Viking, một trong những cái tên lớn nhất giới xuất bản đã bước vào thời hoàng kim khi Pascal Covici gia nhập đội ngũ biên tập viên vào năm 1937. Tính đến nay, ông vẫn là một người quan trọng đã làm thay đổi cả ngành văn học.
Covici sinh tại Botosani (Romania) vào năm 1888 và được đưa đến Hoa Kì khi mới 12 tuổi. Năm 1922, ông mở một hiệu sách kiêm nhà xuất bản ở Chicago có tên Covici‑McGee. 3 năm sau đó, ông đổi tên thương hiệu thành Pascal Covici và tiếp tục xuất bản dưới cái tên này cho đến năm 1928, trước khi chuyển đến New York để điều hành Covici‑Friede. Công ti sau đó rơi vào khó khăn và được Viking mua lại. Tuy vậy trong cái rủi có cái may, khi cũng từ đây Covici đã phát hiện ra một trong những nhà văn “sừng sỏ” nhất của văn đàn Mĩ - John Steinbeck. Tại Viking, 2 tác phẩm của Steinbeck đã ra đời, gồm Thị trấn Tortilla Flat vào năm 1935 và Của chuột và người vào năm 1937.
Covici có thể nói là một nhân vật vĩ đại, được mọi người vô cùng yêu mến. Malcolm Cowley đã viết về ông như sau, rằng Covici có “đôi vai rộng, đôi mắt xanh trong vắt nằm dưới mái tóc bạc, bàn tay hay đặt trên cánh tay, dáng mũ nâu rũ xuống như cướp biển, nét mặt táo bạo nở nụ cười trong khi tiếng cười thường chuyển từ khúc khích sang vang dội đặc biệt”. Covici rồi sẽ trở thành biên tập viên của Saul Bellow, Arthur Miller, Lionel Trilling, Ludwig Bemelmans, Marianne Moore, Joseph Campbell, Shirley Jackson, Gene Fowler và nhiều người nữa. Khi ông qua đời vào năm 1964 ở tuổi 75, trong cáo phó tờ New York Times nói rằng ông “được biết đến bởi toàn ngành xuất bản như một người đàn ông vui vẻ với sự đồng cảm vô hạn”.
Tuy vậy với Covici, thuật ngữ “biên tập viên” không hẳn bao quát hết được những gì ông làm. Như Tom Guinzburg nói: “Ông ấy không biên tập. Covici là một kiểu biên tập viên khác. Ông ấy là người cầm tay chỉ việc, là nhà tâm lí học thực thụ. Pat không làm việc với sách, ông ấy làm việc với con người. Cây bút chì xanh không phải là công cụ hiệu quả nhất mà ông sử dụng - mà chính tính cách đáng yêu.” Ông gọi Covici là “một người đàn ông phi thường, là biên tập viên đầu tiên mà tôi từng biết và thuộc số rất ít người hiểu một cách bản năng về mối quan hệ đúng đắn giữa biên tập viên và NXB. Bất kể tác giả nào được Covici chú ý, thì họ mười mươi sẽ là nhà văn quan trọng nhất thế giới vào thời điểm đó”.
Chẳng hạn, cuốn sách đầu tiên mà Viking xuất bản của Steinbeck là tập truyện ngắn The Long Valley lấy bối cảnh California vào tháng 9.1938. Các bài đánh giá nhìn chung khá trái chiều, khi Tạp chí New York Times Book Review viết rằng “chúng không phải những câu chuyện sâu sắc, đầy nhiệt huyết hay mang tầm vóc lớn lao. Tuy nhiên, tất cả đều có một điểm sáng tạo hiếm có: một ấn tượng trực tiếp khiến chúng sáng bừng sức sống, dù cho chỉ là cuộc sống ở quy mô nhỏ”. Cuốn sách bán chạy ở mức khiêm tốn, nhưng cuốn tiếp theo lại thật sự là một “quả bom” lớn. Theo đó vào tháng 4.1939, Chùm nho phẫn nộ ra mắt và đã trở thành một trong những tiểu thuyết nổi tiếng nhất mà Viking từng xuất bản, cũng như một trong những cuốn sách bán chạy nhất mọi thời đại của NXB này. Lấy bối cảnh cuộc Đại suy thoái, cuốn tiểu thuyết ghi lại câu chuyện của một gia đình nông dân Oklahoma bị đuổi khỏi trang trại và buộc phải di chuyển về phía tây đến vùng đất hứa California.
Các tác phẩm nổi tiếng do Viking xuất bản.
Là bức chân dung về cuộc xung đột giữa những người có quyền lực và những người yếu thế, cuốn tiểu thuyết đã nắm bắt được nỗi kinh hoàng của cuộc Đại suy thoái và đi sâu vào bản chất của công lí Mĩ. Cuốn sách, theo chia sẻ, được lấy cảm hứng từ công việc báo chí của Steinbeck, đặc biệt là cho tờ The San Francisco News - nơi đã giao cho ông nhiệm vụ đưa tin về các trại lao động di cư ở thung lũng Salinas. Chùm nho phẫn nộ đã giành được giải Pulitzer (là tiểu thuyết đầu tiên do Viking xuất bản giành được giải thưởng này) và là nguyên nhân chính yếu để ông được gọi tên ở giải Nobel Văn chương năm 1962.
Theo tờ New York Times, Chùm nho phẫn nộ là cuốn sách bán chạy nhất năm 1939 với khoảng 430.000 bản đã được tẩu tán tính đến tháng 2.1940 (điều này chắc hẳn đã gây áp lực không nhỏ cho các nhà in của Viking vào thời điểm đó). Cuốn tiểu thuyết vẫn được đọc rộng rãi, với doanh số bán ra tính cho đến nay ước đạt 14 triệu bản. John Timmerman - học giả chuyên nghiên cứu về Steinbeck, tuyên bố rằng “đây có thể là cuốn tiểu thuyết Mĩ thế kỉ 20 được thảo luận kĩ lưỡng nhất trong giới phê bình và học thuật Mĩ”. Tác phẩm sau đó cũng gây khá nhiều tranh cãi, bị cấm công khai và thậm chí là bị người dân đốt khi lần đầu xuất bản. Nhà phê bình Bryan Cordyack viết rằng “Steinbeck đã bị tấn công từ cả cánh tả lẫn cánh hữu của phổ chính trị như một nhà tuyên truyền và một người theo chủ nghĩa xã hội. Nhưng những cuộc tấn công dữ dội nhất là đến từ Hiệp hội Nông dân California. Theo đó họ không hài lòng với cách cuốn sách mô tả thái độ và hành vi của nông dân nơi này với người di cư. Họ lên án cuốn sách là một 'tập hợp những lời dối trá' và gọi nó là 'tuyên truyền cộng sản'.”
Mặc thế thì Chùm nho phẫn nộ không phải là cuốn sách huyền thoại duy nhất được Viking xuất bản trong thời gian này. Năm 1939, một tuyệt tác khác cũng xuất hiện tại đây, và đó là cuốn tiểu thuyết Finnegans Wake cuối cùng của James Joyce. Đây chắc chắn là một trong những cuốn tiểu thuyết khó nhất (và có lẽ là ít được đọc nhất) trong nền văn học kinh điển phương Tây. Được viết trong 17 năm, tác phẩm được sáng tác theo phong cách đặc biệt, kết hợp tiếng Anh chuẩn với các từ mới và cách chơi chữ bằng nhiều ngôn ngữ. Viking rõ ràng rất hào hứng với ấn phẩm này khi trong một quảng cáo đăng trên Publishers Weekly, họ đã gọi đây là “sự kiện văn học khác thường nhất trong năm”, và cũng giống như những buổi ra mắt sách xuyên đêm của thời hiện đại, Vikings đã gửi đến các nhà bán sách một bản đĩa than ghi âm James Joyce tự đọc cuốn sách của mình. Vậy là trong ngay ra mắt, các chủ hiệu sách có thể mời khách hàng uống trà và nghe những gì Joyce viết.
Mặc dù ban đầu Finnegans Wake nhận về phản ứng tiêu cực, đi từ sự ngạc nhiên tột độ đến thái độ thù địch công khai (ngay cả Huebsch, biên tập viên của Joyce, cũng thừa nhận mình chưa bao giờ đọc nó), thì cuối cùng tác phẩm đã chiếm một vị trí quan trọng trong nền văn học thế giới. Anthony Burgess đã gọi nó là “một viễn cảnh hài hước tuyệt vời, một trong số ít những cuốn sách trên thế giới có thể khiến chúng ta cười phá lên ở mọi trang sách”. Viking sau đó cũng xuất bản một ấn phẩm khác giúp ta hiểu nó, và đó là A Skeleton Key to “Finnegans Wake” do nhà thần thoại học nổi tiếng Joseph Campbell và Henry Morton Robinson chấp bút.
Một số tác giả nổi tiếng khác bắt đầu hợp tác với Viking vào thời điểm này, có thể kể Graham Greene. Theo đó nhà văn người Mĩ đã bắt đầu một danh sách dài các ấn phẩm với Viking bao gồm The Confidential Agent (1939), The Labyrinthine Ways (1940, tái bản năm 1946 dưới tựa đề tiếng Anh nổi tiếng hơn là The Power and the Glory) cũng như The Heart of the Matter (1948). Viking sau đó sẽ tiếp tục xuất bản hơn một chục tác phẩm của Greene, bao gồm cả tiểu thuyết lấy bối cảnh Việt Nam – Người Mĩ trầm lặng (1956) bên cạnh tiểu thuyết cuối cùng The Captain and the Enemy vào năm 1988. Như Tom Guinzburg sau này kể lại “Graham chưa bao giờ là một nhà văn bán chạy. Chất lượng văn học và danh tiếng của ông không tương xứng với doanh số bán sách ở đất nước này. Ông ấy không bao giờ hiểu được điều đó và nó khiến ông cảm thấy khó chịu”.
NGÔ THUẬN PHÁT dịch từ LitHub
VNQD