Richard Osman từng được biết đến nhiều nhất với vai trò người dẫn chương trình Pointless cho truyền hình Anh. Thế nhưng với thành tích vô tiền khoáng hậu, tác giả mới này đang làm nên cuộc “cách mạng” trong mảng trinh thám với bộ Câu lạc bộ án mạng ngày thứ năm.
Trong cuộc sống trước đây ở lĩnh vực truyền hình, Richard Osman là người “đỡ đầu” cho chương trình đố vui dài tập Pointless. Theo đó trò chơi buộc người tham gia sẽ phải đưa ra những câu trả lời càng khó hiểu càng tốt. Cho đến khi rời khỏi chương trình vào đầu năm nay, Osman vẫn rất nổi tiếng với những “câu trả lời vô nghĩa” của mình.
Nhưng nếu giờ đây “nhà văn tội phạm” trở thành một từ khóa trong chương trình, thì việc nêu tên Osman chắn chắn sẽ dẫn đến việc thua cuộc. Nhờ thành công đáng kinh ngạc của cuốn tiểu thuyết bí ẩn kể về một nhóm người hưu trí chống lại tội phạm sống tại một viện dưỡng lão hạng sang ở Kent, người dẫn chương trình giờ đây đã quá nổi tiếng để câu trả lời có thể được coi như là hợp lí.
Nhà văn trinh thám Richard Osman.
Những thành tích mới
Osman rõ ràng đã chịu ảnh hưởng từ Agatha Christie trong các tác phẩm của mình. Tiến sĩ Jennifer Young, người đứng đầu bộ phận viết lách và báo chí tại Đại học Falmouth, lưu ý: “Những tội ác trong sách của Osman không quá kinh khủng nên ta sẽ không nhìn thấy cái chết”. Băng nhóm phán án trong series này thường có xu hướng dựa vào những mối “kết nối xã hội” lỗi thời để giải quyết bí ẩn.
Young cho biết thêm, các nhân vật nữ có xu hướng “kết nối và trò chuyện [với nghi phạm] giỏi hơn cảnh sát”. Tiến sĩ Jo Parsons, giảng viên cao cấp về ngôn ngữ Anh và viết sáng tạo tại Falmouth, cho biết thêm nhiều cá nhân trong nhóm 4 người có thể hoạt động mà hầu như không bị phát hiện, bởi “khả năng tàng hình của phụ nữ khi đạt đến một độ tuổi nhất định” đột nhiên trở thành “sức mạnh đáng kinh ngạc”.
Tiểu thuyết Câu lạc bộ án mạng ngày thứ Năm tạo nên hiện tượng tại Anh.
Câu lạc bộ án mạng ngày thứ năm đã bán được 45.000 bản trong 3 ngày đầu tiên và theo Nielsen BookData, đây là cuốn sách bán chạy nhất ở Anh kể từ lúc đó, với hơn 2 triệu bản đã được bán ra. Phần tiếp theo của nó là The Man Who Died Twice (tạm dịch: Người đàn ông đã chết hai lần) tiếp nối vào năm 2021 đã chiếm vị trí số 1 của Beautiful World, Where Are You (tạm dịch: Thế giới tươi đẹp, Bạn ở đâu?) của Sally Rooney. Năm ngoái, phần thứ ba The Bullet That Missed (tạm dịch: Viên đạn hụt) cũng đã trở thành tiểu thuyết dành cho người lớn bán chạy nhất của một tác giả người Anh, đánh bại kỉ lục trước đó do Khoảng trống của JK Rowling nắm giữ.
Lướt qua các bài đánh giá và bạn sẽ thấy những từ như “ấm lòng” và “dễ mến” xuất hiện lặp đi lặp lại, mặc dù nhà phê bình Joan Smith của The Times là người phản đối hiếm hoi, khi mô tả Câu lạc bộ án mạng ngày thứ năm là “cuốn tiểu thuyết thiếu sót đến mức khó có thể tin rằng nó lại được xuất bản nếu không có tên một người nổi tiếng in trên trang bìa”.
Dẫu vậy thì đồng thuận chung là cuốn sách của Osman “dễ đọc nếu không đòi hỏi điều gì hơn thế”, như bài đánh giá của The Guardian đã đưa ra, và điều đó khó có thể khiến Osman bận tâm. Ông nói “nếu tôi là bất cứ thứ gì, thì tôi là một nghệ sĩ giải trí” với The Washington Post trong một cuộc phỏng vấn năm 2022. “Tôi ở đây để tặng mọi người một cuốn sách mà họ không thể đặt xuống, và nếu họ đang đi máy bay thì hành trình đó sẽ rút ngắn lại”.
Có vẻ như độc giả Anh cũng thấy được chính điều đó. Nielsen báo cáo rằng Osman cho đến nay đã bán được hơn 5 triệu cuốn sách, con số này sẽ còn tăng thêm khi cuốn tiểu thuyết thứ tư The Last Devil to Die (tạm dịch: Con quỷ cuối cùng phải chết) của ông được phát hành vào ngày 14 tháng 9 tới. Trên bảng xếp hạng sách hiện nay, đối thủ thực sự duy nhất của ông là Colleen Hoover, “nữ hoàng” của thể loại bi kịch hiện đang phủ sóng trên khắp BookTok nước Anh.
Lối tiếp cận khác
Vậy làm thế nào Osman lại trở thành một “thế lực” đáng nể trong giới xuất bản? Theo đó khi hợp đồng xuất bản sách đầu tiên của Osman được công bố vào năm 2019, phản ứng chung có lẽ là giống với những người nổi tiếng cố gắng đi vào thế giới viết lách qua các cuốn hồi kí cũng như self-help. Nhưng cũng có một vài gợi ý về sự thành công sắp tới của riêng Osman, cụ thể là các tin đồn về một cuộc đấu giá lên đến 10 bên tham gia, và hợp đồng bán sách trị giá đến 7 bảy con số.
Sau đó có thông tin cho rằng công ty sản xuất Amblin của đạo diễn huyền thoại Steven Spielberg đã mua được bản quyền chuyển thể phim. Bộ phim kể từ đó đã được đặt vào tay Ol Parker, nhà văn kiêm đạo diễn đứng sau The Best Exotic Marigold Hotel (Khách sạn hoa cúc vàng) và phim nhạc kịch Mamma Mia: Here We Go Again (Mamma Mia: Yêu Lần Nữa). Osman đã gợi ý rằng các nhà sản xuất phim “có thể để những người ở độ tuổi 50 và 60 đóng vai những người ở tuổi 70” để đảm bảo chuỗi phim có thể duy trì liên tục.
Parker hiện sẽ có rất nhiều việc phải làm. Khi bộ sách tiếp tục phát triển, những tội ác sẽ ngày càng kì quặc hơn như những vụ trộm kim cương, giao dịch với nhiều chi nhánh khác nhau của Sở Mật vụ, các cuộc đấu súng ở bến tàu địa phương… và trong cuốn thứ 4, các giao dịch ma túy lớn đã trở nên nghiêm trọng hơn. Tất cả những trò hề có chỉ số adrenalin cao này đều được lồng ghép trong những thói quen nhẹ nhàng hàng ngày của các nhân vật chính lớn tuổi của chúng ta.
Các nhân vật của Osman có thể yêu thích truy bắt các trùm ma túy và nghi phạm giết người trong sự thoải mái trong chiếc Daihatsu của Ron, nhưng chắc chắn họ sẽ lo lắng về việc phải vội vã về nhà kịp giờ để kịp nhận món hàng giao đến tận nhà. Đây là một thế giới mà nhiều độc giả của Osman nhận ra và thấy đặc biệt.
Dẫu thế thì kiểu phong cách như đã nói trên không phải là hiện tượng mới. Agatha Christie và các nhà văn đồng nghiệp như Dorothy L Sayers đã rất nổi tiếng với công thức này vào những năm 1920 và 1930, thời kì được coi là hoàng kim của tiểu thuyết trinh thám. Nhưng thành công của Osman đã đưa sự khao khát thể loại này của độc giả đương thời lên một tầm cao mới. Theo số liệu của Nielsen vào năm 2019, trước Osman phong cách viết này chỉ chiếm 850.000 bảng Anh doanh số bán sách ở Anh, nhưng đến năm 2022, nó đã tăng thành 21 triệu bảng.
Theo đó khi một tên tuổi lớn nổi lên, thì những cuốn sách thuộc thể loại tương tự cũng có xu hướng nhận thêm những sự chú ý. Cũng giống như Cô gái có hình xăm rồng của Stieg Larsson đã làm tăng nhu cầu về thể loại trinh thám Scandinavia, và Cô gái trên tàu khiến các nhà xuất bản chộp lấy kịch bản để chuyển thể thành các phim tâm lí kinh dị. Giờ đây thì Câu lạc bộ sát nhân thứ năm đang mở ra một cánh cửa mới ngày càng phát triển trong tương lai.
Phoebe Morgan, giám đốc của nhà xuất bản Hodder cho biết: “Tôi thậm chí không thể đếm được có bao nhiêu cuốn sách theo thể loại này mà tôi đã đọc bản thảo trong vài năm qua”. Nhóm của Morgan cũng đang trong quá trình tái phát hành các tác phẩm của Sayers cho thế hệ người hâm mộ mới. Cô nói, những tựa sách cùng thể loại cả cũ và mới thường có xu hướng được làm nổi bật riêng phần bìa sách, từ đó “thu hút những độc giả đang tìm kiếm cuốn sách tội phạm cùng loại”.
Có vẻ như mọi người đều nhất trí rằng thành công của Osman đang thúc đẩy thị trường tiểu thuyết tội phạm hơn là tiêu diệt nó. Tất nhiên, tác phẩm truyền hình đã mang lại cho ông nền tảng sẵn có. Osman theo đó vẫn rất chăm chỉ làm việc với Penguin để tham dự tất cả các buổi ra mắt và thực sự hòa mình vào cộng đồng viết lách… và luôn ủng hộ các nhà văn khác.
Đối với Morgan, chất lượng “thoát li” trong sách của Osman - và của toàn bộ thể loại tội phạm này - đã góp phần rất lớn vào sự nổi tiếng. “[Họ] thu hút sự chú ý theo cách mà [tiểu thuyết] tội phạm thông thường sẽ không gây ra những sự bất an hay khó chịu như khi đọc một cuốn tiểu thuyết hạng nặng”.
Nhưng đối với Hall thì Osman chỉ đơn giản là “tạo ra một bức tranh tích cực về việc già đi”. Nó tích cực bởi lẽ đã xuất hiện ngay sau đại dịch, khi toàn thế giới tràn ngập trong những tiêu đề đáng báo động về việc người già dễ bị tổn thương và bị mắc kẹt trong các viện dưỡng lão hiu quạnh. Những ngày sắp tới, Osman sẽ bắt đầu một loạt sách mới, tập trung vào bộ đôi thám tử cha và con điều hành một công ti thám tử tư nhân. Ông đã mô tả nó là “một kiểu Câu lạc bộ án mạng ngày thứ năm phối trộn cùng với Mật mã Da Vinci”. Đây được dự đoán là một màn chào sân sẽ khiến nhiều nhà xuất bản lao vào cuộc đua bản quyền.
NGÔ THUẬN PHÁT dịch từ The Independent
VNQD