. DƯƠNG KỲ ANH
Minh họa: Nguyễn Minh Đức
Họa sĩ Thanh Đoàn chạy đến giật phắt con dao nhọn. Một con dao được đẽo bằng gỗ. Sự xuất hiện bất ngờ của anh làm bọn trẻ sợ hãi chạy tán loạn. Anh cúi xuống, cởi trói cho thằng bé.
- Các cháu chơi trò gì thế hả?
Thằng bé lắc đầu.
- Cháu tên gì?
Im lặng.
- Nhà cháu ở gần đây không?
Thằng bé vẫn im lặng. Nó đứng tựa vào gốc cây, mái tóc bù xù, chiếc áo sờn cũ rách toạc nhiều chỗ, chắc là do cuộc vật lộn vừa qua. Họa sĩ Thanh Đoàn có cảm tưởng như đứa bé đang cố nén những tiếng nấc chợt dâng lên trong lồng ngực. Hiểu rằng, có chuyện gì đó không bình thường, anh cầm tay thằng bé và bảo:
- Để chú dẫn cháu về nhà.
Thằng bé vẫn để yên bàn tay trong tay họa sĩ, nhưng nó cứ đứng ì ra bên gốc cây. Họa sĩ đã hơi bực mình thì nghe tiếng chân chạy đến gần rồi tiếng kêu như lạc đi: “Con!”
Thằng bé vùng chạy về phía có tiếng kêu. Họa sĩ quay lại và nhận ra một người phụ nữ còn trẻ, tay xách chiếc xô vẫn còn dính mủ cao su. Thằng bé ôm chầm lấy mẹ, khóc nấc lên. Nó lí nhí nói với mẹ điều gì đó. Anh quay bước, cố đi thật nhanh vào con đường nhỏ hun hút phía sau những lô cao su.
Họa sĩ quay lại vì có tiếng gọi phía sau. Thằng bé đến gần, nó đứng nghiêm trang, tay khoanh trước ngực:
- Dạ thưa… Dạ thưa… má cháu bảo cháu đến cảm ơn ông.
Họa sĩ không nói gì, đặt bàn tay lên đầu nó với một cử chỉ âu yếm và mỉm cười. Thằng bé ngước đôi mắt đen nhìn anh vẻ cảm động.
Khi thằng bé cùng mẹ đi khuất sau những thân cây cao su đen thẫm, họa sĩ vẫn còn đứng nhìn theo.
Sáng hôm sau anh mang giá vẽ, bút, bột màu đi sâu vào rừng. Dẫu không định trước, bước chân anh vẫn cứ đi về phía những lô cao su hôm qua, nơi thằng bé bị trói.
Họa sĩ dồn tâm trí vào bức vẽ, quên mọi thứ xung quanh. Khi ngẩng lên, anh chợt thấy hình như có ai đó ở phía sau đang ngắm bức phác thảo của mình. Anh quay lại và nhận ra thằng bé bị trói hôm qua. Hôm nay, trông nó khác hẳn với chiếc áo thun cộc tay, quần thể thao của trẻ con có may nẹp trắng.
Anh ra hiệu cho thằng bé lại gần, nhưng nó vẫn đứng nguyên. Họa sĩ đi về phía nó:
- Cháu có thích cái này không?
Anh chỉ bức tranh. Thằng bé gật đầu. Nó đi từng bước, dè dặt, mắt vẫn không rời chiếc bút vẽ trong tay họa sĩ.
- Nhà cháu ở gần đây không?
- Dạ thưa, gần ạ.
- Đâu nào? - Họa sĩ hướng về phía ấp.
- Dạ thưa… ở kia ạ.
- Ngôi nhà tôn cuối cùng phải không?
- Dạ thưa, vâng!
Họa sĩ hơi mỉm cười vì thằng bé cứ lặp lại “Dạ thưa, dạ thưa”. Anh hỏi:
- Cháu học lớp mấy rồi?
- Dạ thưa, cháu không đi học ạ. Má cháu tự dạy cho cháu…
Họa sĩ không hỏi nữa. Anh kéo nó ngồi xuống, lấy ra một tờ giấy nhỏ, ngắm nghía gương mặt khôi ngô của nó và bắt đầu vẽ. Nét chì của anh vạch vạc trên tờ giấy trắng. Thằng bé chăm chú nhìn. Khi anh đưa cho nó bức kí họa, thằng bé kinh ngạc thốt lên:
- Chu cha, giống quá ha!
Trên con lộ nhỏ đi về phía ấp, đã xuất hiện nhiều bóng người. Rừng cao su bắt đầu đen thẫm, lá cây rào rào và những hạt mưa đã bắt đầu rơi.
Họa sĩ thu nhanh giá vẽ. Không có cách nào khác, anh chạy theo thằng bé về phía mái nhà tôn đầu làng.
Thằng bé lúc này tỏ ra nhanh nhẹn lạ. Nó mở cửa bằng chùm chìa khóa đeo cổ, đẩy cửa, đặt giá vẽ của họa sĩ vào góc nhà, kéo ghế cho họa sĩ ngồi. Nó làm những công việc đó một cách vui sướng và nhanh nhảu.
Người mẹ trẻ cũng xuất hiện trên sân. Chị chạy nghiêng người như thể tránh những hạt mưa xiên qua. Bộ đồ bảo hộ lao động ướt nước mưa bó sát làm lộ rõ những đường nét hấp dẫn trên cơ thể trẻ trung. Bước vào nhà, chị đứng sững lại vì ngạc nhiên.
Họa sĩ Thanh Đoàn đứng dậy lúng túng:
- Xin lỗi chị vì sự đường đột này, tại... mưa...
Anh nhìn ra ngoài, nơi nước từ mái tôn đang trút xuống như suối.
- Mời ông ngồi - Chị nói rồi đi nhanh vào phía nhà trong, kéo tấm ri đô lại.
Thằng bé khệ nệ bưng một quả dừa từ góc nhà đi vào chái bếp, lát sau, nó vui vẻ bưng ra một li nước dừa đặt trước mặt họa sĩ. Anh gật đầu cảm ơn rồi rút bật lửa châm thuốc hút. Anh đưa mắt tìm gạt tàn. Nền nhà lát đá hoa sáng bóng, mọi thứ bày biện đẹp mắt, tất cả sạch sẽ, gọn gàng, nhưng thiếu những vật dụng cần thiết của một người đàn ông.
Anh nghe tiếng nước dội, rồi tiếng xô, chậu lỉnh kỉnh ở phía nhà trong. Lát sau, chị xuất hiện trong bộ quần áo bằng lụa mỏng. Với con mắt tinh đời, họa sĩ hiểu rằng, người phụ nữ này không phải sinh ra trong một gia đình cạo mủ cao su bình thường. Chị không kém những người mẫu xinh đẹp mà anh đã thể hiện lên nền toan mỏng.
*
* *
Trò chuyện với giám đốc nông trường, họa sĩ kể lại những điều mình thấy.
- Tôi có biết chuyện đó - Giám đốc nông trường trầm ngâm - Hai năm trước, bố của cô ấy, vốn là thư kí của chủ đồn điền cao su này đã gửi về giấy bảo lãnh để cô qua Pháp đoàn tụ với gia đình. Tôi đã trình bày cụ thể với chính quyền địa phương. Ý kiến của tôi đã được ủng hộ. Nhưng khi tôi gọi lên báo tin thì cô ấy lắc đầu, muốn ở lại làm làm công nhân mới lạ chứ. Thực tình, tôi thấy đau lòng cho hoàn cảnh cô ấy, nhất là đứa con… Anh biết không, một số đứa trẻ đã có mặt trong các cuộc “hành tội” mà anh thấy đó, bố của chúng là những chiến sĩ hoạt động bí mật ở đây đã bị phía bên kia giết hại. Tôi đã mấy lần đặt vấn đề can ngăn cảnh tương tự nhưng khó lắm…
Sau câu chuyện của giám đốc nông trường, gương mặt của thằng bé cùng với đôi mắt của người thiếu phụ đã in sâu vào tâm trí họa sĩ. Một buổi chiều, anh đang ngồi mải mê với bức tranh vẽ dở thì có tiếng chân lạo xạo trên lá khô sau lưng. Quay lại, anh gặp đôi mắt đen buồn thăm thẳm của người thiếu phụ.
- Chị đến tìm tôi có việc gì vậy? - Họa sĩ Thanh Đoàn đứng dậy.
- Dạ, thưa… tôi muốn nhờ ông chút việc...
- Tôi có thể giúp chị được gì? Có lẽ... - anh khoát tay - ta nên về nhà khách nông trường nói chuyện.
- Ông sợ liên lụy phải không? - Thiếu phụ nhếch mép cười.
Họa sĩ hơi phật lòng. Anh lại ngồi xuống.
- Có gì mà liên lụy? Tôi chẳng sợ gì đâu. Vậy thì mời chị ngồi xuống - Mấy từ cuối giọng họa sĩ đã hơi mất tự nhiên.
- Dạ thưa… tôi muốn nhờ ông vẽ cho một bức chân dung. Bao nhiêu phí tổn tôi sẽ chịu.
- Vẽ chân dung chị?
- Dạ không. Chân dung một người... đã khuất.
- Người đã khuất! Chị có thể nói rõ hơn được không?
- Dạ, đó là bố của cháu bé mà mọi người vẫn cứ ngỡ…
- Nó không phải là con của chị?
- Dạ, sao lại thế? Cháu là con tôi, tôi đẻ ra cháu.
Những giọt nước mắt nóng bỏng trào ra từ đôi mắt đen ngỡ như đã ráo hoảnh của người mẹ trẻ.
- Thực tình… tôi chưa hiểu - Họa sĩ thú nhận.
- Dạ, có chi mà không hiểu - Thiếu phụ nhìn ra xa, giọng nói trở nên khác lạ - Hồi chiến tranh tôi đã yêu một người... Ảnh không trở lại… Tôi đã kể cho những người có trách nhiệm nghe nhưng họ không tin tôi, chỉ vì tôi là…
Họa sĩ nhìn thẳng vào mắt thiếu phụ khuyến khích và tỏ thái độ sẵn sàng chia sẻ...
Minh họa: Nguyễn Minh Đức
Câu chuyện của người thiếu phụ trở lại thời thiếu nữ 17, cái tuổi đẹp nhất trong đời. Cả nhà gọi cô là bé Hai, nhưng tên khai sinh của cô là Trần Thị Lý Thuần. Bố Lý Thuần, một người Bắc di cư, tốt nghiệp kĩ sư canh nông nhưng lại làm thư kí cho hãng cao su BRC. Ông có ba người con. Con trai cả tiếp tục sự nghiệp của ông: Sau khi tốt nghiệp tại một trường đại học ở Paris, trở về đồn điền làm thư kí cho hãng BRC thay bố. Người bố, lúc bấy giờ được ông chủ người Pháp giao toàn quyền ở đồn điền cao su này. Đây là một vùng tranh chấp, hai chính quyền cùng kiểm soát. Bố Lý Thuần biết điều đó, và để cho đồn điền cao su của mình vẫn có thể phát triển trong điều kiện chiến tranh ác liệt, ông phải sống phân thân: vừa chịu sự kiểm soát của chính quyền Sài Gòn, lại vừa cung cấp thuốc men và các đồ dùng y tế cho quân giải phóng.
Lý Thuần là gái út, được gửi về Sài Gòn học từ năm mười bốn tuổi. Cô đã hai lần bị chính quyền Sài Gòn bắt vì tham gia biểu tình chống chiến tranh nhưng lại được thả ngay vì sự can thiệp của bố. Mỗi lần đón con từ đồn cảnh sát về, bố Lý Thuần chỉ khuyên con chứ không gay gắt ép phải từ bỏ những điều mà cô theo đuổi. Rồi một sĩ quan Sài Gòn khét tiếng được điều về cùng đám lính thường xuyên qua lại đồn điền. Chỉ trong mấy tháng, chúng đã chặt đầu hai người công nhân vì có “liên hệ với cộng sản”… Ông biết không thể ở mãi thế trung dung… Nhiều cuộc vây ráp bất thần. Và, mỗi lần chạm súng, thế nào cũng có người ở phía bên này hay bên kia thiệt mạng.
Vào thời điểm đó, một tổ quân giải phóng đột nhập vào đồn điền để lấy thuốc chữa bệnh đã chạm trán lính Sài Gòn. Tiếng súng nổ ran trong đêm làm Lý Thuần cứ bồn chồn trên giường không sao chợp mắt được. Một sự tò mò hơn là sợ hãi, một sự mơ mộng có phần quá khích đã thúc đẩy Lý Thuần ngay từ sáng tinh mơ đã bật dậy chạy ra khỏi phòng. Cô chạy ra phía sau vườn, định leo lên bồn nước nhìn ra ngoài thì đột nhiên thấy một người nằm bất tỉnh. Lý Thuần rón rén đến gần. Một người còn trẻ trong quân phục giải phóng. Như có linh cảm đặc biệt, người bị thương đột nhiên tỉnh lại, mở to mắt. Người lính cố ngồi dậy nhưng không được vì vết thương đã làm anh mất khá nhiều máu. Anh ra hiệu muốn uống nước rồi lại nhắm nghiền mắt. Lý Thuần nhìn quanh, rồi vụt chạy về phòng mình. Có một khẩu súng phun nước mà anh cô mang từ Paris cho cô làm đồ chơi. Lý Thuần chúi cái nòng súng nhựa vào bình nước lọc hút đến gần nửa lít nước vào cái bầu mang hình băng đạn, chạy ra chĩa nòng súng phun nước vào miệng người lính, bóp cò.
Người lính tợp từng ngụm nước như một đứa trẻ sơ sinh hút tia sữa đầu tiên của người mẹ… Một lúc, người lính bắt đầu tỉnh dần… từ từ mở mắt. Nhìn thấy nòng súng chĩa vào mình, anh vội đưa tay làm một động tác tự vệ.
Lý Thuần đã đưa người lính vào căn phòng bỏ không gần bồn nước. Cô rửa vết thương, mang sữa, nước đường đến cho người lính. Cô làm vì sự thích thú hồn nhiên, vì tính lãng mạn, vì lòng trắc ẩn hay vì một lẽ nào đó mà chính cô cũng không rõ.
Vào buổi chiều ngày thứ hai, cô thấy người sĩ quan Sài Gòn cùng với mấy tên lính xuất hiện ở cổng nhà, rồi bố cô mời chúng vào phòng khách. Tim cô đã thắt lại vì lo sợ. Cô cố lấy vẻ bình tĩnh, chạy ra nói chuyện huyên thuyên và nhờ người sĩ quan nọ mua cho một ấn phẩm phát hành ở Sài Gòn. Vẻ xinh đẹp hồn nhiên của cô gái đã thu hút sự chú ý của bọn lính. Khi chúng ra về, cô thở phào, chạy về phòng mình nằm vật ra, khóc nấc lên.
Buổi tối ngày thứ hai, người lính đã đỡ, anh nói với cô gái:
- Cảm ơn cô đã cứu sống tôi. Tôi phải đi đây. Lúc nào vết thương lành hẳn, tôi sẽ trở lại tìm cô. Cô là con gái út ông chủ đồn điền này phải không? Nếu cô là con út thì tên cô là Lý Thuần?
Cô gái chỉ mở to mắt nhìn mà không nói gì.
Một buổi chiều nắng vàng rực, trong tiếng nổ lốp bốp của những quả cao su tách vỏ, anh cải trang làm một người cạo mủ, đột nhập vào đồn điền, lần theo những lô cao su quen thuộc, tới chỗ cô gái đang ngồi trên xích đu đọc sách.
Gương mặt cô gái thoắt tái xanh:
- Ối, anh làm tôi sợ hết hồn!
- Lý Thuần đang đọc sách gì đó? - Không đợi cô trả lời, anh tiếp - Tội ác và trừng phạt của Đốt phải không?
Cô ngạc nhiên nhìn anh. Anh hiểu cái nhìn của cô, trong đầu loáng nhanh một ý nghĩ. Cô tưởng những người lính giải phóng chúng tôi mù chữ sao?
Khi biết anh đã là sinh viên năm thứ ba của một trường đại học lớn ở Hà Nội trước khi nhập ngũ thì cô kêu lên «Dzậy hả !»
Anh đưa tay bứt một ngọn cỏ đưa lên miệng. Cô cúi xuống, lấy ngón tay trỏ vạch mấy chữ vô hình lên bìa cuốn sách.
- Nè anh, anh kể cho tôi nghe chuyện ngoài đó đi… Ba tôi cũng quê ở ngoài đó mà…
Anh nhìn ngấn cổ trắng ngần của cô.
- Bao giờ thống nhất, nếu Lý Thuần ưng, tôi sẽ đưa Lý Thuần ra ngoài đó chơi. Tôi sẽ kể cho mẹ tôi nghe…
Tiếng rú của xe nhà binh đã cắt đứt câu chuyện của họ. Anh nắm vội bàn tay cô. Người cô rung lên một cảm giác khó tả...
Lý Thuần đã sống với nhiều thay đổi trong cuộc đời. Cô nghĩ nhiều về lần gặp lại người lính giải phóng. Đó cũng là thời gian mà người sĩ quan Sài Gòn bắt đầu tán tỉnh, bám riết lấy cô. Cô sợ hãi, tìm mọi cách lảng tránh. Nhưng anh ta đã ngửa bài với cô: “Tôi biết cô đã từng cứu một tên cộng sản.”
Lý Thuần choáng váng như rơi từ mây về với mặt đất. Để yên thân, cô đã phải vờ ngồi sau xe máy để người sĩ quan Sài Gòn chở đi ngang dọc trong những con đường hun hút của đồn điền…
Một buổi tối, Lý Thuần đang bó gối ngồi trên giường nghĩ cách thoát ra khỏi vòng vây của viên sĩ quan khét tiếng thì có tiếng gõ cửa. Biết bọn lính vẫn đang vây kín đồn điền nên cô không dám mở cửa. Nhưng có một cái gì đó thôi thúc cô nhón chân ra áp tai vào lỗ khóa. Cô nghe tiếng thở gấp và tiếng gọi nho nhỏ:
- Lý Thuần ơi! Lý Thuần…
Cô nhận ra ngay giọng người chiến sĩ giải phóng. Cô vội mở cửa kéo anh vào và sập cửa lại. Trong ánh đèn ngủ mờ mờ, hai người lặng yên nhìn nhau. Tới mấy phút sau Lý Thuần mới sợ sệt hỏi:
- Anh làm sao mà vô đây được?
- Anh vô từ trưa, nấp sau bồn nước, không ngờ bọn chúng vây ráp dữ quá.
Cô gái hốt hoảng khi nhận ra rằng phải giữ anh ở lại, để bảo vệ tính mạng cho anh và cho chính cả gia đình cô.
Đêm ấy hai người rơi vào một trạng thái khó tả. Người lính bối rối giục “Em ngủ đi, để anh thức canh.” Lý Thuần lo lắng: “Anh còn yếu lắm, lên giường ngủ đi, để em thức.” Anh không chịu: “Vết thương anh đã khỏi hẳn sau gần một tháng điều trị ở bệnh viện dã chiến rồi...” Hai bên cứ đùn đẩy mãi cho đến khi có tiếng súng tằng tằng ngoài đồn điền, cả hai im bặt.
Cô vội vàng tắt đèn. Cô tưởng như căn phòng, những bức tường bây giờ quá mỏng và quá nhiều kẽ hở. Cô tưởng như cả tiếng thở của mình, của anh cũng làm cho bọn giặc bên ngoài chú ý. Thực ra căn phòng của cô được xây bằng đá với mọi âm thanh không thể lọt ra ngoài. Hai lần cửa khóa và hai dãy hành lang cách biệt. Trong bóng đêm, cô ngồi trên giường, anh ngồi dưới nền gạch hoa. Trong phút căng thẳng, hai bàn tay tự động tìm nhau, nắm lấy nhau, siết chặt. Hơi thở dồn dập và cả hai đều run lên. Rồi cô vội vàng rút tay lại, nằm dịch vào trong. Cô không dám trở mình nữa. Mọi giác quan của cô có lúc bừng lên mạnh mẽ, tưởng có thể nghe được mọi âm thanh bé nhất; có khi lại như tê liệt, tai ù, cổ họng nghẹn lại. Người cô thoắt lạnh toát, thoắt trở nóng hầm hập. Mọi thứ với cô lúc này đều mông lung…
Khoảng hai giờ sáng, không kìm được lòng, cô khe khẽ gọi. Anh sẽ sàng lên giường, gượng nằm xuống. Cô cố nén hơi thở căng bức trong lồng ngực. Anh cũng cố kìm những cơn xung động dũng mãnh như lốc rừng cuộn xoáy. Nhưng càng cố kìm, càng căng bức. Rồi bung òa. Họ xoắn vào nhau, quên đi mọi thứ trên đời...
Cô thức dậy vào lúc tảng sáng, sợ hãi khi nhìn thấy một người con trai nằm cạnh mình. Suýt nữa cô hét to lên. Nhưng rồi cô gục xuống gối, nước mắt giàn giụa. Rồi cô rời khỏi giường. Sau khi uống một hơi hết cả cốc nước lọc để trong tủ lạnh, cô đã lấy lại bình tĩnh. Cô thay đồ, chải tóc. Cô lấy khăn thấm nước lau mặt. Cô bước lại nhìn người con trai ngủ trên giường, gương mặt sạm đen nhưng rạng rỡ, nụ cưới phảng phất. Cô đặt tay lên trán anh. “Thật là kì. Thật là phi lí”… Cô tự nhủ. Rồi cô cúi xuống hôn nhẹ lên môi anh. Anh từ từ mở mắt ngồi dậy nhìn quanh. Gương mặt anh ửng đỏ.
Tám giờ sáng hôm ấy, họ chia tay nhau. Anh cải trang thành công nhân đồn điền, chui vào một chiếc xe tải đi lấy mủ cao su… Trước lúc chia tay, anh nói: “Sài Gòn sắp giải phóng rồi em ạ. Sau ngày đó, anh sẽ trở lại tìm em. Nếu… anh không trở lại, em chớ có hoài công tìm…” Cô đưa bàn tay thon thả bịt miệng anh.
Chín tháng sau, cô sinh đứa con trai mà sau này ai cũng ngỡ đó là con của người sĩ quan Sài Gòn đã theo đuổi cô.
Đứa bé được ba tháng thì miền Nam hoàn toàn giải phóng. Cả gia đình cô chuẩn bị bay sang Pháp. Nhưng đến phút cuối, cô quyết định ở lại đồn điền với bà cô đã già, vì bà muốn được nhắm mắt ngay trên mảnh đất chôn nhau cắt rốn. Hai năm sau, bà cô mất. Lý Thuần vẫn tiếp tục chờ đợi. Và rồi, cô hiểu rằng, anh đã hi sinh...
*
* *
Suốt thời gian lắng nghe, đôi mắt họa sĩ Thành Đoàn không rời gương mặt xinh đẹp của của người thiếu phụ, gương mặt lúc bừng sáng lên, lúc lại tái đi.
Kể xong, chị ngồi lặng một lúc rồi rút từ túi xách ra một bức ảnh nhỏ. Hơn chục chiến sĩ giải phóng ngồi chen nhau tươi cười. Chị chỉ cho anh người ngồi ngoài cùng, gương mặt trong ảnh chỉ bé bằng cái cúc áo, đã ố vàng một nửa.
Họa sĩ nhìn kĩ rồi nói:
- Tôi sẽ giúp chị.
Gần một tháng ngồi lì bên giá vẽ, khi bức chân dung khổ lớn hoàn thành cũng là lúc họa sĩ cảm thấy mình kiệt sức.
Tấm vải phủ được mở ra, thiếu phụ òa khóc. Chị kéo con đến gần và nói:
- Ba đã về đó… Con!
Ở khoảnh khắc thiếu phụ và chú bé nhìn hút vào bức chân dung người chiến sĩ được thể hiện trên nền sáng hình dẻ quạt chiếu xuống những thân cây cao su đen sẫm có những vết dao rạch khắp thân cành, xa hơn nữa là chân trời cuộn đỏ, họa sĩ trào dâng một cảm xúc lạ lùng, một niềm vui anh chưa từng nếm trải. Họa sĩ đứng dậy, lặng lẽ ra ngoài…
Nhà vườn Sóc Sơn tháng 7/2020
D.K.A
VNQD