Dưới đây là một số tiểu thuyết tuyệt vời, quen thuộc, được dịch nhiều thứ tiếng và chuyển thể nhiều lần. Những tiểu thuyết này mang tinh thần sử thi: có những đề tài mang ý nghĩa lịch sử và mang tính dân tộc; ca ngợi những anh hùng dũng cảm, đức độ…
Ian McKellen trong phiên bản điện ảnh năm 2013 của Chúa tể của những chiếc nhẫn.
1. Paradise Lost (Thiên đường đã mất) – của John Milton
Milton muốn viết một sử thi bản địa cho nước Anh, và câu chuyện về Adam và Eve là kết quả. Thiên đường đã mất bằng thơ không vần in lần đầu tiên năm 1667 gồm 10 quyển. Bản in năm 1674 gồm 12 quyển. Tác phẩm được in lại vô số lần trong nhiều thế kỷ nay và được dịch ra rất nhiều thứ tiếng của thế giới, trong đó có tiếng Việt. Sau Thiên đường đã mất, Milton viết tiếp Thiên đường trở lại. Cả hai tác phẩm tiêu biểu này phản ánh đầy đủ đời sống chính trị nước Anh đương thời cũng như số phận cuộc đời của chính tác giả.Thiên đường đã mất dựa theo cốt truyện của Kinh Thánh. Trong trường ca này Adam và Eve đã sống một cuộc sống ân ái vợ chồng trước khi vi phạm điều cấm và bị đuổi khỏi thiên đàng. Tôi thích hình ảnh tràn đầy hi vọng ở cuối Sách 12, khi Adam và Eve bị đuổi khỏi vườn. “Thế giới đều có trước họ”, và họ tiến vào đó “song hành với những bước lang thang và chậm rãi”. Đối với tôi, đây là một khoảnh khắc đáng được ăn mừng: khi Adam và Eve trở thành con người hoàn toàn. Thế giới là một nơi đáng sợ và lộn xộn, nhưng nó luôn đáng để ở trong đó - Milton nghĩ vậy, và tôi đồng ý.
2. Memory of Fire (Kí ức của lửa) của Eduardo Galeano
Galeano là một trường hợp khá đáng buồn khi tên tuổi không được quan tâm thỏa đáng tại Anh. Bộ ba tác phẩm Memory of Fire của Eduardo Galeano là cái nhìn độc đáo của người Mĩ Latinh về việc hình thành thế giới mới. Ngay từ lần xuất bản đầu tiên bằng tiếng Anh vào năm 1985, tác phẩm đã được công nhận đứng vào hàng ngũ kinh điển xét về yếu tố chính trị, nghiên cứu nguyên bản và hình thức văn học. "Từ những huyền thoại tạo dựng tiền Colombia và những chuyến đi khám phá và chinh phục châu Âu đầu tiên cho đến Thời đại Reagan, đây “không gì khác hơn một lịch sử thống nhất của Tây Bán cầu... được kể lại bằng văn xuôi sống động.” Theo The New Yorker
3. G (G) của John Berger
G. là một tiểu thuyết năm 1972 của John Berger , lấy bối cảnh ở châu Âu trước Thế chiến thứ nhất. Nhân vật chính tên là "G.", là người tình của phụ nữ giống Don Juan hoặc Casanova, những người dần dần có ý thức chính trị sau đó.Cuốn tiểu thuyết tự sự phi tuyến tính, thử nghiệm của Berger đã giành được cả Giải Tưởng niệm James Tait Black cho tiểu thuyết hư cấu và Giải thưởng Booker.
4. In the Skin of a Lion (tạm dịch: Trong lốt của sư tử) của Michael Ondaatje
Đặt trong bối cảnh Toronto, Canada đầu thế kỉ 20, In the Skin of a Lion pha trộn lịch sử với trí tưởng tượng trong một câu chuyện tình yêu gợi cảm và bí ẩn. Tiểu thuyết có cái nhìn hư cấu về một loạt các nhân vật, những người nhập cư và ở ngoài rìa xã hội, đã tham gia xây dựng thành phố. Văn xuôi của Ondaatje luôn mượt mà, gợi nhớ đến các văn bản cổ. Cách viết ấy đem lại cho tiểu thuyết của ông hiệu quả đặc biệt để tôn vinh những anh hùng sử thi vô danh, ở đây có thể là những người lao động nghèo có những đóng góp to lớn trong thời kì công nghiệp hóa và tăng trưởng kinh tế…
5. Burnt Shadows (tạm dịch: Bóng hình của lửa) của Kamila Shamsie
Shamsie, giống như tôi, là một tín đồ lớn của Ondaatje, và ta có thể thấy ảnh hưởng của nhà văn Bệnh nhân người Anh ở đây. Tiểu thuyết thứ sáu của Shamsie là sử thi trong phạm vi lịch sử của nó:những vụ đánh bom tại Nagasaki, Nhật Bản; tiếng kêu gọi độc lập của Ấn Độ khỏi ách thống trị của thực dân Anh; sự kiện 11/9/2001 tại New York đến cao trào chiến tranhAfghanistan, một lịch sử bạo lực phủ bóng đen lên toàn thế giới. Đây là câu chuyện chuyện về tình yêu và chiến tranh, của ba thế hệ và ba sự kiện lịch sử làm thay đổi thế giới.
6. The Grapes of Wrath (Chùm nho uất hận) của John Steinbeck
The Grapes of Wrath năm 1940. Ảnh: 20th Century Fox
Tiểu thuyết của văn hào John Steinbeck, bao gồm 30 chương phản ánh những biến đổi sâu sắc trong nông thôn nước Mĩ khoảng những năm đầu thế kỉ 20 dưới ảnh hưởng mạnh mẽ của thời đại công nghiệp hóa, là hành trình sử thi, là một cuộc di cư lớn. Với tác phẩm này, Steinbeck đã được trao giải Pulitzer vào năm 1940. Năm 1962, Steinbeck được trao giải Nobel Văn học, mà Chùm nho uất hận là sáng tác chính của Steinbeck được Viện Hàn lâm Thụy Điển đưa ra như một trong những lí do trao giải. The Grapes of Wrath là cuốn sách hay nhất trong số các cuốn sách của nhà văn, sách được Tạp chí Time liệt kê tác phẩm này trong danh sách 100 tiểu thuyết Anh ngữ hay nhất từ năm 1923 đến nay.
7. The Siege (tạm dịch: Cuộc vây hãm) của Helen Dunmore
Cuốn tiểu thuyết của Dunmore kể về cuộc vây hãm của Đức quốc xã trên Leningrad vào mùa đông năm 1941 đã giết chết sáu trăm nghìn người, nhưng trọng tâm sách lại thu hẹp trong phạm vi một gia đình. Một người phụ nữ nhỏ bé lại đảm đang và tháo vát để cáng đáng sự tồn tại của một gia đình. Dưới ngòi bút của Dunmore, câu chuyện giản dị ấy lại trở nên vô cùng ý nghĩa, nó dẫn dắt chúng ta đến những chi tiết cụ thế về đời sống gia đình, về trái tim và tình yêu của con người.
8. The Things They Carried (Những thứ họ mang) của Tim O'Brien Iliad
Chiến tranh Việt Nam là tên gọi của cuộc chiến không chỉ hút xoáy vào đó cả dân tộc Việt Nam mà còn kéo vào mắt bão của nó con dân của những quốc gia tham chiến, mà nặng nề nhất chính là những đứa con của đất Mĩ. Tim O’Brien là cựu binh từng tham chiến ở Việt Nam, đã cho độc giả thế giới thấy được những người lính đã mang theo gì trở về cố quốc. Tiểu thuyết được cấu thành bằng những truyện ngắn liên kết với nhau, đã cho người đọc nghe câu chuyện của một quốc gia đánh mất quyền lực trên thế giới, qua lời của một người kể chuyện không đáng tin cậy, về những nhân vật đặt trong một tương lai mịt mờ, từ đó đặt ra câu hỏi về giá trị của chiến tranh, lòng dũng cảm, khái niệm về anh hùng, về tình yêu, nỗi thương tổn… Phiên bản tiếng Việt Những thứ họ mang bởi dịch giả Trần Tiễn Cao Đăng, NXB Văn Học và Công ty cổ phần Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam phát hành cuối năm 2018.
9. Norma Jeane Baker of Troy (tạm dịch: Marilyn Monroe và Helen thành Troy) của Anne Carson
Đây là bài thơ sử thi của chủ nghĩa hiện đại. Anne Carson đã đặt Marilyn Monroe bên cạnh Helen thành Troy, hai đại diện của phái nữ cách nhau hàng thiên niên kỉ, nhưng đều tương đồng ở vẻ đẹp, sức hấp dẫn đến mức gây mất ổn định, gây chấn động quốc gia và mang tính hủy diệt.
10. The Lord of the Rings (Chúa tể của những chiếc nhẫn) của JRR Tolkien
Tôi có tình yêu sâu sắc đối với câu chuyện đồ sộ, cảm động và sâu sắc của Tolkien. Về gốc rễ, đó là sự tôn vinh chủ nghĩa đa phương để đối phó với mối đe dọa hiện sinh. Nội dung câu chuyện được lấy bối cảnh tại một vùng đất được tác giả tưởng tượng ra có tên là Middle Earth, hoặc với tên gọi khác là vùng Trung địa. Tại nơi đây, chính là nơi sinh sống của rất nhiều giống loài, bộ tộc đặc biệt và khác nhau, có thể kể đến như người bình thường, người lùn (Hobbit), pháp sư (Wizard), yêu tinh (Goblin), người tiên (Elf), chim ưng (Eagle)... Chính những bộ tộc này đã cùng nhau kết hợp và liên minh với nhau để loại trừ chiếc nhẫn của chúa tể bóng đêm Sauron. Chúa tể của những chiếc nhẫn được bán ra 150 triệu bản, trở thành tiểu thuyết bán chạy thứ hai của mọi thời đại sau cuốn Chuyện hai thành phố.
Sự thiên tài của Tolkien nằm ở khả năng kết hợp ngôn ngữ trang trọng, nặng nề, thậm chí khô khan của sử thi với một cảm giác nhẹ nhàng kì lạ (chuyến đi của Rohirrim so với tình yêu của người Hobbits đối với đồ ăn ngon). Ông ấy đã có thểtạo nên các câu chuyện mới, dựa trên các câu chuyện cũ và vẽ trên các mô típ dân gian để tạo ra những điều vượt thời gian, nơi mà tất cả mọi người, dù lớn hay nhỏ, đều có vai trò.
THỤC QUYÊN theo The Guardian
VNQD