Mùa xuân trên đỉnh núi
Có phải con về đó không
Thơi thới mây ngàn
Trùng trùng thung núi
Những đám mây hành quân qua mùa xuân
Có phải con gọi đó không
Giọng rền như tiếng cồng
Vang trên đỉnh gió
Ngọn Tày Vày hát khúc tráng ca mặt trời đỏ
Mẹ vẫn nghe vào mỗi bình minh
Có phải con cười đó không
Lấp lánh dưới mặt trời
Gương mặt rạng như núm chiêng đồng ngày hội
Mười tám tuổi
Ngời lên mùa xuân
Mẹ đợi con… nấm mồ không hài cốt
Mẹ nhớ con… bàn thờ không di ảnh
Mùa hội nào mẹ cũng khăn áo đi chín bản mười mường
Tìm những đứa con trai mười tám tuổi
Cánh tay vạm vỡ như cây nhò rừng
Gương mặt rạng như núm chiêng đồng
Giọng rền vang như tiếng cồng vọng từ vách đá
Ôi, bóng dáng con ở đó
Con của mẹ từ bao mùa xuân
Là mùa đầu tiên tròn tuổi làm trai bản
Biết hát khúc xường yêu gọi bạn
Biết khua tay rộn rã nhịp trống chiêng
Là mùa đầu tiên
Con mặc vừa chiếc áo của cha
Từ chiến trường gửi về cùng tờ giấy báo tử
Giữa hội mường chiếc áo làm bóng con xanh như
đại ngàn lộng gió
Con nắm tay mẹ khấp khởi chuyến hành quân…
Mùa hội này mẹ không còn xuống hết chín bậc thang
Ngón chân run bấu xiêu hơi gió
Chiếc gậy run trên bàn tay khô
Mẹ trở vào ngồi tựa voóng cửa
Nhìn lên phía ngọn Tày Vày
Đợi con về trong trắng muốt mây bay
Đợi con gọi trong rền vang cồng chiêng đỉnh núi…
Qua cửa voóng
Qua cửa voóng tôi thấy những mùa đi
Bông lau vừa tàn đông hóa kiếp thành tóc mẹ
Rễ cây nhò vừa qua lũ lốc đã mang hình hài những
ngón chân cha khô nẻ
Em tôi còn be bé
Bên kia đồi gùi gió đã còng lưng
Qua cửa voóng tôi thấy những lòng thung
Bàng bạc sương và đăng đắng khói
Cây ngô chưa đếm hết tuổi mình đã lụi
Dấu thuổng nham nhở đất nâu tìm mót củ mài
Qua cửa voóng tôi thấy những sớm mai
Mặt trời chưa nhen mặt người đã sấp lên mặt đá
Hạt lúa nảy mầm trong tiếng con chim lạ
Đợi mùa qua cửa voóng thơm vàng
Qua cửa voóng tôi thấy những vành trăng
Chưa kịp tròn trên trời cao đã khuyết mòn cuối núi
Chị cõng mùa xuân theo người mong ước gì mà vội
Lúc địu con trở về áo vá chất chồng đau
Qua cửa voóng tôi thấy những mùa sau
Cứ trôi đi như những mùa đã cũ
Cha vẫn giục mẹ mỗi ngày nhóm bếp lửa
Hong gió ướt lùa ngang thưng vách mái sàn nghiêng
Qua cửa voóng tôi chợt mơ một đêm
Mùa trôi đi theo mùa thơm tràn núi
Tiếng chày khua lẫn giọng người hát nối
Lũ chim ríu rít gọi mặt trời…
Lời ru trên những bầu ngực khô
Đứa này vẫn hình hài ma cớt(1)
Mau đưa nó về rừng thôi…
Tiếng ậu mo(2) như núi đổ
Lời ậu mo như sấm động
Sau cơn trở dạ cuối cùng
Mế không khóc không van, mắt ngập lên giông tố dại cuồng
Rú dài như con cầy trúng giáo
Chồm dậy ôm đứa con vừa lọt lòng còn nhơ nhếch máu
Lao xuống thang mế chạy
Liêu xiêu bóng gầy chìm vào bóng núi
Trên con dốc mòn khô bụi
Tan tác vết chân loang máu thẫm chân trời…
Bao mùa lay lắt trôi
Mế cứ đi khắp đồi khắp thung, khắp những mặt người
Gọi nghẹn lời, hỏi nghẹn lời …
Ở đâu con hỡi!
Tiếng mế vọng vách đá, đá núi cao vời vợi
Lời mế vẳng thung sâu, thung hun hút mây sầu
Mế lùi lũi đi nào biết sớm ngày hay canh thâu
Dấu chân tứa đau bốn bề rừng thẳm
Bao lần khụyu ngã trước những nhúm đất mang hình hài
nấm mồ bé bỏng
Bơ vơ trong hốc đá gốc cây
Chúng có còn ở đây…?
Ôi những đứa con chưa lần được ngậm bầu vú mẹ
Đã thành ma trong hình hài rách rưới kì dị
Đã thành ma sau tiếng khóc chào đời
Ôi những nấm mồ cút côi không khói hương giữa rừng hoang núi rậm
Cỏ lút dấu tang rồi mẹ biết tìm đâu nữa con ơi!
Hỡi con ma chất độc màu da cam
Lễ cúng nhà ta đã cạn, người nhà ta lòng thành
Xin vía lành đừng làm đau trẻ con vô tội
Đừng làm mế hóa điên trên những tiếng ru
Cha bao chiến trận hiên ngang trước quân thù
Chưa khi nào gục ngã
Mà không đứng vững mỗi lần mế trở dạ
Nước mắt đổ đầy dấu nạng
Lầy lội bước câm cha gục dưới bóng mình
Hỡi con ma chất độc màu da cam
Nỗi đau không đếm đo bằng sông dài núi rộng
Mà đo bằng cơn thèm một lần làm mẹ làm cha
cứ khắc khoải trũng sâu
thăm thẳm kiếp người.
“Ru ru ời rày…(3) con tảy con ơi!
Chiếc nôi rỗng chòng chành suốt bốn mùa rạc gió
Mế vừa khóc vừa cười vừa ru qua hết ngày này tháng nọ
Vào đêm tóc trắng bời bời mế vẫn mơ mình trở dạ
Vẫn bấm đốt ngón tay đếm chín tháng mười ngày
Lần bầu vú khô vờ lau giọt sữa đầy
Lắng tai vào vách đá chờ nghe tiếng con gọi vang mường cả
Mế à, cha ơi… vui ríu rít kiếp người!
--------
1. Ma cớt: những đứa trẻ mới sinh ra có hình hài kì dị, hoặc có những dấu hiệu bất thường thường bị người Mường (trước kia) gọi là ma cớt. Thứ ma quỷ quái về đầu thai vào người. Ma cớt không được nuôi mà sau khi sinh ra phải đem vào rừng chôn, bỏ.
2. Ậu mo: ông thầy mo, thầy cúng ma.
3. Lời mở đầu của những bài xường ru Mường.
VNQD