắn vấn đề nào cũng có lời giải đáp”. Từ sau cặp kính, Yukawa nhìn thẳng vào Kyohei. “Nhưng không phải lúc nào chúng ta cũng có thể tìm ngay ra đáp án ấy. Cuộc đời con người cũng vậy. Có lẽ rồi đây sẽ xuất hiện những vấn đề mà ngay lúc ấy chúng ta không thể đưa ra câu trả lời. […] Nhưng không cần phải sốt ruột. Bởi nhiều khi chúng ta cần phải trưởng thành hơn mới có thể đưa ra câu trả lời.”
Và cũng như bao tác phẩm khác của Higashino Keigo, Phương trình hạ chí không đơn thuần chỉ có một lớp nghĩa như vậy. Tựa cuộc đời, người ta không thể sống cho riêng bản thân mà phải đối mặt với các mối quan hệ xã hội cùng trách nhiệm cộng đồng. Vì thế phương trình cũng mở rộng thành các cấp bậc khác nhau.
Như bên cạnh cái chết của vị cảnh sát về hưu Tsukahara Masatsugu, câu chuyện quá khứ 15 năm trước được lật lại tạo nên xương sống cốt truyện cho Phương trình hạ chí là những vấn đề, từ nhỏ nhặt cá nhân đến vĩ mô xã hội. Mà vấn đề nào cũng có thể lập thành một phương trình khó để đưa ra lời giải thỏa đáng. Rằng làm sao cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường? Mối quan hệ giữa con cái với cha mẹ trong xã hội hiện đại và làm thế nào để trẻ em có thể phát triển trọn vẹn nhất?
Tất nhiên, không phải ở phương trình nào đặt ra, Keigo tiên sinh cũng đưa đến lời giải tối ưu. Đôi khi câu trả lời trên trang sách vẫn chung chung, mơ hồ. Song nếu đặt vào hoàn cảnh cụ thể trên trang viết thì câu trả lời đó lại hợp lí đến lạ. Bởi đáp án tác giả đưa ra tựa sự gợi mở nhiều chiều kích, toàn cảnh về con người, cuộc đời, tạo khoảng lặng cho mỗi độc giả, tự bản thân giải lấy phương trình cuộc đời để thu về một nghiệm thích hợp.
Tiếp nối series Thám tử Galileo và sự nghiệp sáng tác của Higashino Keigo
Ra đời vào năm 2011, xuất bản ở Việt Nam vào năm 2018, Phương trình hạ chí đến với độc giả trong bối cảnh các sáng tác của Higashino Keigo tưởng chừng đã trở nên bão hòa trên thị trường sách nói chung, ở thể loại trinh thám nói riêng. Bởi ngay chính series về thám tử Galileo - nhà vật lí học Manabu Yukawa, cả hai tác phẩm trước đó, Phía sau nghi can X và Sự cứu rỗi của thánh nữ đều là những trước tác tiêu biểu về cách Keigo khắc họa cá tính nhân vật cùng tạo dựng cốt truyện bất ngờ, chặt chẽ một cách xuất sắc.
Nhà văn Higashino Keigo.
Vì thế, đến Phương trình hạ chí, không tránh khỏi việc người đọc có sự liên tưởng, so sánh. Và với tư cách là đàn em của hai tác phẩm làm nên tên tuổi Thám tử Galileo, Phương trình hạ chí khó tránh khỏi lép vế ở mặt này hay mặt khác. Xét về tính bất ngờ, Phương trình hạ chí chẳng thể so được với Phía sau nghi can X. Thậm chí, độc giả còn thấy bóng hình của Ishigami dùng tài trí, hi sinh thân mình vì người mình yêu thương trong ba người đàn ông: Senba Hidetoshi, Shigeharu Kawahata và Sawamura Motoya. Xét về cốt truyện, hay tuyến nhân vật, Phương trình hạ chí cũng như thiếu sự cô đọng cùng những cá tính đặc sắc như Sự cứu rỗi của thánh nữ.
Nhưng đến cuối cùng, Phương trình hạ chí vẫn có sức hút riêng, một sức hút mà có thể gọi đó là sự trọn vẹn. Trọn vẹn từ tình tiết cho đến cách tác giả xây dựng nhân vật khi mọi điều ông gợi mở đều được khai thác triệt để qua những lời giải cho Phương trình hạ chí, và cả những tác phẩm khác của chính Higashino Keigo. Chẳng hạn câu hỏi lớn Keigo tiên sinh từng trăn trở trong Thánh giá rỗng: Tử hình có phải là hình thức răn đe bắt buộc với tội phạm sát nhân? Thì tới Phương trình hạ chí, Yukawa đã nói với Narumi: “Nhiệm vụ của cô là phải trân trọng cuộc sống của mình, hơn cả trước đây”. Như vậy, chẳng phải Higashino Keigo ngầm ám chỉ rằng, tòa án lương tâm của con người đôi khi còn ra những phán quyết đanh thép hơn cả ư? Và đôi khi, sống cho ra sống, sống để không phụ sự hi sinh của người khác còn khó khăn hơn cả cái chết.
Bên cạnh đó, còn là sự trọn vẹn trong cách tác giả xây dựng hệ thống nhân vật. Để dù không có những cá tính đặc biệt nổi trội thì mỗi con người ở Phương trình hạ chí đều là một sự xuất hiện có dụng ý, kể cả người mẹ gần như chỉ nghe thấy tiếng qua điện thoại của Kyohei.
Là một cái tên đã quá quen thuộc với độc giả yêu mến trinh thám nói chung, độc giả yêu mến trinh thám Nhật Bản nói riêng, các tác phẩm của Higashino Keigo mỗi lần xuất bản ở Việt Nam luôn có sức mê hoặc lớn với người đọc. Và Phương trình hạ chí cũng không phải là một cái tên ngoại lệ. Trước sự trọn vẹn về nội dung, sự hoàn mĩ về hình thức, tin rằng sau Phía sau nghi can X, Sự cứu rỗi của thánh nữ hay các tiểu thuyết ngoài series Thám tử Galileo như Bạch dạ hành, Ma nữ của Laplace, đây sẽ là một tác phẩm đủ để thỏa mãn độc giả, kể cả những ai cảm thấy các sáng tác sau này của Keigo đã hụt hơi.
MỌT MỌT
VNQD