Sau lần thứ 3 được đề cử, tiểu thuyết gia người Nam Phi Damon Galgut mới đây đã trở thành chủ nhân tiếp theo của giải Booker 2021, nối tiếp chiến thắng đầy cảm xúc năm ngoái của Douglas Stuart với Shuggie Bain. Cuốn tiểu thuyết mới nhất, The Promise (tạm dịch: Lời hứa) là tiểu thuyết thứ chín của ông, và cũng là sự ra mắt sau gần bảy năm kể từ cuốn sách gần nhất. Các đề cử trước đó bao gồm The Good Doctor (Booker 2003) và In a Strang Room (Booker 2010). Nhận xét về tác phẩm này, Chủ tịch Ban giám khảo - nhà sử học Maya Jasanoff cho biết, đây là “câu chuyện phi thường trong một chủ đề phong phú, đã gói gọn lịch sử hơn 40 năm của Nam Phi trong cách diễn đạt vô cùng tuyệt hảo”.
Nhà văn Damon Galgut chiến thắng giải Booker năm nay. Nguồn: Time Magazine
TÁC PHẨM CHỨA NHIỀU BIẾN ĐỘNG
The Promise được đánh giá là bản sử thi hướng về đề tài gia đình, lấy bối cảnh ở Pretoria, nơi Galgut đồng thời lớn lên, được dẫn dắt thông qua lời hứa đầu tiên và 4 đám tang trong vòng 30 năm thay đổi của xã hội Nam Phi. Với tác phẩm này, nghệ thuật viết đầy điêu luyện của Galgut đã được thể hiện thông qua cách dẫn dắt mạch truyện, những nhánh gia phả tỏa ra cũng như chất liệu giễu nhại, hài hước được ông sử dụng khéo léo. Damon Galgut góp phần cùng với J.M. Coetzee cũng như Alan Paton là những nhà văn Nam Phi da trắng khai thác sâu rộng vào trong vấn đề sắc tộc vốn nhạy cảm của mảnh đất này.
Trong cuộc phỏng vấn xoay quanh cuốn sách, Galgut cũng đã trải lòng về vấn đề cơ bản của The Promise:“Vấn đề phân biệt chủng tộc đã thôi không nằm trên giấy tờ nữa, nhưng trong đời sống mọi người ít nhiều vẫn giữ những nếp nghĩ cũ”. Vận vào trong tác phẩm này, bắt nguồn từ trong lời hứa của Rachel - bà chủ nông trại, trong việc để lại ngôi nhà trong khu đất lớn cho người hầu gái da đen Salome - người đã chăm sóc và tận tụy làm việc cả đời cho gia đình mình. Thế nhưng cả chồng và hai con lớn đều phớt lờ đi chính di nguyện này, chỉ mỗi Amore - cô con gái út, cũng là “oan dương” là luôn trăn trở về lời hứa ấy.
Những làn sóng ngầm chứa đựng xung năng trong câu chuyện của Galgut dễ làm người đọc nhớ đến những Nhan sắc của Zadie Smith hay là Ruồng bỏ của J.M. Coetzee. The Promise vừa truyền thống nhưng cũng hiện đại, vừa trong ranh giới nhưng cũng mạo hiểm; và Galgut bằng cách kiểm soát vô cùng trung dung, đã đi trên những bờ rìa hiểm nguy nhưng cũng thăng hoa, để đưa đến được một tác phẩm hay và nhiều cảm xúc.
Nhận xét về tác phẩm này, Chủ tịch Ban giám khảo - nhà sử học Maya Jasanoff cho biết, đây là “câu chuyện phi thường trong một chủ đề phong phú, đã gói gọn lịch sử hơn 40 năm của Nam Phi trong cách diễn đạt vô cùng tuyệt hảo”. Bà cũng nói thêm, “cuốn sách gây nhiều kinh ngạc […] Mỗi lần đọc chúng tôi lại thấy nó đang lớn lên và ám ảnh hơn. Nó đã mang đến rất nhiều gợi mở và sự phân chia thế hệ, tự ngẫm cũng như những gì đem đến cuộc sống thật sự. Tất cả thứ đó gắn kết và có hàm ý ẩn dụ cùng với đất nước Nam Phi hiện đại.”
MỘT NĂM ĐẠI THẮNG CỦA VĂN CHƯƠNG PHI CHÂU
Chia sẻ sau buổi trao giải, Galgut khiêm tốn cho rằng chiến thắng đã đến với mình như một vận may. Đồng thời, ông cũng chia sẻ niềm vui với việc viết lách từ nơi Phi châu, với nhà văn trẻ người Somalia Nadifa Mohamed cũng như tiểu thuyết gia người Anh gốc Tanzania Abdulrazak Gurnah vừa giành giải Nobel văn học năm nay. Galgut nói rằng “Giải thưởng này cũng đồng thời dành cho cho tất cả những câu chuyện đã được kể cũng như chưa kể, các nhà văn bạn đã nghe tên hay chưa nghe thấy, từ lục địa đáng chú ý mà tôi đã - đang dự phần. Xin hãy tiếp tục lắng nghe chúng tôi. Còn rất nhiều điều nữa sẽ đến.”
Các tác giả lọt vào Danh sách rút gọn.
Chia sẻ về The Promise, Galgut cũng bật mí rằng ý tưởng đến trong một buổi chiều muộn khi ông chếnh choáng nghe được một loạt giai thoại về các đám tang từ người bạn mình. “Tôi thì nghĩ rằng đây sẽ là cách tiếp cận câu chuyện gia đình mới lạ và rất thú vị. Nếu điều duy nhất bạn có là một ngưỡng cửa thấy được đến bốn đám tang, mà không thể hiểu toàn bộ câu chuyện, thì với tư cách là một độc giả như tôi đã từng, bạn sẽ phải tự mình lấp đầy những khoảng trống đó. Và tôi bị cuốn hút như thế.”
Vượt qua những tên tuổi lớn như Richard Powers cũng như nhà văn đoạt giải Nobel Kazuo Ishiguro, Galgut đồng thời nhận được phần thưởng là 50.000 bảng Anh và một ấn bản đặc biệt được thiết kế riêng cho cuốn sách của mình. Thành phần giám khảo năm nay bao gồm nhà văn kiêm biên tập viên Horatia Harrod, nữ diễn viên Natascha McElhone, tiểu thuyết gia hai lần được đề cử Booker Chigozie Obioma và nhà văn Rowan Williams. Nhà sử học Maya Jasanoff giữ ghế Chủ tịch Ban giám khảo năm nay.
Booker 2021 được đánh giá là một mùa giải đa dạng, hướng về cộng đồng trong bối cảnh đại dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp. Năm nay ngoài sự góp mặt của các ông lớn, thì những nhà văn trẻ, nhiều tiềm năng cũng dự phần mình vào danh sách rút gọn. Quốc tịch của các nhà văn cũng khá phong phú, khi không còn nghiêng vào hai thị trường lớn như Anh và Mỹ của những năm trước. Danh sách rút gọn năm nay đều “rất đổi mới […] Các cuốn tiểu thuyết chứa đựng cảm giác về hiện tại, bằng cách hướng về di sản từ trong quá khứ.” – chủ tịch ban giám khảo chia sẻ.
| Danh sách rút gọn năm nay bao gồm 6 tác phẩm chính mà VNQĐ đã giới thiệu đến bạn đọc trong loạt bài gần đây, trong đó No One is Talking About This là tiểu thuyết đầu tay của Patricia Lockwood. Hai cây viết trẻ được đánh giá cao là Anuk Arudpragasam và Nadifa Mohamed cũng góp mặt với A Passage North và The Fortune Men. Cùng chung danh sách là cây viết gạo cội Richard Powers và tác phẩm có độ dài sử thi - Great Circle, của tiểu thuyết gia Maggie Shipstead. Cuối cùng chiến thắng đã thuộc về Damon Galgut. |
Buổi lễ trao giải năm nay diễn ra trực tiếp với sự góp mặt của 6 nhà văn, cũng như những trò chuyện ngắn giữa tác giả người Scotland chiến thắng năm ngoái - Douglas Stuart, cùng Nữ công tước xư Cornwall, về những thay đổi trong cuộc đời anh. Đồng thời, tiểu thuyết gia người Nigeria - Ben Okri, người đoạt giải Booker năm 1991 cho tác phẩm Con đường đói khổ cũng xuất hiện, với những góc nhìn cho ngày hiện tại. Theo ông Booker đang dần “trở nên bao trùm hơn ... cởi mở hơn với sự phong phú của các thể nghiệm, hướng về tiếng nói trên toàn thế giới. Có nhiều người da màu hơn, nhiều phụ nữ hơn góp mặt vào trong danh sách. Họ cũng đồng thời đang cởi mở hơn về bản dạng giới; khiến Booker trở nên phong phú và táo bạo hơn. ”
Với tài năng được căn chỉnh được giễu nhại và nhiều suy tư, Damon Galgut bằng chất dark comedy (hài kịch đen) đã viết nên một phiên bản sử thi về gia đình hiện đại với các mối quan hệ, sự bội tín, chất độc quá khứ và mối liên kết lỏng lẻo. Từ đó một Nam Phi gấp gáp và nhiều biến động cũng đồng thời hiện lên, đầy chao đảo kể từ thời Coetzee hay Paton. Một chiến thắng có thể nói là vô cùng thuyết phục.
NGÔ MINH
VNQD