Nhà văn đoạt giải Nobel 2018 - Olga Tokarczuk, nữ tác gia người Nhật Mieko Kawakami… là những tiểu thuyết gia nổi tiếng góp mặt vào danh sách rút gọn của Giải Booker Quốc tế 2022. Liệu ai sẽ là chủ nhân tiếp theo của một trong những giải thưởng văn chương danh giá nhất hành tinh? Hãy cùng VNQĐ điểm lại cơ hội giành giải từ 6 ứng viên năm nay.
Năm nay, danh sách rút gọn gồm 6 tác phẩm như thông lệ đã được công bố tại Hội chợ sách London vào ngày 7/4/2022. Sáu đề cử được dịch từ sáu ngôn ngữ khác nhau, bao gồm Hàn Quốc, Na Uy, Nhật Bản, Tây Ban Nha, Hindi và Ba Lan. Ban giám khảo năm nay cho rằng: “Các tác phẩm văn học độc đáo nằm trong danh sách chung khảo sẽ làm say đắm độc giả, có điểm chung là chúng đã khám phá được những chấn thương tâm lí, dù là ở cấp độ cá nhân hay xã hội”.
1. Cursed Bunny (tạm dịch: Chú thỏ bị nguyền rủa)
Là tập truyện ngắn được viết bằng tiếng Hàn bởi tác giả Bora Chung. Theo Ban giám khảo, Cursed Bunny đã "sử dụng các yếu tố huyền ảo và siêu thực để phơi bày nỗi kinh hoàng cũng như bất ổn rất thực tế của chế độ nam quyền ngự trị và chủ nghĩa tư bản trong lòng xã hội hiện đại."
Trước thực tế văn chương Hàn Quốc những năm gần liên tục có những tác phẩm được đánh giá cao, như The Disaster Tourist của Yun Ko-eun chiến thắng giải thưởng của Hiệp hội Nhà văn Trinh thám Vương quốc Anh (CWA), Love in the Big City của Sang Young Park đồng lọt vào danh sách sơ khảo, Pachinko của Min Jin Lee đang làm mưa làm gió trên thế giới … thì một chiến thắng dành cho Cursed Bunny là hoàn toàn có thể.
Hơn nữa, thế giới giờ đây đang dần chuyển hướng vào các nền văn chương thiểu số, trong đó lối viết hậu hiện đại và các tác phẩm có khuynh hướng kinh dị được ưa chuộng. Và Cursed Bunny có vừa đủ hai yếu tố này.
Bora Chung sinh năm 1976, cô đã viết ba tiểu thuyết và ba tuyển tập truyện ngắn và là một trong số nhà văn đương đại hàng đầu Hàn Quốc. Cursed Bunny được dịch bởi Anton Hur, người sống ở Hàn Quốc trong suốt 30 năm qua. Tác phẩm này đã được mua bản quyền và sẽ sớm ra mắt bằng ngôn ngữ tiếng Việt.
2. Heaven (tạm dịch: Thiên đường)
Trong tác phẩm này, nữ nhà văn nổi tiếng người Nhật Mieko Kawakami đã kể câu chuyện về một cậu bé 14 tuổi bị bạn bè bắt nạt nhưng thay vì phản kháng, cậu lại hoàn toàn cam chịu. “Đồng minh” duy nhất cậu có là một cô bạn cùng lớp, người cũng bị ruồng bỏ và hành hạ bởi những kẻ bắt nạt. Hai cá nhân yếu thế gặp nhau trong bí mật để tìm an ủi cũng như đồng cảm, mà không hề biết mối quan hệ của họ không ngừng bị những kẻ hành hung chú ý đến.
Tác phẩm đơn giản nhưng sâu sắc này của Mieko Kawakami là minh chứng cho tài năng văn chương đáng chú ý của cô. Với cuốn sách này, Mieko yêu cầu chúng ta tự đặt câu hỏi về số phận của những con người thiện lương trong một xã hội đi theo kẻ mạnh thông qua bạo lực. Ban giám khảo cũng chia sẻ thêm, "Đây là cuốn tiểu thuyết đầy ám ảnh về mối đe dọa bạo lực có thể rình rập tuổi thiếu niên của bất kì ai trong mỗi chúng ta"
Cũng như Murata Sayaka, Yoko Ogawa; Mieko Kawakami hiện là một trong những tác gia đương đại của Nhật nổi bật nhất trên văn đàng thế giới. Các tác phẩm của cô vừa mang âm hưởng sắc, lạnh và ngột ngạt như truyền thống văn chương của đảo quốc này; nhưng cũng đồng thời triệt tiêu tính địa phương, thấm đẫm nữ tính và hướng vào những câu chuyện có sức lay động khi đặt ra những nan đề mới về đạo đức, nhân đạo và quyền lực.
Mieko ra mắt văn đàn với tư cách là một nhà thơ vào năm 2006, và xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tiên Ngực và trứng vào năm 2007 (đã được chuyển ngữ sang tiếng Việt). Heaven được dịch bởi Sam Bett và David Boyd.
3. Tomb of Sand (tạm dịch: Mộ cát)
Cuốn sách của nhà văn Ấn Độ Geetanjali Shree là cuốn tiểu thuyết tiếng Hindi đầu tiên lọt vào danh sách rút gọn cho giải Booker Quốc tế. Tiểu thuyết này khám phá cuộc sống của một phụ nữ 80 tuổi ở miền bắc Ấn Độ, bị trầm cảm sau cái chết của chồng mình, và quyết định đến Pakistan để đối mặt với chấn thương thời thiếu niên, sau sự phân chia giữa Ấn Độ và Pakistan vào năm 1947.
Ban giám khảo gọi đây là "một ‘cuộc biểu tình lôi cuốn nhằm chống lại tác động tàn phá của việc phân chia biên giới, dẫu đó là biểu hiện của tôn giáo, quốc gia hay là giới tính."
Đặt trong tình hình địa - chính trị thế giới có sự tương đồng với trường hợp Nga - Ukraine, công cuộc khám phá nỗi đau sau thời hậu chiến của Tomb of Sand rất có thể được đánh giá cao, khi trước đó giải Nobel 2021 cũng được trao cho nhà văn người Tanzania, Abdulrazak Gurnah, cùng các tác phẩm phê bày thế giới đảo điên cũng như sự hỗn loạn nhân đạo trong xã hội hiện đại.
Geetanjali Shree là tác giả của ba tiểu thuyết và một số tuyển tập truyện. Các tác phẩm của bà đã được dịch sang tiếng Anh, Pháp, Đức, Serbia và Hàn Quốc. Tomb of Sand được dịch bởi Daisy Rockwell, là họa sĩ, nhà văn và dịch giả người Mĩ.
4. The book of Jacob (tạm dịch: Cuốn sách của Jacob)
Được viết bởi người đoạt giải Nobel văn chương 2018 - Olga Tokarczuk, The book of Jacob đưa độc giả đến thời đại Khai sáng ở châu Âu, trong cuộc hành trình của Jacob Frank - một thanh niên Do Thái có nguồn gốc bí ẩn, người được nhiều con chiên theo dõi nhiệt thành. Anh đi qua Habsburg và đế chế Ottoman, cải đạo thành Hồi giáo và sau đó là Công giáo; để tìm kiếm sự ổn định và đạt đến trạng thái siêu việt.
Sức hút của một nhà văn đoạt giải Nobel văn chương và một dịch giả từng chiến thắng Booker Quốc tế là khó có thể bàn cãi. Olga bảo chứng cho chất lượng tác phẩm siêu việt, và chiến thắng thêm một lần nữa cũng không có gì là quá bất ngờ, khi Hilary Mantel cũng từng 2 lần chiến thắng Booker trước khi ngã ngựa ở phần cuối cùng của bộ sách Lâu đài sói.
The book of Jacob được dịch bởi Jennifer Croft, người cũng cùng với Olga có bản dịch Flight giành chiến thắng giải Booker Quốc tế năm 2018, và đã được dịch sang tiếng Việt dưới tên Beguine, Những người không ngừng chuyển động.
5. Elena Knows (tạm dịch: Elena biết)
Nhà văn người Argentina, Claudia Pineiro, đã đi sâu vào thể loại tiểu thuyết tội phạm để kể câu chuyện của Rita, người được tìm thấy đã chết trong tháp chuông nhà thờ, nhưng cuộc điều tra chính thức về vụ việc nhanh chóng được khép lại mà không tìm được kẻ tình nghi. Người mẹ ốm yếu là người duy nhất vẫn quyết tâm tìm ra người chịu trách nhiệm cho cái chết của con gái mình.
Elena Knows kể về hành trình khó khăn qua các vùng ngoại ô của thành phố, những món nợ cũng như các cuộc trò chuyện dần được tiết lộ. Tác phẩm này làm sáng tỏ những bí mật của các nhân vật cũng như những khía cạnh tiềm ẩn của chủ nghĩa độc đoán cũng như thói đạo đức giả trong xã hội chúng ta. Ban giám khảo đánh giá "Đây là một câu chuyện độc đáo đan xen giữa tiểu thuyết tội phạm với những câu chuyện sâu sắc về đạo đức và hành trình tìm kiếm tự do cá nhân".
Tuy nhiên cũng như các tác phẩm khác của các nhà văn Mĩ Latin lọt vào vòng chung khảo những năm trước, như The Adventure of China Iron (2020, Gabriela Cabezón Cámara), The Hurricane Season (2021, Fernanda Melchor)… việc khai thác các vấn đề nổi cộm của lục địa này như bạo lực, ma túy… dường như không còn là sức hút với khán giả đại chúng, nên khả năng chiến thắng của Elena Knows là khó có thể thành hiện thực.
Claudia Piñeiro nổi tiếng ở mảng tiểu thuyết tội phạm, và là những cuốn sách bán chạy nhất ở Argentina, khu vực Mĩ Latin và trên toàn thế giới. Nhiều tiểu thuyết của bà đã được chuyển thể lên màn ảnh rộng. Riêng tác phẩm này đã được dịch bởi Frances Riddle, người cũng đã dịch sách của các nhà văn Mĩ Latin khác như Isabel Allende sang tiếng Anh.
6. A New Name: Septology VI-VII (tạm dịch: Tên mới: Septology VI-VII)
Cuốn sách này là mảnh ghép cuối cùng trong bộ bảy phần Septology, chia làm 3 cuốn sách, của tác giả người Na Uy Jon Fosse - ứng cử viên nam duy nhất góp mặt trong danh sách rút gọn.
Câu chuyện kể về một họa sĩ già tên Asle, sống trên bờ biển Na Uy thoải mái cùng những người bạn thân của mình. Thế nhưng đâu đó ở Bjørgvin, cũng tồn tại một Asle khác, cùng là họa sĩ nhưng cô đơn và nghiện rượu. Hai người là song trùng của nhau, và cùng trải nghiệm những câu hỏi hiện sinh về cuộc sống này.
Ban giám khảo gọi cuốn sách này là "một cuộc khám phá siêu việt về thân phận con người”. Các nhà phê bình khác thì đánh giá “cuốn sách được viết bằng thứ văn xuôi chậm nhưng du dương và đầy thôi miên”. Tờ Le Monde thì gọi “đây là tác phẩm văn xuôi lớn của Samuel Beckett có thể được viết trong thế kỉ 21”.
Chiến thắng ở mùa giải 2020 của The Discomfort of Evening nhà văn, nhà thơ người Hà Lan, Marieke Lucas Rijneveld trước các tác phẩm đề cử năm đó đã cho thấy giải Booker Quốc tế hàng năm đang tìm kiếm một điều gì đó mới mẻ từ các địa hạt ít “phổ biến hơn”. Nhìn chung Na Uy của Jon Fosse và Hà Lan của người tiền nhiệm đều độc, lạ và các tác phẩm “ngách” đáng chú ý, nhưng với hai chiến thắng gần nhau từ các nền văn chương có phần tương đồng sẽ khiến Ban giám khảo phải lưu ý hơn.
Jon Fosse sinh năm 1959 tại bờ biển phía Tây Na Uy và là tác giả nhận được vô số giải thưởng danh giá, ở cả quê hương và nước ngoài. Tập 6 và 7 được dịch sang tiếng Anh bởi Damion Searles.
NGÔ MINH
VNQD