Là một trong những nhà văn đương đại nổi bật, được so sánh với Ngozi Amamanda Adichie, Toni Morrison, Doris Lessing… Zadie Smith là chủ nhân của hàng tá giải thưởng cũng như các cuộc tranh luận. Để bắt đầu bước vào thế giới của cô, ta phải đọc từ đâu? Tiểu thuyết gia Yara Rodrigues Fowler, người thừa nhận đã được “nuôi dưỡng” từ những tác phẩm của Zadie sẽ có những hướng dẫn hữu ích.
Mới đây vào ngày vào ngày 23 tháng 5 tại buổi dạ tiệc thường niên của tổ chức Văn bút nước Mĩ (PEN America), Zadie Smith đã được trao giải PEN/Audible Literary Service Award cho các tác phẩm “thu hút được nhiều độc giả và giúp chúng ta hiểu về thân phận con người theo những cách nguyên bản và mạnh mẽ nhất.” Smith là người trẻ nhất trong số những tên tuổi đã được vinh danh, bao gồm nhà văn đoạt giải Nobel 1993 Toni Morrison, Stephen Sondheim và cây bút nổi tiếng người Canada Margaret Atwood.
“Không thể giảm bớt tầm ảnh hưởng của Zadie Smith,” Ayad Akhtar, Chủ tịch PEN America, tuyên bố. “Cô ấy không chỉ là một trong những tiếng nói đột phá nhất của giới tiểu thuyết gia đương đại mà còn là một trong những bộ óc phê bình sâu sắc nhất của chúng ta. Ảnh hưởng của cô ấy dường như ngày càng sâu rộng hơn theo thời gian."
Zadie Smith đã tạo nên tiếng vang trong giới văn chương vào thời điểm chuyển giao thiên niên kì mới với cuốn tiểu thuyết đầu tay White Teeth (tạm dịch: Răng trắng). Kể từ đó, cô viết mọi thứ: từ truyện ngắn, thơ, tiểu luận cho đến kịch bản phim. Mới đây cô còn gây chú ý khi hát cùng Dàn nhạc giao hưởng, cũng như góp mặt trong album giành giải Grammy danh giá, We are của Jon Bastite cuối tháng 3 vừa rồi.
Vậy để đọc Smith, ta đọc từ đâu?
Khởi đầu: Chưa từng có cuốn tiểu thuyết nào như White Teeth - cả về bản thân nó và hành trình xuất bản vào năm 2000. Khi ấy Smith 21 tuổi và vẫn đang học đại học khi được đề nghị mua bản quyền sách với số tiền sáu con số cho 80 trang đầu của bản thảo. Sự thông minh, táo bạo và khả năng kiểm soát tuyệt đối là thứ “vàng mười” của văn học Anh bấy giờ. Hai nhân vật chính của cuốn tiểu thuyết là Alfred và Samad, hai cựu chiến binh trong chiến tranh thế giới thứ hai, đã lớn tuổi, có những người vợ trẻ hơn nhiều và những đứa con bất trị. Tác phẩm đầu tay này có thể nói là sự tổng hợp của cuốn tiểu thuyết The Buddha of Suburbia (Hanif Kureishi) và Middlemarch (George Eliot) - đầy những khúc cua bất ngờ, và khác xa với những cuốn sách tự truyện ngày nay.
Hoàn hảo nhất: On Beauty (tựa tiếng Việt: Nhan sắc, Nxb Công an nhân dân ấn hành năm 2007 qua bản dịch của Thanh Vân), lọt vào danh sách rút gọn giải Man Booker năm 2005, và là Emma(*) phiên bản Zadie Smith. Có thể nói đây là cuốn tiểu thuyết được viết hoàn hảo nhất của cô. (Trong trường hợp tương tự, thì White Teeth là Kiêu hãnh và Định kiến(1), còn Swing Time là Trang viên Mansfield(2)). Cũng giống như cuốn tiểu thuyết Howards End của EM Forster, Nhan sắc kể về cuộc sống đan xen của hai gia đình học thuật, nhà Kipps và Belseys; cùng những căng thẳng, bi kịch, cũng như các mối quan hệ phức tạp, rối ren của họ.
Hai tác phẩm quan trọng nhất của Zadie Smith.
Ngắn nhất: Smith có xu hướng viết những cuốn tiểu thuyết nhiều tình tiết và có dung lượng… khá dày theo phong cách Victoria, nên nếu muốn đọc tác phẩm nào đó chỉ trong một hoặc hai giờ, thì tốt nhất bạn nên chọn truyện ngắn được viết vào năm 2013, The Embassy of Cambodia (tạm dịch: Đại sứ quán Campuchia) của cô. Bắt đầu ở ngôi thứ nhất số nhiều “chúng tôi”, truyện ngắn này tập trung vào cuộc sống hàng ngày của Fatou – một di dân người Ghana. Tác phẩm này là một điển hình cho lập luận mà Smith đưa ra, rằng nhà văn không cần có những nền tảng cũng như kinh nghiệm sống của các nhân vật mà họ đang viết về.
Lạ nhất: Grand Union (tạm dịch: Giao điểm), được xuất bản vào năm 2019, là tập hợp các truyện ngắn của Smith đã xuất hiện trước đó trên tờ New Yorker hoặc Granta. Nó bao gồm những câu chuyện lấy bối cảnh ở New York thời nay, chẳng hạn Blocked là cuộc độc thoại của một tiểu thuyết gia; trong khi Kelso Deconstruct dựa trên vụ giết Antiguan Kelso Cochrane có thật bởi một người da trắng ở Notting Hill vào năm 1959. Mặc dù được biết đến nhiều nhất với tư cách là một tiểu thuyết gia, nhưng Grand Union là một trong số những tác phẩm hay nhất của cô.
Ấn tượng nhất: Để gây ấn tượng với những vị khách đến ăn tối nhà bạn - và để không bị bại lộ việc chưa đọc tiểu thuyết của Smith - bạn nên nói câu này với vẻ càng hờ hững càng tốt: “Thực ra, tôi thích các bài luận của cô ấy hơn”. (Dĩ nhiên là nó không đúng). Changing My Mind (tạm dịch: Thay đổi tư duy), xuất bản năm 2009, bao gồm năm phần: Đọc, Nhìn, Hiện hữu, Cảm nhận và Ghi nhớ. Trong đó, độc giả sẽ tìm thấy được rất nhiều tiểu luận phê bình về George Eliot, EM Forster, David Foster Wallace, Zora Neale Hurston và Nabokov. Tuyển tập này cũng bao gồm bài luận kinh điển của Sminh, Speaking in Tongue (tạm dịch: Nói bằng lưỡi) xoay quanh vấn đề mất đi tiếng nói cá nhân, và một số chia sẻ thú vị về gia đình cô ấy.
Có thể bỏ qua: The Autograph Man (tạm dịch: Người sưu tầm chữ kí) là cuốn tiểu thuyết thứ hai của Smith, được xuất bản vào năm 2003, kể về câu chuyện của Alex-Li Tandem, một nhà sưu tập chữ kí người Hoa gốc Do Thái. Có điều gì đó về tác phẩm này khiến nó không thành công - câu chuyện không cho cảm giác sống động như những cuốn sách khác của Smith. Hầu hết độc giả trung thành giờ đây đều vờ như The Autograph Man chưa bao giờ xuất hiện, và có lẽ bạn cũng nên vậy.
Những tác phẩm điểm nhấn của Zadie Smith.
Kiệt tác: NW, cuốn tiểu thuyết thứ tư của Smith và là cuốn đầu tiên của cô sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, đầy những run rẩy. Đặt tên theo mã bưu điện của phía Tây Bắc London, NW kể về câu chuyện của hai cô gái đồng hương: Keisha, da đen và người bạn Ireland, da trắng - Leah. Khi trưởng thành, Keisha trở thành Natalie, một luật sư thương mại với người chồng hoàn hảo, ngôi nhà thời Victoria và những đứa trẻ. Mặt khác, Leah làm việc cho hội đồng và không muốn có con. Cuốn tiểu thuyết thể hiện không khí London vào những tháng 8 - lễ carnival của khu Notting Hill, những bữa tiệc rượu không có người lạ, dùng “thuốc” trong vườn sau nhà, làm tình phóng túng và đầy bạo lực. NW là cuốn tiểu thuyết thử nghiệm và táo bạo nhất của Smith, và đó là điều làm nên sự khác biệt của nó. Nó kết hợp những gì tốt nhất của sự nhạy cảm thời Victoria của Smith, đồng thời một cái gì đó hiện đại, trần trụi và ngột ngạt hơn.
| Zadie Smith (sinh năm 1975) là tác giả người Anh nổi tiếng với các vấn đề về chủng tộc, tôn giáo và bản sắc văn hóa. Văn chương của cô thường có sự xuất hiện của những nhân vật lập dị, hài hước, học thức; đi cùng với đó là những mẫu đối thoại vui nhộn. Cô từng gây nên cơn sốt chuyển nhượng trong thị trường bản quyền với tác phẩm đầu tay White Teeth. Nhan sắc gây nhiều tranh cãi, từng lọt vào đến vòng chung khảo của giải Man Booker 2005, chiến thắng giải Orange (tiền thân của Women’s Prize for Fiction) và giành được vô số giải thưởng. |
THUẬN NGÔ
--------
1, 2.: Tên các tác phẩm của tiểu thuyết gia người Anh Jane Austen.
VNQD