Isabel Allende: ‘Cơn thịnh nộ của tôi vẫn còn’

Violeta bắt đầu như thế nào?

Ý tưởng này ra đời khi mẹ tôi mất, ngay trước đại dịch. Mẹ tôi sinh năm 1920 khi đại dịch cúm lan tới châu Mĩ Latinh, nên thật tự nhiên khi phần đầu và cuối tác phẩm đều có bối cảnh đại dịch. Khi viết, tôi không lên kế hoạch hay chủ đích lồng vào một thông điệp - tôi chỉ muốn mọi người cùng đi với tôi, để tôi kể cho họ một câu chuyện.

Có phải nhân vật chính cùng tên này được viết dựa trên mẹ của bà không?

Violeta sinh ra trong cùng một giai cấp với mẹ tôi, ở cùng một giai đoạn lịch sử, ở một nơi mà nhiều độc giả sẽ hiểu là Chile. Mẹ tôi và cô ấy giống nhau ở nhiều điểm, cả hai đều rất đẹp, rất tài năng và có tầm nhìn, nhưng mẹ tôi là người lệ thuộc nhiều hơn. Violeta là một người có thể tự kiếm sống, và đó là điểm khác biệt lớn. Tôi vẫn luôn nói rằng nữ quyền không thể tồn tại nếu bạn không thể tự nuôi sống bản thân và những đứa con của mình, vì khi bạn lệ thuộc, một người nào đó khác sẽ nắm quyền kiểm soát

Violeta là một tiểu thuyết viết theo dạng những bức thư, và cuốn sách đầu tay của bà, The House of Spirits, được lấy cảm hứng từ một bức thư bà viết cho ông của mình. Bà có hay viết thư không?

Trước kia tôi thường viết thư cho mẹ, và mẹ sẽ viết thư trả lời tôi mỗi ngày, trong hàng thập kỉ. Con trai tôi đã thuê một công ti để số hóa những lá thư, và họ tính ra rằng có khoảng 24.000 lá thư được trao đổi. Mọi thứ đều được lưu trữ, cả cuộc đời của mẹ tôi, và của tôi. Nhưng giờ đây thì mẹ tôi đã qua đời, tôi không còn ghi chép lại cuộc đời tôi đã sống mỗi ngày, và tôi nhận ra rằng mỗi ngày của tôi đều trôi qua rất nhanh.

Bìa cuốn Violeta của Isabel Allende.

Bà cảm thấy như thế nào trong đại dịch?

Tôi đã có rất nhiều việc để làm. Trong hai năm, tôi đã xuất bản một cuốn sách nữ quyền phi giả tưởng, The Soul of a Woman, tôi đã viết Violeta, rồi tôi viết một tiểu thuyết khác về những người tị nạn, cuốn sách có lẽ sẽ được dịch và xuất bản năm 2023. Tôi có cả ba thứ mà mọi cây viết đều muốn có: sự tĩnh lặng, không gian riêng và thời gian. Nhưng qua những hoạt động mà tổ chức của tôi đã làm để trợ giúp những người khó khăn, tôi hiểu rõ rằng có nhiều đớn đau, bạo lực và cái nghèo đang hiển hiện. Những người đầu tiên mất việc là phụ nữ và những người nhập cư.

Bà đã từng viết trong The Soul of a Woman rằng bà là “một nhà nữ quyền, trước cả khi tôi biết từ này tồn tại”?

Tôi đã ý thức được, ngay từ khi tôi còn rất nhỏ, rằng việc sinh ra là một người phụ nữ không mang lại cho tôi nhiều thuận lợi, nhưng tôi cũng rất có ý thức về tính công bằng trong xã hội. Tôi đã rất tức giận vì thế giới này không công bằng.

Hiện giờ sự bất công có còn làm bà cảm thấy bất bình nữa không?

Đương nhiên rồi! Cơn thịnh nộ của tôi vẫn còn. Tôi cố bình tĩnh hết mức có thể và thiền - nó không mang lại tác dụng gì.

Nhiệm vụ lớn nhất mà phong trào nữ quyền hiện nay chưa đạt được là gì?

Nhiệm vụ chính đó là thay thế chế độ nam quyền phụ hệ. Chúng ta đang bào mòn chế độ này từng chút một - theo tôi thì thế này là quá chậm, vì tôi sẽ không sống để thấy ngày nó biến mất, dù ngày đó sẽ đến.

Bà cảm thấy sao về cuộc bầu cử gần đây ở Chile?

Rất vui. Tổng thống mới nói mọi điều tôi muốn nghe về sự hòa nhập trong xã hội, sự đa dạng (dân tộc, sắc tộc, văn hóa v.v…), công lí. Anh ta mới 35 tuổi - đáng tuổi cháu trai của tôi, và điều này thật tuyệt vì thế hệ trẻ cuối cùng đã vươn lên lãnh đạo.

Bà cảm thấy thế nào khi dành phần lớn thời gian nói tiếng Anh trong đời thường trong khi viết bằng tiếng Tây Ban Nha?

Bạn biết không, tôi cảm thấy rằng mình đã quên cách nói tiếng Tây Ban Nha, vì có một số điều tôi chỉ có thể diễn đạt bằng tiếng Anh. Tôi có thể viết sách phi giả tưởng bằng tiếng Anh, nhưng với sách giả tưởng thì không, và văn phong của văn học giả tưởng chảy theo một dòng rất tự nhiên. Câu chữ bắt nguồn từ trong lòng mình nhiều hơn là từ lí trí mà thành.

Khác biệt chính giữa tình yêu trong và ngoài trang sách là gì?

Trong đời thực, đôi khi số điều bất lợi là nhiều hơn thuận lợi. Nếu bạn kết hôn muộn như tôi, sẽ có nhiều bộn bề mà bạn luôn mang theo trong tâm tưởng, nhưng lại cũng có một cảm giác vội vã, khiến cho mối quan hệ trở nên quý giá hơn mỗi ngày.

Lần này đã là lần thứ ba bà kết hôn. Bà có đoán trước được điều này không?

Bạn có thấy ai đoán trước rằng họ sẽ kết hôn ở tuổi 77 không? Không! Nhưng rồi người đàn ông này nghe tôi nói chuyện qua radio và yêu tôi. Lí do duy nhất khiến chúng tôi cưới nhau là vì với ông ấy, điều này rất quan trọng. Giọt nước tràn li là khi cháu gái của ông ấy, con bé lúc đó 7 tuổi, hỏi thủ thư ở trường nó “Cô có biết Isabel Allende không?” Thủ thư của con bé nói: “Có, có, cô đã đọc một số cuốn sách của bà rồi.” Sau một chút lặng im, Anna nói: “Bà ấy đang ngủ với ông của cháu.”

Hãy cho chúng tôi biết thêm về việc bà luôn bắt đầu viết một cuốn sách vào ngày 8 tháng 1…

Ban đầu thì nó là một sự mê tín của riêng tôi, nhưng rồi cuộc sống của tôi trở nên rất phức tạp, và giờ thì nó là một việc mang tính quy luật. Tôi đốt một ít xô thơm, đốt nến và dành cả ngày sau cánh cửa đóng. Thường thì khi tôi đi ra ngoài, người ta đã gửi hoa, thư và những hộp quà như vỏ cam bọc sô-cô-la đen. Điều này mang lại cho tôi nhiều sức mạnh và niềm vui.

Bà đang để những cuốn sách gì trên tủ đầu giường vậy?

Tôi đang đọc cuốn Cloud Cuckoo Land của Anthony Doerr. Và tôi nghe bản sách nói của cuốn The Marriage of Opposites của Alice Hoffman. Và ở trong máy Kindle của tôi, tôi có cuốn The Winter Soldier của Daniel Mason mà tôi đã đọc vài năm trước. Cuốn sách là một câu chuyện về chiến tranh, và tôi không thích các câu chuyện về chiến tranh, nhưng câu chuyện này thật tuyệt vời.

Bà sắp xếp những cuốn sách của mình như thế nào?

Tôi không xếp chúng. Tôi cho chúng đi.

Bà cho đi tất cả sách ư?

Cuốn sách duy nhất tôi giữ lại là món quà đầu tiên mà bố dượng tôi cho tôi hồi tôi 10 tuổi, Tuyển tập các tác phẩm của Shakespeare. Tôi đọc cả cuốn như một câu chuyện và đã giữ nó từ khi ấy.

Bà có cảm thấy khó xử vì đã không đọc một cuốn sách kinh điển nào đó không?

Có lẽ là cuốn Anh em nhà Karamazov. Tôi cảm thấy chán khi đọc nó.

Khi còn nhỏ thì bà đọc sách như thế nào?

Tôi thuộc về một thế hệ không có tivi, tôi bị ông cấm nghe đài vì ông cho rằng nó sẽ truyền cho tôi những điều xấu, và nhà tôi không bao giờ ra rạp xem phim, nên tôi vẫn luôn là một người đọc chăm chỉ. Trong những năm tuổi teen, khi tôi cảm thấy vô cùng cô đơn và bất bình, tôi đã tìm cách trốn thoát mọi thứ qua việc đọc sách.

Có một cuốn sách nào khiến bà nhớ mãi không?

Tôi nhớ rất rõ khi tôi khoảng 13 tuổi và nhà tôi đang sống ở Lebanon. Các cô gái không được đi đâu cả - chỉ được đi học và về nhà mà thôi. Để cho bạn dễ hình dung thì hồi đó Elvis Presley đã khá béo rồi, và tôi không hứng thú với nhạc rock hay những thứ tương tự. Nhưng bố dượng tôi có một kho toàn rượu whisky, sô-cô-la, và tôi nhớ là cả tạp chí Playboy nữa. Tôi và các anh em sẽ tìm cách mở nó ra; các anh em của tôi sẽ ăn thật nhiều sô-cô-la và tôi sẽ lao vào bộ bốn cuốn Nghìn lẻ một đêm, những cuốn sách này được khóa trong đó vì chúng được cho là gợi dục. Đúng là tác phẩm này có yếu tố gợi dục, nhưng tôi đã không hiểu vì nó được kể ra theo lối ẩn dụ. Nhưng tôi rất thích cảm giác bí mật đọc sách trong cái kho bị cấm - một ngày nào đó tôi sẽ viết về điều này.

NGÔ GIA THIÊN AN dịch theo The Guardian